Қазақша нақыл сөздер жинағы

Ең ұлы жеңіс – өзіңді-өзің жеңу. П.Кальдерон

Өмір еңбексіз ештеңе бермейді. Гораций

Молшылыққа белшеңнен батқың келе ме? Онда теңізге емес, өз теріңе малшын! Асылды сонда ғана табасың. Егер одан таппасаң, еш жерден таппайсың. М.Пришвин

Саналы да ерікті еңбек қана адамды бақытқа кенелтеді. К.Д.Ушинский

Көп еңбек еткенге бақыт басын иеді. Леонардо Да Винчи

Қай істің болсын өнуіне үш түрлі шарт бар. Ең әуелі ниет керек, одан соң күш керек, одан соң тәртіп керек. М.Әуезов

Егер ісім өнсін десең – ретін тап. Абай

Ешқашан да үлкен қиыншылықтарсыз үлкен істер болмайды. Ф.Вольтер

Пікір күшті болса, іс те күшті болмақ. У.Шекспир

Әрбір істегі ең маңызды нәрсе – жұмыс істегіңіз келмеген сәтті күштеп жеңу. И.П.Павлов

Сіздің істеріңіздің нәтижелерін басқалар бағалайды, тек қана өз жүрегіңіздің таза да әділ болуына тырысыңыз. Д.Дескин

Рақаттың ең зоры – басқалардың сіз істей алмайды дегенін істей алуыңыз. У.Бэджот

Күте білгендерге бәрі өз уақытында келеді. О.Бальзак

Бақыт әрдайым батыл адам жағында. П.Багратион

Бақыттың мәні – парасаттылықта, әркімнің өз алдына игілікті мақсат қоя білуінде, ол мақсат тек кездейсоқ рахат үшін емес, шынайы игілік үшін бағытталуында, адамның өз мінез-құлқын, іс-әрекетін ерікті түрде өзгертіп, ізгілікке бағыттап отыруында. Әл-Фараби

Қайғы келсе, қарсы тұр, құлай берме
Қызық келсе, қызықпа, оңғаққа ерме.
Жүрегіңе сүңгі де, түбін көзде,
Сонан тапқан – шын асыл, тастай көрме. Абай

Өзіңді-өзің тану – даналықтың бірінші белгісі. К.Маркс

Асықпай ойланып алып, бірақ батыл әрекет жасаңыздар, кең пейілділікпен илігіп, бірақ табанды қарсылық көрсетіңіздер. К.Калтон

Шын дананы тануға болатын нағыз белгі – шыдамдылық. Г.Ибсен

Кім болам десе, сол болу – ұлы адамның ісі де, қолынан келгені болу – әр адамның ісі. В.Гюго

Ойдың реттілігіне әдеттену сен үшін бақытқа жеткізетін бірден-бір жол, оған қол жеткізу үшін қалған нәрсенің бәрінде, тіпті ең бір немқұрайлы нәрселерде де тәртіп болу қажет. Э.Делакруа

Ақылға тыныштық емесғ жаттығулар күш береді. А.Поп

Адамның ақылына жүрегі арқылы жол таба біл. Ал тікелей ақылына жол табу қанша қиын болса, сонша сенімсіз де. Ф.Честерфильд

Әуелде бір суық мұз – ақыл зерек,
Жылытқан тұла бойды ыстық жүрек.
Тоқтаулылық, талапты, шыдамдылық,
Бұл қайраттан шығады білсең керек.
Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста,
Сонда толық боларсың елден ерек. Абай

Пайда ойлама, ар ойла,
Талап қыл артық білуге. Абай

Іздесең – табасың, алыссаң – аласың. М.Әуезов

Әр істің мақсаты туралы ойлаған дұрыс. Л.Н.Толстой

Алға ұмтылу – өмірдің мақсаты осы ғой. Өмірдің мәні мақсатқа жету жолындағы іс-әрекеттің парасаттылығы мен пәрменділігінде, ендеше тұрмыс-тіршіліктің әрбір сәтінде алда үлкен мақсат тұруға тиіс. М.Горький

Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті: ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек. Абай.

