Венесуэла тірі табиғат бұрышы ретінде туралы қазақша

Бүгін әркім көрінбейтін Сұлулық бұрышы, керемет Венесуэла туралы естідім. Қазіргі заманғы Венесуэла — оған бару үшін туристерді қуана шақыратын курорт–ел. Венесуэланы өткен күндердің істері туралы генетикалық жады сақталған қорық-ел деп атауға болады, Венесуэла бұл джунглидің, толықкөмір өзендерінің, бірегей таулар-тепуевтердің, керемет сарқырамалардың, тамаша жағажайлар мен су асты патшайымы. Адамға ашық теңізші х. Венесуэланың колумбомы, әрқашан жасыл орман гүлдерімен, теңіздің көгілдір түстерімен, таулардың ақ бас киімдерімен жарқыраған, және жерді Эспехо шыңымен байланыстыратын әлемдегі ең ұзын арқан жолының атақты. Венесуэланың көрікті жерлеріне оның ең әдемі орындарының бірі — Валенсия курорты орналасқан алғашқы ауыл қоршалған көркем көлдің жағасында орналасқан. Ел тұрғындарын да, басқа елдердің саяхатшыларын да үнемі қызықтырады. Каракас Валенсия темір жол қатынасымен байланысты каноэ қорытпасымен өз саяхатшыларын, әр турист қуатты энергетика мен экологиялық тазалықты сақтайтын керемет жергілікті сувенирді еске ала алатын аймақ маңын мекендейтін үнді тайпаларының дәстүр әлеміне тартады.

Венесуэла мемлекет ретінде

Венесуэла Боливариан Республикасы-Оңтүстік Американың солтүстігінде орналасқан мемлекет, 916 445 км2 аумақты алып жатыр (бұл аумағы бойынша әлемде 32 орын), олардың 0,3% — ы су аумағы, Венесуэла астанасы Каракас қаласы. Ел халқы шамамен 28 милион адампри, бұл Венесуэла халқының көпшілігі дәстүрлі католицизм ұстанады. Венесуэла Кариб теңізі мен Атлант мұхитымен солтүстікте жуылады, шығыста Гайанамен, оңтүстігінде Бразилиямен және батысында Колумбиямен шектеседі. Әкімшілік Венесуэла бөлінген 23 штатының: Амасонас, Ансоатеги, Апуре, Арагуа, Баринас, Боливар, Гуарико, Дельта-Амакуро, Сулия, Карабобо, Кохедес, Лара, Мерида, Миранда, Монагас, Нуэва-Эспарта, Португеса, Сукре, Тачира, Трухильо, Фалькон, Яракуй.

Венесуэла Экономикасы

Венесуэла экономикасы туралы айта кетейік, ол экспорттық табыстың 80% — ын беретін мұнай өндіруге негізделген, бұл мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігінің 50% — дан астамы және ЖІӨ-нің 30% — ға жуығы. 2009 жылы Венесуэла ЖІӨ 355 млрд.долларды, ал жан басына шаққандағы ЖІӨ 13,2 мың долларды құрады. Венесуэла өнеркәсібі негізінен мұнай өндіру, құрылыс материалдары өндірісі, Тамақ өнеркәсібі, тоқыма өнеркәсібі; темір кенін өндіру, болат және алюминий балқыту; автомобиль құрастыру. Венесуэла ЖІӨ-дегі ауыл шаруашылығының үлесі-4 %. Салада жұмыс күшінің шамамен 13% — ы жұмыс істейді,ел аумағының шамамен төрттен бір бөлігі пайдаланылады. Жүгері, құмай, қант қамысы, күріш, банан, көкөніс, кофе өсіріледі. Сиыр еті, шошқа еті, сүт, жұмыртқа өндіріледі. Ауыл шаруашылығы елдің жеке қажеттіліктерін тек үштен бірге жабады. Елімізде балық аулау да дамыған. Мұнайдан басқа Венесуэла кофе, көмір, никель, Изумруд, банан, гүлдер экспорттайды. 2009 жылы Венесуэладан Экспорт 52 миллиард долларды құрады, негізінен АҚШ-қа 41% — ға жуық, сондай-ақ Нидерландтық антиль аралдарына шамамен 8% — ға және Қытайға 5% — ға бағытталған. Венесуэланы негізінен өнеркәсіп өнімдері, көлік құралдары, құрылыс материалдары импорттайды. Венесуэла импортының негізгі жеткізушісі-АҚШ-26 %, сонымен қатар Колумбия-13 %.

