Тәуекел термині | Скачать Материал

Тәуекел термині алашқыда сауда саласында қолданылған, содан кейін ол басқада салаларда қоладанысқа енді. Тәуекелдерді талдау
ықтималдық — салдардың ауырлығы критерийлері бойынша ең қауіпті жағдай туралы объективті ақпаратты алу қажеттілігіне және адамдардың, материалдық объектілердің және қоршаған орта үшін қауіптердің алдын алу немесе азайту жөніндегі ұсыныстарды әзірлеу қажеттілігімен байланысты [15].
Тәуекелдің көздері — бұл пайдаланымдағы кәсіпорындар мен өндірістер, өнімдер немесе технологиялық процестер:
электр тогы;
электромагниттік өрістер;
жоғары қысым;
жарылғыш, тұтанғыш, химиялық агрессивті, улы және радиоактивті заттар және т.б.
Тәуекел көздері дегеніміз халықтың өміріне қауіп төндіретін мөлшерде немесе басқа да мөлшерде улы заттардың шығарылуын (жарылыс, электр доғасы, өрт және т.б.) білдіреді.
Нысанның жай-күйі туралы объективті ақпарат алу сол нысанның жағдайы мен қауіпсіздігіне аналыз жасап талдайтын тұлғалар үшін қажет. Бұл үшін қауіпті жағдайларды анықтау, осы қауіпті жағдайлардың пайда болу себептерін анықтау және олардың зардаптарын талдауға қажет.
Қауіптілік термині мұнда қоршаған ортаның жағдайына қатысты айтылып отыр. Белгілі бір жағдайларда, құбылыстардың адам денсаулығыны байланысты қандай да бір зиянды салдарға немесе олардың жиынтықтарына әкелуіне қатысты: адам денсаулығының орташа статистикалық деңгейден ауытқуы, яғни ауру немесе өлім; материалдық немесе әлеуметтік залал келтіретін қоршаған ортаның жай-күйінің нашарлауы [15].
Қоршаған ортада туындауы мүмкін қау іптер өте әртүрлі

болғандықтан, олар келесі топтар бойынша қауіп көздері ретінде жіктелуі мүмкін:
адамның шаруашылық қызметіне байланысты антропогендік өндіріс факторлары;
табиғи себептерден туындаған экология;
әлеуметтік, экономикалық, психологиялық, әлеуметтік- экономикалық себептермен (тамақтанудың жеткіліксіз деңгейі, білім беру, денсаулық және т.б.);
Әскери материалдар мен жабдықтарды тасымалдау, әртүрлі қару түрлерін сынау және оларды жою, әскери объектілердің жұмыс істеуі және әскери іс-қимылдар жағдайындағы әскери активтердің кешенінде туындаған әскери факторлар. Барлық осы факторлар мен олардың әсері және иерархиялық қатынастарын ескере отырып, олардың өзара әсері жан-жақты қарастырылуы тиіс.
Ықтимал қауіп-қатерлер мен әр қилы жағдайдағы қауіптер бар екенін атап өту керек. Оларды бөлек алғанда ешқандай қзіндік маңызыға ие емес, тек жиынтықтағы қалыпта ғана нақты қауіп төндіреді. Ықтималды қауіптің іске асуы үшін сондай-ақ, ситуациялық қауіптің қайнар көзі болуы тиіс. Мысалы, ақпараттық дағдарысқа және т.б. Тәуекел ұғымы әрқашан екі элементті қамтиды:
жиі орын алатын қауіпті оқиға;
осы оқиғаның салдары.
Рв түріндегі көзқарас тәуекелі орташа мәні ретінде былайша бағалануы мүмкін

R = HA,

мұнда H — жиілік, қолайсыз оқиғалардың жиілігі; A — қолайсыз оқиғаның зардаптары (залал, адам, экономикалық, экологиялық және басқа да шығындар). Тәуекел Lk-тің қолайсыз салдарларының нақты немесе болжанған At уақыт аралығына қатынасы арқылы көрсетілуі мүмкін.
R= L∆t

Тәуекел түрлері:
жеке тұлға;
ұжым;
әлеуеті;
әлеуметтік;
технологиялық;
кәсіби.