Адам бойындағы өнер атаулы төзім мен уақыт қосындысынан өзге ештеңе де емес. О.Бальзак

Өнерсіздің қылығы –
Тура сөзін айта алмай,
Қит етуге бата алмай,
Қорлықпенен шіруге;
Аз ақшаға жалданып,
Өнбес іске алданып,
Жол таба алмай жүруге… Абай

Пайданы көрсең бас ұрып,
Мақтанды іздеп қайғы алма
Мініңді ұрлап жасырып,
Майданға түспей бәйге алма.
Өзіңде бармен көзге ұрып,
Артылам деме өзгеден.
Күндестігін қоздырып,
Азапқа қалма езбеден. Абай

Аз сөйлер де, көп тыңдар
Хас асылдың баласы. Махамбет

Адам өзінің жанын ұсақ уайым, болымсыз қам-қарекеттің дертімен былғаудан сақтауы керек. М.Әуезов

Адамның аса зор ерекшелігі – ең қиын кедергілерді жеңудегі табандылығы. Л.Бетховен

«Адам – құл өзін жеңіп ұстамаған»
Деген бір Сократтан сөз қалыпты. С.Торайғыров

Адам өзіне-өзі бағынып, өзінің шешімдеріне бой ұсынып үйренуге тиіс. Цицерон

Бауыржан Момышұлының нақыл сөздерінен:
Ердің туы намыс.
Қырағының өзі де, көзі де батыр.
Ту сыртыңнан тиген дұшпанды торға түсір, өршеленген жаудың үнін өшір.
Сабырлылық алдында дұшпан сасады, сабырсыздан береке қашады.
Жеңіс шайқасқа дейін шыңдалады.

Ең құдіретті құштарлық – атаққұмарлық. Мені осы құштарлықтан құтқарар болса, қалғандарынан мен өзім-ақ құтыламын. Р.Шеридан

Білгеніңді барлық уақытта айта берме, бірақ барлық уақытта не айтарыңды біл. М.Клаудис

Өз сырыңды айтып қою – ақымақтық. Ф.Вольтер

Мен егер закон қуаты қолымда бар кісі болсам, адам мінезін түзеп болмайды деген кісінің тілін кесер едім. Абай

Ойланып аламақ – сабыр сол. Абай

Жақсы адамды көргенде оған теңелу жайында ойлан да, ал жаман адамды көргенде (өз бойыңда сондай кемшіліктер болмасын деп сақтанып), өзіңді-өзің зертте. Конфуций

В.А.Сухомлинскийдің нақыл сөздерінен:
Өзіңе-өзің ие бол. Өзіңе-өзің әмір етуді кішкентайыңнан үйрен. Мойның жар бермейтін, бірақ істеуге крек нәрсені атқаруға өзіңді-өзің үйрете біл.
Оқуға бар ынта-жігеріңді сал – сенің бойыңа сол жарасады.
Ойсыз, кітап оқусыз, ақыл-ой еңбегінсіз өткен күн – босқа өткен күн.
Өзіңе тапсырылғаннан да көбірек істеуге тырыс. Өз алдыңа міндет пен тапсырма қоя біл.

Ең ұлы дарындарды да жалқаулық құртады. Монтень

Мақсатқа жетуге ұмтылушы адамдардың көбі таңдап алған жолымен танбай жүріп отырудың орнына көбінесе бір-ақ рет қатты қайраттанып қалуға бейім келеді, жалқаулық пен тұрақсыздықтың салдарынан олар көінесе өздерінің ең жақсы бастамаларының жемістерінен айырылып қалады да, сапарға өздеріне анағұрлым кеш аттанып, баяу, бірақ оның есесіне тоқтаусыз жүріп отырғандарды өздеріне оздырып жібереді. Ж.Лабрюйер

Уайым-қайғысыздыққа уайым-қайғы қылдағы, сол уайым-қайғысыздықтан құтыларлық орынды харекет табу керек, һәм қылу керек. Әрбір орынды харекет өзі де уайым-қайғыны азайтады. Абай