Венесуэла Тарихы

1498 жылдың 1 тамызы Қазіргі Венесуэланың жағасына өз экспедициясы кезінде бірінші европеец — Христофор Колумб басып алды. Территорияда мекендейтін тайпалар жинаушылықпен және аң аулаумен айналысты, өте бытыраңқы және біркелкі болды, сондықтан испан армиясы үшін қызығушылық танытпайды. Үш жүзжылдықтар бойы Венесуэла испандық отаршылдық империясының қақпақтарында болды. Ал елдің басым бөлігі испан жаулап алушылары мүлдем қолдамады. Мемлекеттің шалғай аудандарын Испаниямен тек Франция мен капуцинадан келген миссионерлер ғана айналысты.

16 ғасырдың басында Коро және Эль-Токуйо қалалары салынды. 1528 жылы Испания Корольдігі осы аумақтарға құқығын (концессияны) Велзердің банкир үйі қамқорлығымен болған банкирлердің неміс консорциумына берді. 28 жылдан кейін концессия неміс консерваторларының қатігездігі мен төзімсіздігіне байланысты жойылды. Ал 1556 жылы испандықтар Валенсияны құрды. Бірақ Венесуэланы Испандық отар деп атау мүмкін емес. Отарлық басқарудың бүкіл кезеңінде елде саяси бірлік болған жоқ. Колумбия 1777 жылға дейін билік бір-біріне тәуелсіз басқаратын 5 провинцияларға бөлінді. 16 ғасырдың соңына қарай Венесуэла экономикасында ауыл шаруашылығы басталды. Ең алдымен Венесуэланың жағалаулары британдықтар мен голландтарды тартып, кофе, какао, африкалық құлдар саудасынан үлкен пайда әкелді. Венесуэланың әлемдік нарықта біртіндеп өсіп келе жатқан мәні елдің саясатын орталықтандыруға алып келді.

Осының арқасында 1777 жылы. Венесуэланың генерал-капитандығы құрылуда, ал Каракаста оның өкілдігі ашылады. 9 жылдан кейін ел әкімшілігі құрылады. Бұл өз басқаруын және юрисдикциясын қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. 1811 жылы Венесуэла испан иелігінен Тәуелсіздік туралы жариялады және Конституция қабылдады. Маракайбо қалалық кеңестері, Гвианалар Наполеон ставленникті испандық иелігінен шығуды қаламағандықтан қолдады. Сондықтан күрес ұлттық босату үлгермей, басталуы, провалилась. 1812 жылы. әскерлері де Миранды позорно берілді испан генералы Доминго Монтеверди. Испания билігі қалпына келтірілді. Мамыр айында 1813 ж. ұлттық-азаттық соғыстың екінші кезеңі басталды. Оны Латын Америкасының аты аңызға айналған Симон Боливар басқарды. 1819 жылда жаңа Гранада босатылғаннан кейін Ұлы Колумбияның Біріккен Республикасының құрылуы жарияланатын Конгресс шақырылды. Жаңа республиканың құрамына Венесуэла және жаңа Гранада мен Эквадор енді,ол 3 жылдан кейін қосылды. Президент болып Боливар тағайындалды. «1821г. Қарабобо маңындағы шайқаста испандық әскерлер толығымен талқандалды. Екі жылдан кейін колонизаторлар Венесуэлада болған жоқ. 1830 жылы. Венесуэла Ұлы Колумбияның құрамынан шықты. Венесуэланың тұңғыш президенті-Хосе Антонио Паэс-азаттық соғыстың, елдің 1846 жылға дейінгі ережелерінің батыры. Бірақ азаттық күштердің жеңісі Венесуэлаға бейбітшілік пен тұрақтылық пен даму әкелмеді. 1953 жылы жаңа Конституция қабылданды, содан кейін Венесуэла республика деп жарияланды. Осы уақытқа дейін елде үнемі әскери төңкерістер болды,одан кейін билікке мемлекет пен оның халқының игілігіне қарағанда, жеке басқару ұстанымдарын нығайту туралы түрлі диктаторлар келді.

