Табиғатты қорғау

Worte nut balde Ruhest du auch. (Гете ) Горные вершины Спят во тьме ночной. Тихие долины Полны свежей мглой. Не пылит дорога, Подожди немного, Отдохнешь и ты . (М. Ю.Лермонтов) Бұл өлең не туралы ?Өлеңдерде табиғат, адам туралы айтыл— ған,түнгі ұйқы, тыныштық туралы , сен де демаласың деп ақын біреуге осы өлеңде айтады. Сабақтың тақыры- Бүгінгі сабақтың тақырыбы да табиғат туралы : «Табиғатты аялау — ата салтымыз . Тәрбиеге мән берген дана халқымыз» Сабақтың мақсаты: бүгін біз жаңа сөздермен танысамыз , мәтінмен жұмыс жасаймыз, жұмбақ шешеміз, Вен диаграмма құрастырамыз ,тірек схема арқылы диалог құрастырамыз ,шағын Дәптермен жұмыс: Қазір осы суретке назар аударайық, жазылған нақыл сөзді оқып,аударып,бүгінгі сабақтың ұранының мағынасын түсінейік . «Адамдардың табиғатсыз күні жоқ , Мұны айтуға табиғаттың тілі жоқ». Дыбыстық жаттығу: Осы сөздерде кездесетін тән дыбыстарға сипаттама берің- дер. Ы – дауысты, жуан , қысаң , езулік Ң – дауыссыз, үнді, мұрын жолды, тіл арты Ғ – дауыссыз, ұяң, ызың, тіл арты Ү – дауысты, жіңішке, қысаң, еріндік І – дауысты, жіңішке, қысаң, езулік Қ – дауыссыз, қатаң,шұғыл,тіл арты Кіріспе әңгіме Балалар,жұмыс дәптерлеріңді ашып,бүгінгі күнді,тақы- Бейнефильм рыпты,ұранды көшіріп жазыңдар. Ата — бабаларымыздан қалған қастерлі де , мұралар- Тірек схема дың бірі – табиғатты аялау, оған үнемі қамқорлық жасап отыру, оны көркейту.(Осы бейнефильмды қарап, мұқият тыңдап отырың- дар) Бабалар табиғатты аялаған , Мал бағып , бауырын саялаған . Табиғатты «Ана» деп ардақ тұтып , Қамқорлығын ешқашан аямаған … Біздің қазіргі кезде аузымыздан күнделікті тастамай айтып жүр— ген экологиялық мәселерімізге қазақ халқы ертеден-ақ ерекше мән берген. Тыйым сөздерді Әрбір жеке табиғат байлықтарына арнайы экологиялық жазғызу: тыйым сөздер де халық арасында кеңінен таралған.Мысалы: су- дың тазалығын сақтауға арналған тыйым сөздер : «суға түкірме», «суды ылайлама», « су ішкен құдығыңа түкірме», «бұлақты был- ғама». Жасыл желекке,орман-тоғайға жайлы тыйым сөздер : «көкті жұлма», «көкті таптама», «орманды өртеме “,»жалғыз ағаш- ты кеспе», жан – жануарларды аялау, қорғау жайлы тыйым сөздер: «аққуды атпа»,»ұяны бұзба»,»өрмекшіні өлтірме». Халық ұғымында « табиғат “- деген ұғым «туған жер» деген сөзбен мағыналас айтылады.Мысалы:»Туған жердің топырағы да киелі», «Жері байдың- елі бай», «Жер – ана , ел- бала». Бүкіл әлемдік тіршіліктің құдіретті төрт негізі бар. Олар: күн – ана,жер – ана, ауа мен су . Адамзат күнделікті тіршілігінде осы төрт құдіретке сүйенеді. Егер осы төрт негіздің біреуі бол- маса, тіршілік тоқтайды.Сондықтан адамзат күнді , жерді анадай ардақтайды, жер мен судың әулиелігін қастерлеп, әрекет жасап, қызығын көреді. 4құдірет туралы Оқушыларды 4 топқа бөлу. оқушыларды Осы төрт құдірет бойынша карточкаларды таратып беремін, айтқызу: 4 топқа бөлемін .Әр топтан бір оқушы өз құдіреті туралы ауыз— ша айтып береді. Ой шақыру: Балалар,табиғат атты ғажайып сөздің сыры қазіргі сәт- тен бастап өз қолдарында.Қане, ми қыртыстарын іске қосамыз. Топтастыру әдісі (қағаз,маркирлер 4 топқа). Балалар, мен сендерге»Табиғат»тақырыбын бердім, алда— рына қағаз қойылды , ойыңызға тақырып бойынша уақыт біткенін ше жаза бересіз .Сосын уақыт біткенін ескертемін,төрт топ жазға- нын тақтаға іледі .Топ атынан шыққан оқушы «табиғат»анықтама- сын оқып шығады, табиғат туралы кіріспе сөзінде толық айтып ке— теді. Вен диаграмма Келесі тапсырма екі құдірет туралы – ауа мен су туралы болады.Вен диаграммасы қабысып жатқан үш дөңгелектен тұра- ды.Ауа мен су туралы бар білетіндерін өз дөңгелегіне жазу ке— рек.Ал екеуіне ортақ қасиеттерін ортасына жазасыңдар. Әр топ алдындағы қағазға білгенін толтырады. Сосын әр топтан бір оқу- шы жазғанын оқиды. Еркін жауап Әр топтан бір оқушы өз құдіреті туралы өлең жаттап ала ды –оны оқығанда есте сақтау қабілетін, дауыс ырғағы , өлеңнің мәнері,сөздің анықтығы,сөз көркемдігі туралы ұмытпауымыз ке— рек.Басқа оқушылар өз мысалын, өлең жайлы пікірін талдайды, дәлелдейді,ауызша айтады. Әр топқа ерекше мәтін Әр топқа ерекше мәтін беріледі— оны оқып, аударып, диа— диалог жүргізуге ар- лог жүргізуге арналған ситуациялық тірек схемамен жұмыс өт— налған тірек схема кізіледі. «Сен бағдарламаға келдің» — ситуациялық жағдай туғы- зып,тірек схема арқылы бір оқушы — табиғат туралы бағдарла маның дикторы, екінші оқушы – ғалым-эколог,деп сұхбат өткізу. Сэнкуэн 5жолдан тұратын қорытындылау тақпағы. Нұсқау.1.Бірінші жол тақырыпты суреттейтін сөз. Ол зат есімнен болуы шарт. 2.Екінші жол сол тақырыпты суреттейтін екі сөзден тұру керек. Екі сын есім. 3.Үшінші жол іс— әрекетті көрсететін үш сөз болуы тиіс. 4.Төртінші жол төрт сөзден тұратын мағыналы сөйлем. 5.Соңғы жол синоним болуы керек. Жасалу жолы. Тақырып. (Зат есім) Табиғат.Суреттеу(екі сын есім)Ғажап.Тамаша. Қимыл(үш етістік)Аялайды.Қорғайды.Сақтайд