Шетелден әкелінетін өнімді сертификаттау тәртібі туралы қазақша

Тұтынушының қауіпсіздік құқығы тек отандық ғана емес, сондай-ақ импортталатын өнімнің міндетті сертификациясымен қамтамасыз етіледі. Беларусь Республикасы үшін импортталатын өнімді сертификаттаудың өзектілігі қауіпсіздік саласындағы тұтынушылар мен Беларусь нарығының мүдделерін қорғаумен ғана емес, сонымен қатар ішкі нарықтағы жалпы сатулардағы импорттық тауарлар үлесінің айтарлықтай ұлғаюымен де байланысты. Беларусь Республикасының заңнамасына сәйкес міндетті сертификаттауға жататын өнім республикаға әкелу кезінде өнімді сертификаттау жөніндегі органдар таныған не берген оның белгіленген талаптарға сәйкестігін растайтын сертификатпен және (немесе) сәйкестік белгісімен қоса берілуі тиіс.

Беларусь Республикасында міндетті сертификаттауға жататын өнімді жеткізуге жасалған келісім-шарттарда (шарттарда) оның азаматтардың өмірі, денсаулығы және мүлкі, сондай-ақ Беларусь Республикасында белгіленген қоршаған ортаны қорғау үшін қауіпсіздік талаптарына сәйкестігін растайтын сертификаттың және (немесе) сәйкестік белгісінің болуы көзделуі тиіс. Сертификаттар не оларды тану туралы куәліктер жүк кеден декларациясымен бірге Беларусь Республикасының кеден органдарына ұсынылады және Беларусь Республикасының аумағына өнімді әкелуге рұқсат алу үшін міндетті құжаттар болып табылады. Міндетті сертификаттауға жататын өнімді Беларусь Республикасының аумағына әкелу тәртібін Кедендік бақылау мен сертификаттауға жауапты мемлекеттік басқару органдары белгілейді. Заңмен міндетті сертификаттауға жататын импорттық өнімді белгіленген тәртіппен берілген немесе танылған сертификатсыз сатуға тыйым салынған. Беларусь Республикасының аумағына әкелу кезінде оның қауіпсіздігін растауды талап ететін өнімдердің тізбесін Мемлекеттік Кеден комитетімен (ГТК) келісім бойынша Мемстандарт белгілейді. ГТК сертификаттау мақсатында (мысалы, келісім-шарт алдындағы) сынау жүргізу үшін тауарлардың сынамалары мен үлгілерін әкелу мүмкіндігі қарастырылған. Импорттық өнімнің кейбір түрлері үшін (отандық сияқты) қауіпсіздіктің ерекше талаптарына — гигиеналық, ветеринарлық және т. б. сәйкестігін растау талап етіледі. Тез бұзылатын тауарлар (ет және ет өнімдері, балық және балық өнімдері, сүт және сүт өнімдері), яғни тасымалдау немесе сақтау ерекше климаттық жағдайларды (температура, ылғалдылық, қысым және т.б.) сақтауды талап ететін тауарлар кедендік ресімдеуге және кезектен тыс тәртіппен сертификаттауға жатады. Беларусь Республикасының аумағына әкелінетін тауарлар олардың қауіпсіздігін растайтын кедендік бақылауға жатады.: Сертификаттық сынақтар жүргізу; Шетелдік сертификаттарды растау. Шетелдік сертификатты растауға Мемстандарттың аумақтық органдары құқылы. Импорттық тауарлардың растауды талап етпейтін шетелдік сертификаттары болуы мүмкін, өйткені оларды берген сертификаттау жөніндегі шетелдік органдармен сертификаттау нәтижелерін өзара тану туралы келісімге қол жеткізілді. Беларусь Республикасында келісім жасалған елдердің шетелдік сертификаттары танылады: ТМД елдері, Литва, Латвия, Польша, Түркия. Шетелдік сертификаттар Беларусь Республикасының сертификатына қайта ресімделеді. Отандық және импортталатын өнімдерді сертификаттау бірдей ережелер бойынша жүргізіледі. Беларусь Республикасына әкелуге жататын тауарларды сертификаттау, әдетте, оларды республикаға жеткізгенге дейін жүргізілуі тиіс.

