Сертификатталатын қызметтер ұғымы және номенклатурасы туралы қазақша

Сату көлемі бойынша тауарларды сату өсімінен 2-3 есе асып түсетін қызметтерді талап ету бойынша жылдам ұлғаятын ауқымда көрінетін үрдіс оларды сертификаттаудың қажеттілігін негіздейді. Әлемнің дамыған елдерінде соңғы онжылдықта байқалатын экономикалық және әлеуметтік феномендердің бірі қызметтердің үлкен өсуі болып табылады. Мысалы, АҚШ — та қызмет көрсету саласына 75% — дан астам жұмыс орны (ауыл шаруашылығында жұмыспен қамтылғандарды шегергеннен кейін), Германияда қызмет көрсету саласында жұмыс күшінің 41% — ы, Италияда-35% — ы жұмыс істейді .
РБ БЖЖ—да тіркелген қызметтер саласындағы негізгі терминдер 50.5.011.1-94.
Қызмет-бір Тараптың өтініші (тапсырысы, өтінімі) бойынша екінші Тараптың белгілі бір қажеттілігін (қажеттілігін) қанағаттандыру бойынша орындайтын қызмет нәтижесі.

Қызметтер деп қызмет түрлері мен коммерциялық сабақтардың алуан түрлілігін түсінеді.
Қызмет-бір Тарап екіншісін ұсына алатын және негізінен сезілмейтін және бірдеңені иеленуге әкелмейтін кез келген іс-шара және пайда. Қызметтерді өндіру оның материалдық түріндегі тауармен байланысты болуы мүмкін, ал мүмкін емес.
Сертификаттарды әзірлеу кезінде ескерілуі қажет төрт сипаттамаға тән: 1. Неосязаемость. Қызметтер байланыссыз. Клиенттер тарапынан өзіне деген сенімді нығайту үшін қызмет провайдері осы факторға әсер ету үшін бірқатар нақты шаралар қабылдай алады (өз қызметінің үйлесімділігін арттыру, оның пайдасын сипаттау, фирмалық атауын пайдалану) 2. Көздің бөлінбеуі. Қызмет өз көзінен ажыратылмайды, ал материалдық түрдегі тауар оның көзінің болуына немесе болмауына қарамастан бар. 3. Сапа тұрақсыздығы. Қызмет сапасы уақыт пен қызмет көрсету орны, сапа шашырауы кең шектерде ауытқиды. 4. Сақталмауы. Қызметтерді сақтау мүмкін емес. Материалдық қызметтер-азаматтардың тапсырыстары бойынша бұйымдардың тұтынушылық қасиеттерін қалпына келтіруді (Өзгертуді, сақтауды), сондай-ақ қызметтерді тұтыну үшін жағдай жасауды қамтамасыз ететін қызметтер.

Материалдық емес қызметтер-денсаулықты қолдау мен қалпына келтіруді, жеке тұлғаның рухани және физикалық дамуын, кәсіби шеберлікті және т.б. кестені қамтамасыз ететін қызметтер, атап айтқанда, білім беру жатады.
Қызмет сипатына (материалдық немесе материалдық емес) сертификаттау схемасын таңдау байланысты.
Қызметтер түрі-нысаналы және функционалдық белгілері бойынша біріктірілген біртекті қызметтер. Қызмет түрі біртекті қызметтерді сертификаттау жөніндегі органды таңдауды алдын ала анықтайды.
Қызметті орындаушы-Халыққа қызмет көрсететін кәсіпорын, ұйым, мекеме немесе жеке кәсіпкер.
Қызмет көрсетудің Өндірістік процесі қызмет көрсетуді орындаушыда қызмет көрсетуді алуды қамтамасыз ететін адамдардың барлық іс-әрекеттері мен қызмет көрсету құралдарының жиынтығы. Қызмет көрсету-тұтынушымен тікелей байланыста қызмет атқарушымен орындалатын өндірістік процестің бір бөлігі.
Халыққа қызмет көрсету шарттары — қызметтерді алу процесінде тапсырыс берушіге (тұтынушыға) әсер ететін факторлардың жиынтығы.
Халыққа қызмет көрсету саласы деп әр түрлі және меншік нысанындағы кәсіпорындар мен ұйымдардың жиынтығы, сондай-ақ Халыққа қызмет көрсететін азаматтардың кәсіпкерлік қызметі түсініледі.
Қазіргі уақытта өндіріс емес, сервис үшін стандарттарды әзірлеуге баса назар аударылуда. 1996 жылдан бастап ИСО келесі бағыттар бойынша стандарттарды әзірлеу басымдығын ұстанады:
Көлік қызметтері; Денсаулық сақтау қызметтері; білім беру қызметтері; қаржы қызметтері; телекоммуникация қызметтері;
Қонақжайлылық индустриясының қызметтері (туризм, мейрамханалар, қонақ үйлер).

