Стандарттау жөніндегі нормативтік құжаттар | туралы қазақша

Беларусь Республикасының Мемлекеттік стандарттау жүйесіне сәйкес барлық өндірілетін және сатылатын өнім нормативтік құжаттардың (НҚ) талаптарына сәйкес болуы тиіс. Нормативтік құжат-қызметтің әртүрлі түрлеріне немесе олардың нәтижелеріне қатысты ережелерді, жалпы қағидаттарды немесе сипаттамаларды қамтитын құжат. Стандарттау объектісінің ерекшелігіне және оған белгіленген талаптардың мазмұнына байланысты стандарттардың түрлері: 1) негізгі (ұйымдастырушылық-әдістемелік және жалпы техникалық); 2) өнімге; 3) жұмыстарға (процестерге), қызметтерге; 4) Бақылау (сынау, өлшеу, талдау) әдістеріне. Стандарттау жөніндегі нормативтік құжатты (ҚҚС) бекіту немесе қабылдау деңгейі және оның тиісті қолданылу саласы ҚҚС санаты деп аталады.

Беларусь Республикасында ҚҚС-ның жеті санаты бөлінді. Негіз қалаушы стандарттар қызметтің белгілі бір саласына арналған жалпы ұйымдастыру-әдістемелік ережелерді, сондай-ақ өнімді жасау және пайдалану процесінде ғылымның, техника мен өндірістің әртүрлі салаларының техникалық бірлігі мен өзара байланысын қамтамасыз ететін жалпы техникалық талаптарды, нормалар мен ережелерді белгілейді. Олар сондай-ақ қоршаған ортаны қорғауды, еңбекті қорғауды және басқа да жалпы техникалық талаптарды қамтамасыз етуге тиіс. Өнім стандарттары біртекті өнім тобына немесе нақты өнімге қойылатын талаптарды белгілейді. Өнімге арналған стандарттар (жартылай фабрикаттарды қоса алғанда) мынадай түрлерге бөлінеді: біртекті өнім, қызметтер топтарына қойылатын жалпы талаптарды қамтитын жалпы техникалық шарттардың стандарттары; нақты өнімге, қызметтерге қойылатын талаптарды қамтитын техникалық шарттардың стандарттары. Жұмыстарға (процестерге) арналған стандарттар өнімді дайындау, пайдалану, жөндеу және кәдеге жарату технологиялық процестерінде әртүрлі жұмыстарды (қызметтерді) орындау әдістеріне (тәсілдеріне, режимдеріне, нормаларына) қойылатын талаптарды белгілейді. Бақылау (сынау, өлшеу, талдау) әдістеріне арналған стандарттар өнімді жасау, өндіру, тұтыну, кәдеге жарату кезінде оны бақылауды жүргізу әдістеріне, тәсілдеріне, режимдеріне, нормаларына қойылатын талаптарды белгілейді. Стандарттау жөніндегі нормативтік құжатты (ҚҚС) бекіту немесе қабылдау деңгейі және оның тиісті қолданылу саласы ҚҚС санаты деп аталады.

Беларусь Республикасында ҚҚС-ның жеті санаты бөлінді. Беларусь Республикасының Мемлекеттік стандарттау жүйесінде бекіту деңгейіне және қолданылу аясына байланысты мынадай санаттағы нормативтік құжаттар (НҚ) белгіленеді: * Мемлекеттік стандарттар — СТБ (Беларусь Республикасының Стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі мемлекеттік комитетінің қаулысымен бекітіледі); * Мемлекеттік құрылыс нормалары мен ережелері — АЕМ (Беларусь Республикасының Құрылыс және сәулет министрлігі бекітеді); * Техникалық-экономикалық және әлеуметтік ақпараттың жалпы мемлекеттік жіктеуіштері-ОКРБ; * Салалардың басшылық құжаттары — РБ БР (салалық министрліктердің басшылары бекітеді); * Техникалық шарттар — ту РБ; * Техникалық сипаттама — РБ ТҚ; * Рецептуралар — РБ РО; • Кәсіпорындар стандарттары (кәсіпорындар, фирмалар, Акционерлік қоғамдар, концерндер және т.б. бірлестіктері) — СТП. РБ ТШ, РБ, РБ РО және АТП әзірлеуші кәсіпорындардың немесе дайындаушылардың басшылары бекітеді. АЕМ-ді әзірлеу, келісу, бекіту, белгілеу және қолдану тәртібі АЕМ-де белгіленген.Ескерту.Ескерту. Салалардың басшы құжаттары оларды бекіткен органдар белгілеген тәртіппен әзірлейді, келіседі және қолданады. Жеткізілетін өнімге РЖ әзірлемейді. НД әрекет ету саласы-БР халық шаруашылығының барлық салаларында республикалық және жергілікті бағыныстағы бірлестіктердің, кәсіпорындардың, ұйымдар мен мекемелердің жиынтығы, олар үшін НҚ енгізу міндетті болып табылады. АТЖ мен АЕМ Беларусь Республикасының аумағында меншік нысаны мен бағыныстылығына қарамастан кәсіпорындар мен ұйымдарды, сондай-ақ кәсіпкерлік қызметпен айналысатын азаматтарды қолданады. АТЖ мен АЕМ заңнамалық актілерді әзірлеу кезінде, өнімді әзірлеу, дайындау, өткізу, пайдалану (пайдалану), жөндеу, сақтау, тасымалдау және кәдеге жарату (қызмет көрсету кезінде) және т. б. кезінде қолданылады.