Егер сынақтар шетелдік зертханаларда жүргізілсе, онда олар беретін сынақ хаттамалары, егер зертханаларды Мемстандарт тіркеген және сертификаттау жүйесінің тізіліміне енгізілген жағдайда, сертификаттар алуға негіз болып табылады. Зертхананы аккредиттеу шарттары: 1) Беларусь Республикасы қосылған халықаралық сертификаттау жүйесіне; 2) шетелдік ұлттық жүйеге (Беларусь Республикасының шетелдік ұлттық органмен екіжақты келісімі болған кезде); 3) МЕМСТ Р сертификаттау жүйесіне; 4) Стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі мемлекетаралық келісімге мүше елді сертификаттау жүйесіне кіру болып табылады. Қауіпсіздігі расталуға жататын импорттық тауарлар сертификаттары болмаған кезде кеден арқылы өткізілмейді және Ережеге сәйкес сақтауға жібереді. Сертификат болмаған кезде алушы белгіленген мерзім ішінде жұмыстарды жүргізуге немесе шетелдік сертификатты тануға өтінім бере алады. Егер сақтауға алынған тауар сертификаттауға жіберілмесе, онда белгілі бір мерзім өткеннен кейін ол елдің меншігіне беріледі. Сертификаттық сынақ кезінде қауіпсіздігі расталмаған импорттық тауарлар кеден арқылы өткізілмейді. Бұл ретте екі шешім болуы мүмкін: шетелдік тауарды жөнелтуші алады; тауар кедендік жою режиміне жатады. Шетелдік сертификаттарды тану мыналарды қамтиды:-сертификат берген сертификаттау жөніндегі органның немесе аумақтық СМО — ның немесе дайындаушы кәсіпорынның түпнұсқа мөрімен расталған сәйкестік сертификатының, гигиеналық тіркеу туралы куәліктің, тауар-көлік қоймасының және сертификаттау жөніндегі орган сұрататын басқа да құжаттардың көшірмелерін қоса бере отырып, тануға өтінім беру. Шет тіліндегі құжаттар орыс тіліне аударылуы тиіс; — сертификаттау жөніндегі органның ұсынылған құжаттарды талдауы және өнімді сәйкестендіру (сәйкестендіру актісі жасалады)); — шетелдік сертификатты Беларусь Республикасының сертификатына қайта ресімдеу және оны тіркеу немесе қайта ресімдеуден бас тарту туралы шешім қабылдау. 9.4. Азық-түлік тауарларын сертификаттау Азық-түлік тауарлары алғашқылардың бірі болып міндетті сертификаттау саласына енгізілді, өйткені тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі мен сапасы халықтың денсаулығын анықтайтын негізгі факторлардың бірі болып табылады (адам үшін зиянды заттардың 70% — ы тамақ арқылы, 30% — ы су және ауа арқылы өтеді). Азық-түлік өнімдері мен азық-түлік шикізатын сертификаттау жүйесі тауарлардың әртүрлі топтарын қауіпсіздік талаптарына сәйкестігін сертификаттау ережелерін қамтиды. Жүйенің нормативтік базасын заңнамалық актілер, мемлекеттік стандарттар, санитарлық нормалар мен ережелер құрайды. Тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі деп химиялық, биологиялық немесе табиғи текті ластағыштардың құрамының регламенттелген деңгейінің сақталуын түсіну керек.

Қауіпсіздік көрсеткіштерінің тізбесі өнімдердің көптеген топтары мен түрлеріне арналған жалпы көрсеткіштерді (уытты элементтердің, пестицидтердің, радионуклидтердің, микотоксиндердің болуы) және тамақ өнімдерінің жекелеген топтарына тән көрсеткіштерді (мысалы, жануарлардан алынатын өнімдерге арналған антибиотиктер мен гормоналдық препараттарды, жеміс-көкөніс өнімдеріне арналған нитраттардың, сүт өнімдеріне арналған антибиотиктердің, метил спиртінің және алкогольді сусындарға арналған сивушалық майлардың болуы және т.б.) қамтиды. Ережеге сәйкес сәйкестік сертификаты атқарушы биліктің жекелеген мемлекеттік органдарының оң қорытындысы болған жағдайда ғана берілуі мүмкін: Мемсанэпидқадағалау органдарының азық — түлік шикізаты, Тамақ өнімдері, тамақ қоспалары, консерванттар, тамақ өнімдерімен жанасатын материалдар мен бұйымдар бойынша санитарлық қорытындысы; жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізаттар үшін-ветеринарлық сертификат (куәлік).; өсімдік тектес шикізаттан алынған өнімдер (жаңа піскен жемістер мен көкөністер, астық, кру — па, ұн) және т. б. үшін-жер учаскесінің сапалық сертификаты немесе алаң паспорты Сертификаттау кезінде үлгілерді сәйкестендіру үлкен рөл атқарады. Өнімнің үлгілерін ассортименттік керек-жарақтары бойынша сәйкестендіру үшін өнімнің жекелеген топтарына (ет және ет өнімдері, өсімдік майлары және май өнімдері) тиісті көрсеткіштер белгіленді. Бірақ көптеген топтар бойынша (мысалы, тағамдық концентраттар, оның ішінде шай және кофе, сүт және сүт өнімдері, балық және балық өнімдері, шырындар, сусындар, шарап-арақ бұйымдары), олар жиі бұрмаланатын, сәйкестендіруші көрсеткіштер әзірше әзірленбеген. Сондықтан аталған тауарлар топтары үшін сәйкестендіру әдістерін әзірлеу және стандарттау қазіргі уақытта өте өзекті. Үлгілердің белгілі бір тауар партиясына тиесілігін сәйкестендіру неғұрлым күрделі.

Ұсынылған үлгілердің нақты тауар партияларына тиесілігіне кепілдік беруге егер іріктеуді үшінші тарап — сынақ зертханасының аккредиттелген сертификаттау органының өкілі немесе сарапшы жүргізген жағдайда ғана болады. Сертификаттау схемасын таңдау кезінде өнім мен шикізаттың сақталуы шешуші критерий болып табылады. Жарамдылық мерзіміне байланысты оларды екі топқа бөледі: Жарамдылық мерзімі 30 тәулікке дейін қоса алғанда тез бұзылатын; ұзақ сақталатын — кепілдік берілген сақтау мерзімі 30 тәуліктен астам. Тамақ өнімдерін сертификаттауды ұйымдастыруда шешілмеген мәселелер көп. Олардың бірі сертификаттау ең алдымен соңғы өнімге таралады, ал сапасыз шикізаттан қауіпсіздік талаптарына жауап беретін өнімді әзірлеу мүмкін емес. Тамақ кәсіпорындарында «тәуекелдерді талдау және басқарудың сыни нүктелері» («Hasard Analysis and Critical Control Points») бағдарламасын игеру проблемалық болып табылады. Әлемнің дамыған елдерінің тамақ кәсіпорындарында кеңінен енгізілетін осы бағдарламаның мәні технологиялық процестің «сыни нүктелерін», яғни өндірілетін өнімнің қауіпсіздігіне әсер ететін параметрлерді белгілеу және бақылау болып табылады.