Венесуэла табиғи әлемі

Елдің солтүстік-шығысында Маракайбо көлімен айналысатын құрылымдық депрессияны үш жағынан қоршайтын қатты бөлшектелген тау рельефінің облыстары орналасқан. Осы таудың Оңтүстік сілемдері колумбиялық Анд жалғауы болып табылады, солтүстік-шығысқа қарай Баркисиметоға дейін созылады; бұл ауданда жоталардың биіктігі айтарлықтай азаяды және олар жағалау сызығынан шамамен шығысқа бұрылады. Осы жағалау жоталарынан оңтүстікке қарай колумбиялық шекараға дейін және Ориноко өзеніне дейін созылатын шөпті немесе ағаш өсімдіктерімен (Льянос) жабылған кең жазықтар бар. Елдің оңтүстік жартысы Гвиан тауының жүйесіне қатысты бөлінген биіктіктер болып табылады. Бұл жерде Ориноконың басы үлкен доғаны сипаттайды, әрі қарай солтүстікке бұрылып, ең соңында шығысқа қарай Тринидад о.оңтүстікке қарай Атлант мұхитына құяды, үлкен дельтаны құрады. Таудың барлық жағалауында тар ойпатты жолақтарды қалдырып, жағаға жақын келеді; Маракайбо ойпаты мен зал ауданы ерекше. Льянос жағаға шығатын Барселона. Негізгі табиғи аудандар ретінде Анд тау аймағы, Маракайбо, Льянос және Гвиан тауы бөлінеді.

Венесуэланың климаты жазда ауа райы мен қыста құрғақ пассатты желдер кезінде ылғалды экваторлық ауа массаларының кезектесуімен анықталады. Температуралар жыл бойы аз өзгереді және негізінен жергілікті жердің биіктігіне байланысты. Жағалаудағы жерлер ыстық және жоғары ауа ылғалдылығымен ерекшеленеді, температураның төмен биіктігінде және адам өмір сүруі үшін қолайлы жағдайлар. Сондықтан барлық ірі қалалар 600-ден 1850 м биіктікте орналасқан.м. 1800 м-ден жоғары климат айтарлықтай салқын және орташа ендік климатына жақын. 3000 м астам биіктіктерде суық, егіншілік іс жүзінде мүмкін емес және ауыл шаруашылығы қызметінің негізгі түрі қой шаруашылығы болып табылады. Ел аумағының төрттен үш бөлігі мамыр айынан қараша айына дейін жалғасатын жаңбырлы маусыммен сипатталады. Жауын — шашын мөлшері Кариб жағалауында 280мм-ден 2000мм-ге дейін және одан да көп Маракайбо көлінің оңтүстік шетінде және таудың желді баурайларында және Гвиан тауларында өзгереді. Құрғақ маусым желтоқсан айынан сәуір айына дейін жалғасады.

Венесуэла табиғаты туралы айтатын болсақ, оның таулары туралы ақпарат аз болады. Сьерра-де-Периха жотасы Венесуэла мен Колумбия шекарасы өтетін Анд Солтүстік-Батыс сілемін құрайды. Осы аймақ шегінде жекелеген шыңдар 3400 м биіктікке жетеді.м., қалың ормандармен жабылған басты жотаның беткейлері Маракайбо көлін қоршаған ылғалды ойпаттарға біртіндеп түсіп тұратын бірқатар төменгі қатарлар күрделенген. Бір кездері мотилондардың үнді тайпалары мекендеген предгория аймағында қазір орман өңдеуде және мал бағуда.