Адамғатигізетінсалдарынескереотырып , мынадайтәуекелтүрлеріқарастырылады: қайтысболу, мүгедектік, еңбеккежарамсыздық, жарақаталу, кәсіптікаурулар.
Ретроспективтік тұрғыдан бағаланатын бұл тәуекел компоненттерінің барлығы қолайлы мәнді тәуекелдермен салыстырылады.
Қолданыстағы және арнайы әзірленген жүйелерде НиA параметрлерін азайту арқылы бар тәуекелді азайту немесе кем дегенде тұрақтандыру принципін ұстану өте маңызды.
Жеке тәуекел — бұл жеке жағдайдағы қауіп-қатер факторларының әсерінен зардап шеккен адамның ауруына шалдығуы [15]. Жеке тәуекелдің бірнеше дәрежесін атауға болады:
шамадан тыс;
жоғары;
орташа;
төмен;
шамалы.
Жеке тәуекел дәрежесі адам қызметінің «тиімділігіне» байланысты. Бұл арада тиімділік ол адамның тәуекелдігі үшін төленетін өтемақы (тәуекелмен қамтамасыз етілетін қосымша жеңілдіктер) ретінде түсініледі, ол іс жүзінде шартты түрдегі тәуекелдің бағасын білдіреді. Адам денсаулығына келтірілген зиянның мәні мына теңдеу арқылы анықталуы мүмкін
У =aR,
мұндағы y — зақымдану; a — тәуекелдің бағасы (тәуекелге байланысты бірлік); R — жылына бір адамға төнетін қауіп.
Қауіп-қатерлі аймақтарда жиі — бірге уақыт өткізетін және бірдей қорғаныс құралдарын пайдалану арқылы сипатталатын адамдар тобына жеке тәуекелдік жағдайы есептеледі.
Ұжымдық тәуекел — қауіптің сандық интегралдық шарасы. Адамдар үшін ықтимал апаттардан күтілетін зардаптар ауқымын айқындайды [15]. Іс жүзінде, ұжымдық тәуекел белгілі бір уақыт кезеңі ішінде қаралып жатқан аумақта болған апаттардың салдарынан өлімге әкелінетін адамдардың мүмкін санын анықтайды [15].
Әлеуетті аумақтық тәуекел — белгілі бір деңгейдегі теріс әсерлердің зияндылығының жүзеге асыу жиілігін кеңістіктікке бөлу. Аймақтағы әсер ету ықтималдылығы белгілі бір бірдікпен өдшенеді (мысалы, адам уақыттың барлық кезеңінде кеңістікте болғанда).
Атауға сәйкес ықтимал тәуекел кеңістіктегі белгілі бір нүктеде орналасқан белгілі бір объектілерге ықтимал қауіптің әлеуетін білдіреді. Іс жүзінде, жеке қауіпті көздер үшін және жеке жазатайым

оқиға сценарийлері үшін ықтимал қауіптің таралуын білу маңызды. Әдетте, әлеуетті тәуекел — бұл жеке және әлеуметтік тәуекелді бағалау үшін пайдаланылатын қауіптің аралық шарасы.
Әлеуметтік тәуекел — бұл бір деңгейде немесе басқа деңгейде зардап шеккен адамдардың теориялық тұрғыдан анықталған санынан асып кеткен адамдардың саны, H оқиғаларының жиілік тәуелділігі.
Әлеуметтік тәуекел нақты мүмкін апаттар мен апаттар ауқымын сипаттайды.
Қолайлы тәуекел — экономикалық және әлеуметтік тұрғыдан негізделген тәуекел деңгейі, оның деңгейі қанағаттанарлық және … жалғасы