Реферат: Пейзаж жанрының шығу тарихы

«Пейзаж» — француз сөзі, ол көркемөнер жанырының бір түрі. Пейзаж бірден жанр болып құрылған жоқ. Ол үлкен даму жолынан өтті. Пейзаж фон арқылы живописте, грағикада және басқа да жанр түрлерінде жұмыс істейді.
Табиғатты бейнелеу неолит кезеңінде кездескен. Релйеф, роспистерде ескі шығыста кездесті. Египет храмдарында, сосын фрескаларда көрініс тапты. Алғашқы пейзаждар Қытайда пайда болды. Олар кітап сияқты ұзыннан ұзақ болып жібек маталарда салынды.
XVI ғасырдың басында «пейзажист» деген түсінік пайда болды. Бірінші болып Альберт Дюрер Нидерландық суретші Иоахим Патинурдан үйренді десек болады. Дюрердің өзін пейзаж жанрында жұмыс істеген бірінші пионер десек те болады. Әсіресе қызық акварельдер: «Триента», «Нюрнберг», «Инсбург».
Екінші қадамды Дунай мектебін бітірген суретшілер жалғастырды десек артық айтпаймыз.
Пукас Кран бірінші болып адамның ойын табиғатқа басқаша көзқараспен қарауға бағыттады. («Иронимнің кешірім сұрауы», « Египет жолында дем алу»)
Табиғат көрінісі көрерменге үлкен эмоцианалды күшпен әсер етеді, сондықтан да ол әдемілікті, қоршаған ортаны бейнелейді. Қоршаған орта, табиғат көрінісі бәрі-бәрі Дунай суретшілерін қай кезде де өзіне тартты: Альберх Альтдорфер (« Орманды табиғат және Әулие Георги ») және Вольф Губердің («Предальпистті пейзажы») графика.
Дунай мектебінің шеберлері мен Швейцариялық бірнеше суретшілерді қатар қойып айтсақ та болады.
Бұлар – Ганс Лей, Урс Граф, Николас Мануэль Дейн.
Ганс Лейдінің суреттерінде рамантикалық ауа бар. Неміс қайта өрлеу дәуірі бүкіл әлемде көркемсурет саласында үлкен жетістіктерге қол жеткізді. XVI ғасырдың аяғында Германияның өнері құлдырайды. Тек XIX ширегінде ғана Еуропалық дәрежеге көтеріледі. Германия суретшілерін Италия суретшілері XVI ғасырдың соңғы төрт жылдығында артқа сырғытты, бірақ ортақ сындырғы жаңа тәсіл Италияда XVII ғасырға келіп тірелді. Дүниеге 10-30-шы жылдары Флорида мектебі келді, 30-60-шы жылдарда Голандақ, Испандық, Франциялық мектептері дүниеге келді. XVII ғасырда ешқандай мектептер өз бетінше Голландия мектебіндей дәрежеге жетпеді. Не үшін дейсіз ғой, өйткені олар өз елінің көркем табиғатын, өз астанасын, қаласын, табиғатының әдемілігін көрсетіп аялай білді.
XVII ғасырдың бірінші жартысында ең ірі көркем суретшілерінің бірі Ян-Ван Гоян болған (1596-1656). Оның шығармашылығы сол уақыттағы қағидалармен Голланд пейзажының ерекшеліктері жайын толық суреттей білді. Әрбір Голландық суретші-пейзажисттер өзінің тақырыбына мамандандырылған. Якоб Ван Рейсталдың шығармашылық туындыларынан майлы бояудың ерекше жоғары көтерілгенін байқаймез (1629-1682). Ол табиғатты салу барысында ерекше қуаты мен ерекшелігін сипаттапкөрсетті. Оның көркемсурет құралының мағынасы байыпты, сырт көзге қарапайым, рухани мағынасына үңіле қарасақ, оның шығырмаларына сөз жетпейді. XVII ғасырдың соңғы ширегінде Голланд көркемсурет мектебі құлдырай бастады. Голландық суретшілер басқаларға еліктей отырып, өздерінің ұлттық дәстүрдегі суреттерін ұмыта бастады.