Салалар РД осы құжатты бекіткен органның құрамына кіретін кәсіпорындар мен ұйымдарды қолданады. ТУ және ТҚК (РО) Беларусь Республикасының аумағында кәсіпкерлік қызметпен айналысатын кәсіпорындар мен азаматтар қолданады. ТШ өнімді өндіру және жеткізу, қызмет көрсету кезінде осы өнімге (қызметке) стандарттар болмаған кезде қолданылады. СТЖ оны бекіткен кәсіпорында қолданылады. Мемлекетаралық стандарттарды (МЕМСТ) және басқа мемлекеттердің ұлттық стандарттарын (мысалы, Ресейдің ұлттық стандарттары — МЕМСТ Р немесе КСРО кезінде әзірленген салалық стандарттар — ОСТ) ынтымақтастық туралы халықаралық келісімдер негізінде немесе тиісті ұйымдар мен ұлттық органдардан мемлекеттік стандарт алған рұқсатпен қолданады. Стандарттау жөніндегі НҚ белгілеген талаптар міндетті және ұсынылатын болып бөлінеді. Міндетті талаптар жоғары санаттағы НҚ талаптарына қайшы келмеуі тиіс. Ұсынылатын талаптар ғылым мен техниканың жоғары жетістіктерін, әлемдік нарықтың талаптарын, прогрессивті өңірлік стандарттарды және басқа елдердің ұлттық стандарттарын көрсете алады. 3.3. Мемлекеттік стандарттау жүйесі Қабылданған заңнамаға сәйкес Беларусь Республикасының мемстандартына Беларусь Республикасының Мемлекеттік стандарттау жүйесінің стандарттарында қызметтің кез келген салаларында және басқарудың барлық деңгейлерінде стандарттау жөніндегі жұмыстардың барлық түрлерін жүргізудің бірыңғай ұйымдастыру-техникалық ережелерін, сондай-ақ бұл ретте шаруашылық жүргізуші субъектілердің бір-бірімен және мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл жасаудың нысандары мен әдістерін белгілеу құқығы берілген. Бұл құқықты Мемстандарт ГСС негіз қалаушы стандарттар кешенін қабылдап, іске асырды: 1. СТБ 1.0-96 ГС.