Өзімшілдік – тірі пенденің орасан зор кемістігі. У.Шекспир

Өзімшілдік – өліммен тең. Өзімшіл адам жападан-жалғыз өскен жеміссіз ағаш сияқты қурап қалады, ал өзімшілдік өзінің жан-жақты жетілуіне ұмтылумен ұштасса, ұлылықтың қайнар көзі болмақ. И.С.Тургенев

Ешкім күндемейтін адамның күні қызығарлық емес. Эсхил

Адам ас пісіруді үйренгеннен бері табиғаты тілегеннен екі есе көп ішіп-жеп келеді. Б.Франклин

1.Кімде-кім халқынан алмаса тәлім,
Оны үйрете алмас ешбір мұғалім.
Ж.Баласағұн.
***********
2.Басқаларды үйрете жүріп біз өзіміз үйренеміз.
Сенека.
***********
3.Ештеңе туралы сұрамайтын адам ештеңе үйренбейді.
Т.Фуллер.
***********
4.Өзіңді қарапайым жылы лебізіңмен силата білмесең, құр қаталдықтан түкте шықпайды.
А.П.Чехов.
************
5. «Мен еш уақытта өз оқушыларыма еш нәрсе үйретпеймін ~ тек қана олардың оқуы үшін жағдай жаратамын»
Альберт Эйнштейн
****************
6.»Халықтың кемеліне келіп өркендеп өсуі үшін ең алдымен азаттық пен білім қажет».
Шоқан Уәлиханов.
***************
7.Адамды тәрбиелеу – демек оның ертеңгі қуанышқа ие болатын келешек жолын тәрбиелеу.
А.С. Макаренко
*************
8.«Мұғалім ісі сырттай қарапайым болғанмен – тарихтағы ең ұлы істің бірі»
К.Д.Ушинский
*************
9.Құт берекең- атаң қымбат,
Аймалайтын анаң қымбат.
Мейірімді апаң қымбат.
Асқар тауың- әкең қымбат.
Қазыбек би
*************
10.Бiр әрiп үйреткенге 40 жыл сәлем бер.
*************
11.Ұстаз – анаңдай ұлы.
**************
12.Ұстаз ұстаз емес өз шәкiртi ұшiн күймесе,шәкiрт шәкiрт емес өз ұстазын сүймесе.
**************
13.Ана мейiрiмiмен ұстаз мейiрiмi егiз.
*************
14.Ұстазы жақсының ұстамы жақсы.
************
15.Мектеп –кеме,бiлiм – теңiз. Барар жерге тез жетемiз.
**************
16.Ана тілі халық болып жасалғаннан бері жан дүниесінің айнасы, өсіп-өніп, түрлене беретін, мәңгі құламайтын бәйтерегі .
Жүсіпбек Аймауытұлы
***********
17.Ана тілің – асылың, оны білмеген – масылың.
Қадыр Мырза Әлі
*************
18…Ал екінші бақытым – тілім менің
Тас жүректі тіліммен тілімдедім.
Кей-кейде дүниеден түңілсем де,
Қасиетті тілімнен түңілмедім…
Мұқағали Мақатаев
****************
19.Адамның адамдық, ұлттың ұлттық ең жоғарғы қасиеті – тіл өткірлігі мойымасын, тіл сұлулығы кемімесін!
Ғабиден Мұстафин
****************
20.Ана тілінен айырылған адам өз халқы жасаған мәдени мұраның бәрінен құралақан қалады.
Ғабит Мүсірепов
***************
21.Бұл дәуірде өз тілін, әдебиетін білмеген, қадірлемеген адам толық мәнді интеллигент емес деуге де болады. Себебі, ол қандайлық мамандық білімі болса да, рухани ой тәрбиесінде сыңар жақ азамат болады.
Мұхтар Әуезов
****************
22.Ана тілі – жүректің терең сырларын, басынан кешкен дәуірлерін, қысқасы, жанның барлық толқындарын ұрпақтын-ұрпаққа жеткізіп сақтап отыратын қазына…
Жүсіпбек Аймауытов
****************
23.Тіл — жұрттың жаны. Тілінен айырылған жұрт — жойылған жұрт.
Халел Досмұхамедұлы
***************
24.Ана тілін ұмытқан адам өз халқының өткенінен де, болашағынан да қол үзеді.
Ғабит Мүсірепов
*************
25.Қазақ мектебіндегі бала келешекте қай мамандыққа барам десе де, ең алдымен өзінің ана тілін, әдебиетін сүюі шарт.Сол сүюді орта мектеп табалдырығын аттаған соң да, мамандық, білім беретін жоғары мектепке ауысқанда да асыл қасиетіндей сақтауы керек.
Мұхтар Әуезов
*************
26.Бұл дәуірде өз тілін, әдебиетін білмеген, қадірлемеген адам толық міндң интеллигент емес деуге болады. Себебі ол қандайлық мамандық білімі болса да рухани, ой тәрбиесінде сыңаржақ азамат болады.
Мұхтар Әуезов
**************
27.Тіліңді жоғалту,су қараңғы көзсіз қалғаныңнан да өткен қасірет.
Жалау Мыңбаев
************
28. «Тіл – әр халықтың кешегі жүріп өткен жолын, бүгінге жалғасқан ғұмырының ертеңге апарар мүддесін бейнелеуші,яғни бар тарихының куәгері, деректі көзі»
С. Аманжолов
************
29. “Ұлттың тілі — сол ұлттың жаны, жан-дүниесі. Ол жүректі соқтыртып тұрған қан тамыры сияқты. Егерде қан тамыры жабылып қалса, жүрек те соғуын тоқтатпай ма?”
Мұхтар Әуезов
************
30.Әлем әдебиетіндегі әйгілі жүз кітапты емін-еркін бар бояуымен төгілтіп түсіретін тіл – қуатты тіл, қазақ тілі – сондай тіл.
Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев
***********
31.Сөз сайыста жеңілген де бір – тілі кесілген де бір.
Тоқсары
***********
32.Адамның адамшылығы – ақыл, ғылым, жақсы ата, жақсы ана, жақсы құрбы, жақсы ұстаздан болады.Адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озады.
*************