XVII ғасыр Франция көркемсурет мәдениетінде алдыңғы орында классицизм тұрды. Классицизімді бірінші бастап жүрген Никколо Пуссен (1594-1665). Пуссен айтқандай тақырыбы қайырымды мазмұны мен сюжетті көрсете білу керек.
Француз классицизмі өзінің эстетикалық, этикалық үлгісін антикалақ мәдениеттен үйренді. 40-шы жылдары Пуссеннің рухани эволюциясы өзгеріске ұшырады.
Орыс пейзаждарына келсек өзіндік эволюциясынан өткен. XIXғасытдың Ф.Алексеев, әкелі – балалы Воробьевтар, ағайынды Чернойовтар, М.Лебедев сияқты өз ғасырының шеберлері пейзажда қарадүрсін сипат ұстады. Ол олардың композицияларында да, түстік және кеңістік перспективасынан да байқалады. Бұл суретшілердің жұмыстары бізге әсер бермейді, көңілімізде ұялап қалмайды.
Орыс Академия советі бейнелейтін – көп діни аңыздар, мифология немесе көне тарих оқиғалары боп келетін. Жүз жыл бойы сол дәстүр бұзылған емес.
Бірақ келе – келе Академия өмірінде өзгерістер көбейді. Оқушылардың арасында шаруалар мен қарапайым қызметшілердің балалары да кезіге бастады. Оларды бағзы аңыздар емес тұсындағы орыс өнері, халық тағдыры мен өз өлкесінің табиғаты көбірек толғандыратын. Олар өз өнерін, жастық жігерін өз халқын, оның бақыт пен әділдік жолындағы күресіне арнауға құлшынды.
1863 жылғы 9 қарашада өздеріне ұсынылған көне стандинав аңызы «Валгаладағы той» деген тақырыпта 14 бітіруші студенттер бір ауызданбас тартты. Оларға Академиядан кетуге, мұқтаждық көруге тура келді.
Бірақ олар мойын ұсынбады. Өте тату жас суретшілер бәрі бірге тұрды. Портреттер мен картиналар салуға заказдар алып, күнкөрістерін айырды. 1871 жылы олардың алғашқы көрмелері өтті. Осыдан кейін оларды талантты, алғашқы суретшілер деп таныды.
Мұндай артельдің рухани басшысы И.Н.Крамской болды. Арада бірнеше жыл өткен соң әлгі артель ыдырағанда Крамской және басқа бір топ суретшілер
Көшпелі жолдастық көрмелер ұйымдастырды. Ондай серіктестіктің мүшелері орыс халқының сол заманның
өмірін, Россия табиғатын көрсетуде бірден-бір мақсат тұтты. Олар сонымен қоса орыс өнерін қауымға кеңірек таныстыруға, оны тек Петербург пен Москва тұрғындарына ғана емес, шет аймақтағы бұқара арасында да насихаттауға ұмтылды. Сондықтан әлгіндей көрмені астанада өткізе сала алыс аймақтарға аттандырды.
Мұндай жылжымалы көрмелер жыл сайын ұйымдастырылып тұрды. Бұған қатынасатын суретшілерді жұрт көшпелілер деп атады. Сол замандағы ең таңдаулы сүретшілер: Репин, Суриков, Воснецов, Саврасов, Васильев, Левитан — әлгіндей серіктестіктің мүшелері болды. Ол серіктестік елу жылдан аса өмір сүрді. Ең соңғы көрмелері 1923 жылы өтті.

Қазақстынның бейнелеу өнері

20-30 жылдары (20 ғ.) Қазақстанның бейнелеу өнерінің кескіндемесі мен графикасы профессионалдық шеберлігін меңгеру жолында алғашқы қадамдарын жасайды.
1920 жылдарының екінші жартысынан бастап кішігірім көркем сурет галереясы ашылды.
1928 жылы тұңғыш көшпелі көрме Семейде ұйымдастырылды.
1933 жылы Қазақстан суретшілерінің бірлестігінің Оргкомитеті құрылды.