ИСО бойынша сертификатталатын қызметтер қазіргі уақытта мыналарға бөлінеді: 1) қонақжайлықпен байланысты қызметтер — қоғамдық тамақтану, қонақ үйлер, туризм, ойын — сауық, радио, теледидар, демалыс; 2) байланыс құралдары және ақпарат алмасу — әуежайлар мен авиажелілер, автомобиль, темір жол және теңіз көлігі, Телекоммуникациялар, пошта, ақпарат; 3) денсаулық сақтау-медициналық персонал және дәрігерлер, ауруханалар, жедел жәрдем, медициналық зертханалар, дантистер, окулистер және т. б.; 4) пайдалану қызметін көрсету — Электр жабдықтары, механикалық жабдықтар, көлік құралдары, жылыту жүйелері, ауаны кондициялау, құрылыс, компьютерлер; 5) Коммуналдық қызметтер-тазалау, қалдықтарды жоюды басқару, сумен жабдықтау, бақтарға қызмет көрсету, электрмен, газбен және энергиямен жабдықтау, өрт қызметі, полиция, қоғамдық қызметтер; 6) сауда — дайын өнім қоры бар фирмалардың көтерме және бөлшек саудасы, тарату ұйымдары (дистрибьюторлар), маркетинг, буып-түю және т. б.; 7) қаржы — банк ісі, сақтандыру, зейнетақы, меншікке байланысты қызметтер, бухгалтерлік есеп; 8) кәсіби қызметтер — сәулет (ғимараттарды жобалау), ин-спекторлар, заңгерлер, заңдарды орындау, қауіпсіздікті қамтамасыз ету, конструкторлық-техникалық, технологиялық қызметтер көрсету, Жобаны басқару, жалпы сапаны басқару, консультациялар, білім беру және даярлау; 9) істерді басқару — персонал, компьютерлендіру, офистерге қызмет көрсету; 10) техникалық қызметтер — консультациялар, фотосуреттер, сынақ зертханалары; 11) техникалық қызметтер -; 11) сатып алу қызметтері — келісім-шарттар жасасу, материалдық — техникалық жабдықтау және бөлуді Басқару; 12) ғылыми саладағы қызметтер-әзірлеуді зерделеу, зерттеу, шешім қабылдаудағы қуат. Міндетті сертификаттау саласынан тыс оның нормативтік базасының болмауына байланысты әзірге медициналық қызметтер, базарлардың қызметтері сияқты әлеуетті қауіпті қызметтер болып қалады. Қызметтердің маңыздылығы тұрғысынан олардың сапасы бес санатқа бөлінеді: 1) ішкі сапаға ие қызметтер (тұтынушы үшін көрінбейтін); 2) Материалдық сапаға ие қызметтер (тұтынушы үшін көрінбейтін)); 3) материалдық емес сапаға ие қызметтер (тұтынушы үшін көрінетін, мысалы, қызметтің дәлдігі, бірегейлігі); 4) психологиялық сапаға ие қызметтер (қонақжайлылық, сыпайы-қуаныш, айналып өту, персоналдың құзыреттілігі); 5) қызмет көрсету уақыты.

Қазақстан Республикасының аумағында РД 011.1—94 сәйкес міндетті сертификаттауға жататын жұмыстар мен қызметтердің тізбесіне тұрмыстық қызметтердің мынадай топтары енгізілген: 1. Тұрмыстық қызметтер:
Аяқ киімді, тігін, үлбір және былғары бұйымдарды, бас киімдер мен тоқыма галантерея бұйымдарын жеке тапсырыс бойынша жөндеу және тігу, сондай-ақ жеке тапсырыс бойынша трикотаж бұйымдарын жөндеу, тігу және тоқу;
Радиоэлектрондық аппаратураны, тұрмыстық машиналар мен аспаптарды жөндеу және техникалық қызмет көрсету, металл бұйымдарын жөндеу және дайындау; азаматтарға тиесілі көлік құралдарын жөндеу және техникалық қызмет көрсету;
Жиһаз жасау және жөндеу;
Химиялық тазалау және бояу, кір жуу қызметтері;
Тұрғын үйлерді (пәтерлерді) және басқа да құрылыстарды жөндеу және салу;