33.Жұмысы жоқтық,
Тамағы тоқтық,
Аздырар адам баласын.
Абай
*************
34.Тіл жүректің айтқанына көнсе, жалған шықпайды.
************
35.Ақылмен ойлап білген сөз,
Бойына жұқпас, сырғанар.
Ынталы жүрек сезген сөз,
Бар тамырды қуалар.
Абай
*************
36.Біліп айтқан сөзге құн жетпейді,
Тауып айтқан сөзге шын жетпейді.
Өзің білмесең, білгендерден үйрен,
Үйренгеннен ештеңең кетпейді.
Төле би
***********
37.Ел бастау қиын емес,
Қонатын жерден көл табылады.
Қол бастау қиын емес,
Шабатын жерден ел табылады.
Шаршы топта сөз бастаудан қиынды көргем жоқ.
Бұқар жыра
************
38.Ана тілі – халық болып жасалғаннан бері жан дүниесінің айнасы, өсіп-өніп, түрлене беретін, мәңгі құламайтын бәйтерегі.
Жүсіпбек Аймауытұлы
**************
39.Кісінің көркі — жүз,
Жүздің көркі — көз,
Ойдың көркі — тіл,
Тілдің көркі — сөз.
****************
40.“ Адамды жөн бiлетiн дана деп бiл,
Iстерiн жалқау жанның шала деп бiл.
Құр жасы елулерге келсе-дағы,
Бiлiмсiз сондай жанды бала деп бiл”-
*************
41.Жомарттық пен мәрттік. Бұлардың негізінде үш нәрсе бар: бірі – өз айтқан сөзіңді өзің орындау; екіншісі — әділдік пен туралыққа нұқсан келтірмеу; үшіншісі — қайырымдылықты есіңе ұстап ұмытпау. Егер мәрттік пен жомарттық жолында жүрмек болсаң, әр уақытта үш нәрседен сақтанғайсың: көзді — жаман назардан, қолды — жаман істен, тілді — жаман сөзден.
Қабуснамадан
*******************
42.Тіл – жұрттың жаны. Тілінен айырылған жұрт – жойылған жұрт.
Халел Досмұхаммедұлы
***************

