Жаңа астрономияның Қазақстанда пайда болуы

Жаңа астрономияның Қазақстанда пайда болуы мен даму тарихы В.Г. Фесенков атындағы Астрофизикалық институтпен байланысты. (1989 ж. институттың 100 жылдығына орай В.Г. Фесенков аты берілген).

Академик В.Г. Фесенков басынан институтқа комплексті көзқарас бергісі келді, жер атмосферасының оптикалық әсерлерін, зодиакалды жарықтың феномен, күн активтілігін, планеталар физикасын, күн жүйесі динамикасын, космогония мен космология басты мәселелерін тәжірибе барысында көрсетті.

В.Г. Фесенков тек бақылау мағлұматтарына көңіл бөлмей, оларға қажетті жан-жақты теориялық талдауын да жасады. Оның шығармашылық активтілігі таңғаларлықтай болды. Өзінің шығармашылық өмірінде ол 700-ден артық ғылыми мақалалар, бірқатар монографиялар жазды. Ол жұмыстарды ешкімнің көмегінсіз жүргізді.

В.Г. Фесенковтың ғылыми шығармашылығын жауапты ғылыми ұйымдастыру жұмысымен қатар жүргізді.

Алматы Астрофизикалық институт Фесенковтың бірінші емес, бірақ соңғы ғылыми жаңалығы болды. Оның арқасында Институтқа Д.Д. Мақсұтов жүйесінің телескопына бірінші үлкен сұраным алды, фотоэлектрлі көбейткіштерді сезімталдықты жоғарлату және астрономиялық бақылауларды автоматизациялау үшін игерді. Ол аспанның ең жаңа атластарын иеленіп, өзінің диффузиялық газ тұманының арнайы атласын жасауға ұмтылды. Фесенков бастауымен ғылыми семинарлар жүргізілді, онда әлемдік әдебиеттер қарастырылды, институт қызметкерлерінің ғылыми жетістіктері талқыланды. «Астрофизикалық институт жаңалықтары», «Астрофизикалық институт еңбектері» периодты түрде басылуын, институт кітапханасын қажетті әдебиеттермен толтыру, басқа да әлемдік кітапханалармен айырбас орнату орнықтырылды. Институт кеңестік және халықаралық ғылыми конференцияларға қатысты. Оның өзінде де салмақты ғылыми конференциялар жүргізілді. Бұның бәрі В.Г. Фесенковтың еңбегінің жемісі, барлық қызметкерлер оны үлгі тұтты.

АФИ-ң бірінші нәтижелері КСРО ҒА Астрономиялық кеңестің Алматыдағы сессиясында шығарылды. Сессия астрономияның Қазақстанда дамуына арналған (1955). Сессия қатысушылары В.Г. Фесенковтың астрофизикалық институттың басты жетістіктері туралы баяндаманы талқылады.

Институттың жан-жақты жұмыстарын баяндама атауларынан байқауға болады. «Жұлдыздардың пайда болуы туралы» (В.Г. Фесенков); «Жанған гиганттардың  пайда болу мәселесі және эволюциясы» (Г.М. Идлис);                 «Тұманда жарықтың поляризациялануы туралы» және «Тұманның жарықтануы мен құрылысы» (Д.А. Рожковский); екі баяндамамен Е.В. Пясковская-Фесенкова шықты: «Атмосфера мөлдірлігінің түрлі әдістермен коэффициентін анықтау» және «Жоғарғы қатардағы жарықтың таралу есептемесі».

Ғаламдағы қажетті талаптар мен принципиалдық шекаралар мәселесі, АН ҚазССР-де арнайы астроботаника секторын ұйымдастырған В.Г. Фесенков пен Г.А. Тихов арасында пікірталас тудырды. Бұл пікірталаста олардың оқушылары мен шәкірттері де қатысты. Соңғы шегі «Астроботаника сектор еңбектері» атты мақала автор рецензиясы болып табылды.

В.Г. Фесенковтың бірінші жасанды серіктерді жіберуден бұрын, болашақ космостық зерттеулер туралы баяндамасын тыңдауға соншалықты үлкен аудитория жиналды. Сондықтан баяндаманы оқуды ҚазССР ҒА аудиториясынан Алматының «Офицерлер үйіне» көшірілді. Бұл адамзаттың космостық кезеңіне жетуінің тек басы ғана еді.

.

Тағы рефераттар