1940 жылы Қазақстан Суретшілер одағы құрылды. Совет өмірі, қазақ халқының тарихи- революцциялық өмір жолы, жұмысшылар мен колхозшылар еңбегі атты тақырыптар сол кездің әр суретшісінің шығармашылығына міндетті түрде енгізілді. Алғашқы кескіндемешілер ішінен қазақтың професионалдық бейнелеу өнерінің негізгі салушыларының бірі —
Ә. Кастеев (1904-1967). Орыстың реалистік мектебінен тәрбие алған ол революцияға дейінгі және

үкімет тұсындағы түбегейлі өзгерістерді арқау еткен тақырыптық шығармалар жасады. Суретшілердің творчествасында негізінен тарихи тақырыптағы суреттер, жанрлық картиналар, портреттер, пейзаждар басты орын алды. Қазақ жерінің сұлу табиғатының, революция қаһармандарын зор сүйіспеншілікпен шабыттана жырлады.
Қазақыстан өнерінде әйелдер арасынан шыққан тұңғыш суретші А.Ғ.Ғалымбаева еңбектерінің алар орны ерекше.
Өз шығармаларында ол әйелдің бақытты өмірін
бейнеледі. Өзінің қолтаңбасы бар суретші ұлттық бейнелеу өнерінің дамуына игі әсер етті.
Қазақ бейнелеу өнеріндегі пейзаждың алатын орнына келсек, ең бірінші ұлттық колориттің айырмашылығын айта кету керек. Жалпы біздің ұлтық өнер қайталанбас, өзіндік сипаты бар.
Пейзажда, жанрлы жұмыстарында да суретшілер әр уақытта табиғатымыздың байлағы мен ерекшелігін бере білді. Олар әсіресе Ч.Кенжебаев, Мәмбеев, Қ.Телжанов, Н.Нұрмұхамедов, К.Шаяхметов, Ә.Ысмаилов.
М.Кенбаевтың шығармашылығында табиғатқа деген
шынайы халықтық, шат — шадымен қуаныш сезімі, дүнйедегі бар құбылысты ақындық шабытпен қабылдау қасиетті назар аударды. «Бұғалық тастау» (1957), «Шопан әні» (1956), «Сыйыр шерту» (1957), атты шығармаларында ұланғайыр қазақ даласының асқақ жыршысына айналды.
Қ.Телжанов қазақ халқының өмірі мен тұрмысы жайында және тарихи тақырыптағы шығармалар жазған. «Ата мекен» (1958), «Көкпар» (1960), «Тыныштық» (1964) атты поэтикалық көріністер мен монументті еңбектердің, кең танысты әр қилы бояулы жұмыстар. Суретші творчествасы қазақ бейнелеу өнеріне елеулі бет бұрыс алып келді.
С.Мәмбеев шығармаларының негізгі тақырыбы — замандастар өмірі, өскелең ауыл тұрмысы, жастар бейнесі, туған жер табиғатының сұлу көріністері. Ол өмір шындығын бояулар дүниесі арқылы бейнеледі.
Ә. Исмайлов өзінің «Бурабай», «Екібсатұз», «Хан тәңірі төңірегіндегі жайлау» атты жұмыстарынта туған жер, Қазақстан табиғатының сұлу көрінісі бейнеленген.
Суретші жұмыстарында табиғатты шынайы қалпында көрсетуге тырысқан.
Менің сүйікті суретшілерімнің бірі Жанатай Шарденов. «Қапшағай теңізі», «Ақ қайнар», «алатау етегінде», «Талас даласында» т.б. атты суреттерінде суретші шығармашылығына психологиялық тереңдік, жазу мәнерінің ұтымдылығы мен бояу қанықтығы тән. Ж.Шарденовтың пейзаждарында табиғат сұлулығы адамның кіршіксіз сезімдерімен ұласып, бояу арқылы табиғи болмыстың терең мәнін айқындап, әрі оның нақтылы көркін бейнеледі.
Қазақстан табиғаты қандай ерекше болса, еліміздің суретшілерінің пейзеждары да ерекше. Өзіндік жазу мәнері бар, қазақ ұлтына ғана тән ұлттық колоритке бай, өте динамикалы болып келеді. ….