43.Көрінеді тілден түйсік, білім де,
Біле білсек жарылқаушы – тілінде.
***************
44.Білімсіздер тіліне берік болсын,
Білімдінің тіліне ерік болсын.
*******************

45.Адамға екі нәрсе тірек тегі:
Бірі — тіл, бірі — ділің жүректегі.
**************
46. Тіл – елшінің қылышы, тіл қылыштан да өткір.
*****************
47.Елдіктің өзегі – білік, кілті – тіл, қадір-қасиеті – кісілік.
Жүсіп Баласағұн
**************
48.Игі істің басы – тіл, тәрбие басы – тіл.
Махмұд Қашқари
**************
49.Әдеп басы — тіл.
*************
50.Ердің жүзін күйдіретін нәрсе –– тіл.
Ахмет Йүгінеки
*************
51.Қазақтың тілі соншалықты мол. Ләкин қазақтың тіліменен қандай кітап болса да жазуға болады. Қазақ тілі мұншалықты жатық әм анық болар еді, егер де біздің қазақтар аңғарып, бөтен тіл араластырмастан ілгері бастырып сөйлесе.
Ыбырай Алтынсарин
*************
52.Ақылмен ойлап білген сөз
Бойыңа жұқпай сырғанар.
Ынталы жүрек сезген сөз
Бар тамырды қуалар.
**************
53.Тіл жүректің айтқанына көнсе, жалған шықпайды. Ақылдың тілін алса, жүрек ұмыт қалады.
***********
53.Шешеннің тілі
Шебердің бізі.
Абай Құнанбайұлы
************
54.Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы – тіл. Сөзі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады, өз ұлтына басқа жұртты қосамын дегендер әуелі сол жұрттың тілін аздыруға тырысады.
Ахмет Байтұрсынұлы
*************
55.Тілдің міндеті — ақылдың аңдауын аңдағанынша, қиялдың меңзеуін меңзегенінше, көңілдің түйін түйгенінше айтуға жарау.
“Орысша оқығандар орыс сөзінің жүйесіне дағдыланып үйренген, ноғайша оқығандар ноғай сөзінің жүйесіне дағдыланып үйренген. Қазақ сөздерін алып, орыс я ноғай жүйесімен тізсе, әрине, ол нағыз қазақша болып шықпайды. Сондай кемшілік болмас үшін әр жұрт баласын әуелінде өз тілінде оқып, өз тілінде жазу-сызу үйретіп, өз тілінің жүйесін білдіріп, жолын танытып, балалар әбден дағдыланғандығын кейін басқаша оқыта бастайды. Біз де тіліміз бұзылмай сақталуын тілесек, өзгелерше әуелі ана тілімізбен оқытып, сонан соң басқаша оқытуға тиіспіз”
Ахмет Байтұрсынұлы
*****************
56.Өз тілімен сөйлескен, өз тілімен жазған жұрттың ұлттығы еш уақытта адамы құрымай жоғалмайды.
Ахмет Байтұрсынұлы
***************
57.Балам деген жұрт болмаса, жұртым дейтін бала қайдан болсын.
Ахмет Байтұрсынұлы
**************
58.Білім – бір құрал. Білімі көп адам құралы сай ұста сықылды, не істесе де келістіріп істейді.
Ахмет Байтұрсынұлы
******************
59.Бала бастауыш мектепте бар пәнді тек ана тілінде ғана оқуы керек.
Ахмет Байтұрсынұлы
*************
60.Тіл – жұрттың жаны. Тілінен айырылған жұрт – жойылған жұрт.
**************
61.“Біздің тәжірибемізде қазақ тілі — бай тіл. Тек сөздері ғылым жолына салынып реттелмеген тіл. Қазақ тілі ғылым жолына салынып реттелсе, ешбір жұрттың тілінен кем болатын емес, бұған илануымыз керек”.