Оңтүстік Американың көптеген елдері сияқты Венесуэла аумағы абсолюттік биіктіктер, жауын-шашын мөлшері және ортаның басқа да жағдайлары бойынша әртүрлі. Бұл өсімдік жамылғысының әртүрлілігін және елдің флорасының байлығын түсіндіреді. Бірнеше флористикалық аймақтарды бөлуге болады. Флораның солтүстік жағалауында типтік Кариб-бұршақ тұқымдас және көптеген кактустармен түрлі ағаштар бар. Венесуэла Анды-Оңтүстік Американың Батыс Анди облысының жалғасы. Мұнда Парамо (биік таулы шалғындар) және Колумбияның орташа ормандары тән. Ориноко бассейнінің өсімдік жамылғысы бойынша әртүрлі флорасы өзінің шығу тегі Оңтүстік биіктіктермен және жаңбырлы ормандармен байланысты. Мұнда қант қамысы мен кофе ағашы сияқты экзотикалық түрлердің плантациялары кең таралған. Көптеген отбасылар жақсы ұсынылған, бірақ дәнді дақылдар аясында бөлінетін бұршақтар мен пальмалар ең байқалады. Елдің оңтүстік аудандарының едәуір бөлігі флора бойынша Амазонияға ұқсас. Мұнда Бразилиялық гевея және каучук кастилла, сондай-ақ арқан пальма (пиассава) сияқты экономикалық маңызды түрлері өседі. Ең қызықты флористикалық провинция ауданы Үлкен емес және Венесуэла, Гайана және Бразилияның қиылысындағы Рорайма массивінен елдің оңтүстік шекарасының бойымен батысқа қарай Ориноко жоғарғы Риу-Неграны байланыстыратын Касикьяр өзенінің жанында Дуид тауына дейін баратын Серра-Парарайм құмды тауларының жазық шыңдарын алып жатыр. Бұл көне аймақ, соншалық, оның жақын флористикалық байланыстары Бразилияның оңтүстігіндегі кейбір биіктіктермен ғана байқалады, ал алыс – Андий облысымен, Куба облысының Орьенте және Батыс Африканың тауларымен. Бұл жерде тар эндемиялық ұрықтар, Марен, брмелий және кипарис өседі. Ориноко су жинау бассейні Венесуэланың төрт бесінші аумағын алып жатыр. Льянос облысы өзеннен солтүстікке қарай саванналармен, пальма тоғайларымен және сирек өскен биік дәнді дақыл. Көптеген жерлерде дәнді дақылдарға жиі құлау арқылы өсуге болмайды. Бұл жерде үлкен алқаптарды алып жатқан ормандар тропикалық жапырақты типке жатады және ескі Жарық тропиктерінің муссондық ормандарына ұқсас. Кариб жағалауына жақын, олар құрлыққа айналады және біртіндеп көптеген Кактус және шипасты бұршақ бар тікенек өсінділердің сипатын алады. Елдің оңтүстігі мен шығысында Бразилиямен және Гайанмен шекараның бойымен бұл жапырақты ормандар көптеген жерлерде биік мәңгілік жасыл ағаштардан тұратын кәдімгі Амазон орманымен алмастырылады. Орман алқаптары саванналардан өтеді. Осыған ұқсас жаңбырлы орманның шағын аудандары елдің солтүстігінде, негізінен Маракайбо көлінің оңтүстік шетінде орналасқан. Венесуэла Анд беткейлері тау жаңбырлы немесе бұлтты деп аталатын қалың және қиын өтетін мүк орманымен жабылған. Бұл климат бойынша жиі орташа деп есептелетін Хин ағашы (Cinchona) белдігі. Ағаштардың өсу шегінен жоғары ормансыз парамо, Espeletia, бұталар мен жастықшалы өсімдіктер басым. Бұл биік таулы қауымдастықтар көптеген жарқын гүлдермен таң қалдырады. Өкінішке орай, шамадан тыс жаю көптеген жерлерде табиғи өсімдіктің бұта қуысына дейін нашарлауына алып келді.

Жануарлар әлемі

Венесуэланың жануарлар әлемі туралы айтқанда, оның аумағында ягуар, пума, оцелот, бұта иті, тайра, выдра, маймыл, шошқа, нутрия, шынжырлы дикобраз, тапир және наубайханалар бар. Сондай-ақ бұғылар мен опоссумдар бар. Көптеген өзендерде крокодилдер, аллигаторлар мен тасбақалар бар. Джунглиде удавы, басқа да жыландар мен аусылдар мол. Ойпаттарда көптеген тырналар, цапель, аисталар, үйректер және басқа да су құстары, ал тауларда жыртқыш құстар кездеседі.