Монша және душ, шаштараз, жалға беру бойынша кәсіпорындар қызметтері, салт-жоралық, салттық және өндірістік емес сипаттағы өзге де қызметтер түрлері. 2. Жолаушылар, темір жол, өзен, теңіз және автомобиль көлігінің қызметтері: әуе көлігінің қызметтері; жеңілдікті тасымалдау және көліктің барлық түрлерінде қол жүгін, багажды және жүк-багажды тасымалдау жөніндегі қызметтер; көліктік жолаушылар сервисінің қызметтері. 3. Байланыс қызметтері: телефон және почта-телеграф байланысы қызметтері; жұмыс қызметтері. 4. Тұрғын үй-коммуналдық, тұрғын үй және жатақхана, қонақ үй қызметтері: коммуналдық қызметтер. 5. Мәдениет мекемелерінің қызметтері:
Кино және кинопрокат мекемелерінің қызметтері, театр-ойын-сауық кәсіпорындарының, концерттік ұйымдар мен филармония ұжымдарының қызметтері;
Көрмелік сипаттағы және көркем безендіру қызметтері, мұражайлардың, мәдениет және демалыс парктерінің қызметтері;
Музыкалық көркем және хореографиялық мектептердің, клуб мекемелерінің, кітапханалардың және басқалардың қызметтері. 6. Туристік және экскурсиялық қызметтер, дене шынықтыру және спорт қызметтері. 7. Шаруашылық есептегі емдеу мекемелері мен денсаулық сақтау бөлімшелері көрсететін медициналық қызметтер және санитарлық-курорттық және сауықтыру қызметтері. 8. Құқықтық сипаттағы қызметтер және банктердің қызметтері. 9. Басқа қызметтер:
Мектепке дейінгі балалар мекемелерінің қызметтері, білім беру жүйесіндегі қызметтер, халықты курстарда оқыту;
Бөлшек сауда, қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының қызметтері, базарлардың қызметтері;
Ветеринарлық қызметтер, аң аулау және балық аулау қоғамдарының және токсидер-лық кәсіпорындардың қызметтері;
Құжаттарды микрофотокөшіру және қалпына келтіру зертханалары көрсететін қызметтер, пәтерлерді қорғау жөніндегі қызметтер.
Сауда қызметінің өзіндік ерекшелігі мен ерекшеліктері бар. Оларды сертификаттау мақсаттары үшін жіктеу Беларусь Республикасының ұлттық сертификаттау жүйесі шеңберінде жүзеге асырылды.

СТБ 5.3.03-97 сәйкес Беларусь Республикасындағы сауда қызметтері былайша бөлінеді. 1. Өндірістік сипаттағы қызметтер: тауарларды өткізу; сатып алынған тауарларды буып-түю; маталарды пішу; тігін тауарларын ұсақ қайта жасау; кілем бұйымдарының жиектерін өңдеу; сатып алынған бұйымдарды үйде құрастыру, орнату және теңшеу; сатудан кейінгі қызмет көрсету; стандартты үйлерді құрастыру; шыныны кесу; шынылау; аралау материалдарын аралау; токарлық жұмыстарды орындау; Құбырларды ию және кесу; граверлік жұмыстар; қоректендіру элементтерін орнату; ағаш, фрезерлік және ажарлау жұмыстарын орындау. 2. Көлік және тиеу-түсіру қызметтері: ауыр және ірі габаритті сатып алуларды жеткізу, оларды тиеу; тапсырыстарды қабылдау және бұйымдарды көрсетілген мекен-жай бойынша жеткізу; өнімдерді, дәрі-дәрмектерді және басқаларды үйге жеткізу. 3. Сатып алуды жинақтау бойынша қызметтер; тауарларға тапсырыстарды қабылдау (оның ішінде телефон арқылы да), ресімдеу және орындау; көрсетілген мекен-жайға жеткізумен ақшалай аударымдар бойынша тапсырыстарды орындау; сәлемдеме сауда арқылы тауарларды қабылдау және өткізу; цве тапсырыстарды қабылдау және орындау-дәл букеттер, композициялар (оның ішінде көрсетілген мекен-жайға жеткізумен). 4. Консультациялық қызметтер. 5. Көтерме сауда қызметтері, тауарларды көтерме саудада өткізу; тапсырыстарды қабылдау (оның ішінде телефон арқылы) және тауарларды тұтынушыға жеткізу; қойма үй-жайларын ұсыну. Өзге қызмет түрлері.