**************
62.Ана тілін біліп тұрып, бөтенше жақсы сөйлесең, бұл – сүйініш. Ана тілін білмей тұрып, орысша жақсы сөйлесең, бұл – күйініш.
Халел Досмұхаммедұлы
***************
63.Сүйемін туған тілді — анам тілін,
Бесікте жатқанымда-ақ берген білім!
Шыр етіп жерге түскен минутымнан
Құлағыма сіңірген таныс үнін.
Сұлтанмахмұт Торайғыров
***************
64.Ана тілі қайнаған қанның, қиналған жанның, толғантқан көңілдің, лүпілдеген жүректің сығындысы, онда дәм де, мән де болу керек.
Сұлтанмахмұт Торайғыров
************
65.“Қазақ тілі бай, таза іргелі жұрт тілі деп бәріміз де айтамыз… Бірақ құр бай, таза деумен тіліміз өздігінен сақталып, әдебиетіміз өрбіп кете ала ма? Қай жұрттың тілі болса да түу басында біздікі секілді таза да, бай болған. Бірақ олар көрші жұрттардың сөзі қосыла-қосыла, жүре бұзылған. Біздің қазақ тілі бұрын ылғалсыз таза болса да, бұл кезде басқа жұрттармен араласа бастадық, басқа жұрттардың оқуын оқыдық… Бір жағы Бұхар, бір жағы Мекке, Медине, Стамбұлдардың да оқып қайтқандарымыз бар. Солардың бәрі елге ноғайшылап, арабшылап, сартшылап қайтып жүр. Бұлардың сөйлеген сөзінде, жазған хатында шет жұрттардың тілі аңқып тұр… Қазақ тілін сақтаймыз, балаларымызды қазақша болсын дегенде бұлардың бәрінің негізі “Тіл құралы” екенін ұмытпасқа керек”.
Міржақып Дулатов
*************
66.“Қазақ тілінен асыл, қазақ тілінен бай тіл жоқ. Сол ата-бабаның тілі болған қазақ тілін осы күнгі қазақтың жалғызы білмейді. Егер қазақ тілін білсе, дін де осында, ғылым-білім де осында. Солай болғаны үшін бұрынғы өткен ата-бабаларымыз бәрі жақсы болып, әулие болып өтті”, “Дүниедегі ең асыл тіл — араб тілі, одан кейін түрік тілі, түрік тілінің ішіндегі гауһары — қазақ тілі”.
Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы
*************
67.“Тіл — адам жанының тілмәші. Тілсіз ұлт, тілінен айырылған ұлт болып жасай алмақ емес, ондай ұлт құрымақ. Ұлтының ұлт болуы үшін бірінші шарт — тілі болуы. Ұлттың тілі кеми бастауы ұлттың құри бастағанын көрсетеді. Ұлтқа тілінен қымбат нәрсе болмасқа тиісті. Бір ұлттың тілінде сол ұлттың жері, тарихы, тұрмыс, мінезі айнадай ашық көрініп тұрады. Қазақ тілінде қазақтың сары сайран даласы біресе желсіз түндей тымық, біресе құйындай екпінді тарихы, сары далада үдере көшкен тұрмысы, асықпайтын, саспайтын сабырлы мінезі — бәрі көрініп тұр. Қазақтың сары даласы кең. Тілі де бай. Осы күнгі түрік тілдерінің ішінде қазақ тілінен бай, оралымды, терең тіл жоқ. Түрік тілімен сөйлейміз деген түрік балалары күндерде бір күн айналып қазақ тіліне келмекші, қазақ тілін қолданбақшы. Күндерде бір күн түрік балаларының тілі біріксе, ол біріккен тілдің негізі қазақ тілі болса, сөз жоқ, түрік тілінің келешек тарихында қазақ ұлты қадірлі орын алмақшы. Келешектің осылай болуына біздің иманымыз берік”.
************
68.Ұлт үшін тілінен қымбат еш нәрсе жоқ.
Мағжан Жұмабаев
*************