Негізгі ережелер. 2. СТБ 1.2-96 МСЖ. Стандарттарды әзірлеу және бекіту тәртібі. 3. СТБ 1.3-98 МСЖ. Техникалық шарттарды әзірлеу, келісу, бекіту және мемлекеттік тіркеу тәртібі. 4. СТБ 1.4-96 МСЖ. Техникалық сипаттамалар мен рецептураларды әзірлеу, келісу және бекіту тәртібі. 5. СТБ 1.5-96 ГС. Стандарттарды құруға, баяндауға, ресімдеуге және мазмұнына қойылатын талаптар. 6. СТБ 1.6-96 МСЖ. Құрылыс саласындағы өнімнің тәжірибелік партиясына техникалық шарттарды әзірлеу, келісу және бекіту тәртібі. Қабылданған стандарттар кешеніне сәйкес мемлекеттік стандарттау объектілері болып табылады.: 1. Ұйымдастыру-әдістемелік және жалпы техникалық нормалар мен талаптарды қамтитын: а) техникалық-экономикалық және әлеуметтік ақпаратты жіктеу және кодтау; б) терминдер және бірыңғай техникалық тіл; в) өнімге қойылатын міндетті талаптар; 2. Салааралық кең қолданылатын өнімдер; 3. Мемлекеттік ғылыми-техникалық және әлеуметтік бағдарламалар объектілері. Салалық стандарттау объектілері осы салаға ғана тән және пайдаланылатын ұйымдық-әдістемелік және жалпы техникалық нормалар мен ережелер болуы мүмкін. Кәсіпорындағы стандарттау объектілері: 1. Осы кәсіпорында ғана қолданылатын және дайындалатын өнімнің құрамдас бөліктері болып табылатын бөлшектер мен құрастыру бірліктері. 2. Кәсіпорын ішінде көрсетілетін қызметтер. 3. Өндірісті ұйымдастыру, оның ішінде өнім сапасын басқару саласындағы нормалар мен ережелер. Ұлттық стандарттау-бұл бір ел көлемінде стандарттау жөніндегі жұмыс. Беларусь Республикасындағы Ұлттық стандарттау қызметі органдары мен қызметтерінің құрылымы: Беларусь Республикасының Министрлер Кеңесі жанындағы Стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі мемлекеттік комитет (БР Мемстандарты), ол осы жұмыстарды стандарттау және метрологиялық қамтамасыз ету, сапаны басқару және сертификаттау жөніндегі жұмыстарды, Стандарттау, метрология және сертификаттау саласындағы халықаралық ынтымақтастықты және т. б. жоспарлау, басқару және бақылау функцияларын орындайды.

Беларусь Республикасының Мемстандартына стандарттау және метрология мәселелерімен айналысатын ғылыми-зерттеу институттары (БелГИМ, БелГИСС), сондай-ақ стандарттардың енгізілуін және сақталуын қадағалау мен бақылауды, өнімдер мен қызметтердің өлшем бірлігі мен сапасын қамтамасыз етуді жүзеге асыратын аумақтық органдар (СМО) тікелей бағынады. Сәулет және құрылыс министрлігі (Құрылыс және Сәулетмині) Құрылыс және сәулет саласындағы стандарттау жөніндегі қызметке басшылықты жүзеге асырады. Беларусь Республикасының министрліктері мен ведомстволарындағы стандарттау бөлімшелері мен қызметтері қызметтің тиісті салалары мен өзге де салаларында стан-дарттау жөніндегі жұмыстарды ұйымдастырады және үйлестіреді. Стандарттау жөніндегі бас ұйымдар (белгіленген мамандану шегінде стандарттау жөніндегі жұмыстарға ұйымдастырушылық-техникалық және әдістемелік басшылықты жүзеге асырады. Стандарттау жөніндегі базалық ұйымдар (бекітілген өнім топтарын стандарттау жөніндегі жұмыстарға ғылыми-техникалық басшылықты және олар мен халық шаруашылығы бойынша техникалық бірлікті қамтамасыз етуді жүзеге асырады. Кәсіпорындардың стандарттау қызметтері стандарттау және кәсіпорында стандарттар талаптарының сақталуын бақылау жөніндегі жұмыстардың орындалуын қамтамасыз етеді. Беларусь Республикасындағы стандарттарды мемлекеттік қадағалау стандарттардың міндетті талаптарын орындауды қамтамасыз ету, өнімнің сапасы мен бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында жүзеге асырылады. Мемлекеттік қадағалаудың басты міндеті стандарттардың міндетті талаптарын бұзудың алдын алу, жолын кесу және осы бұзушылықтардың себептерін жою жөнінде шаралар қабылдау болып табылады.

Стандарттарға мемлекеттік қадағалауды мемлекеттік стандарт және оған ведомстволық бағынысты стандарттау және метрология орталықтары, құрылыс сәулетмині және мемлекеттік құрылыс қадағалау органдары жүзеге асырады. Стандарттарға мемлекеттік қадағалау меншік нысаны мен бағыныстылығына қарамастан кәсіпорындар мен ұйымдарда, сондай-ақ кәсіпкерлік қызметпен айналысатын азаматтарда жүргізіледі. Мемқадағалау мемлекеттік қадағалау органдарының бастамасы бойынша, сондай-ақ мемлекеттік басқару органдарының, кәсіпорындардың өтініші бойынша және азаматтардың өтініштері бойынша жүзеге асырылады.