М.Мақатаев » Аққулар ұйықтағанда» поэмасын талдау

1.Білімділік:

а) Мұқағали поэзиясына талдау жасау, ақын шығармасының идеясын, мақсатын ұғындыру, поэманың тақырыбы мен идеясы туралы теориялық білім беру.

ә) Поэманың негізгі кейіпкері ана бейнесі арқылы көл еркесі аққуға жасалған қиянаттың қайғылы оқиғаға ұрындыру себебін таныту, қоршаған орта заңдылықтарына қарсы келмеу қажеттігін нақты дәлелдермен түсіндіру.

2. Дамытушылық:

а) Оқушылардың пікірталасын ұйымдастыру, өз ойын дұрыс тұжырымдап, дәлелмен жеткізе білуге, еркін сөйлеуіне дағдыландыру, өлеңдерін  нақышына келтіріп жатқа оқу, сүйсіне білу сезімдерін ояту, талдаулар жасай білу, сын тұрғысынан ойлау қабілетін дамыту.

ә) http://bilimland.kz сайтының ресурстары арқылы оқушының сезіміне әсер ету, ақын шығармашылығына қызығушылығын арттыру

3. Тәрбиелік: Ақын тілімен салынған табиғат суреті арқылы эстетикалық талғамға, көркем шығарма арқылы табиғаттың сырлы көріністерін тамашалап, сұлулығын сезініп, қамқорлықпен аялай білуге үйрету

Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер

Түсіндіру, сұрақ-жауап, Қ. Бітібаева технологиясы, ой толғау, ой шақыру, топтастыру, еркін сөйлеу, пікірсайыс, теориялық талдау, топтастыру.

II.Үй тапсырмасын сұрау

А) Поэманың ұнаған  үзіндісін  жаттау

Ә)Автордық көркемдегіш тәсілдерді қолдану ерекшелігі

ІІІ. Жаңа сабақ

Ой шақыру

ІV .Тапсырмалар орындау

М. Мақатаев “Аққулар ұйықтағанда” поэмасын талдау:

Әр ақынның  өлең-өнер болмысында бір қасиеті өзгелерінен басымырақ болады. Мысалы: Абайда — ой, Мағжанда — махаббат, Қасымда — от, Мұқағалида — тазалық (қасиет деген ұғым) басымырақ болады.

Алдымен, экранға назар салайық. Білімланд сайтының ресурсын пайдалану,

• • Поэмада көтерілген мәселе не?

• • Ананы аққуды атуға итермелеген қандай күш?

• • Поэма сендер ойлағандай аяқталды ма?

• • Аққу туралы қандай өнер туындыларын білесіңдер?

• • Тәуіп деген кім?

• • Тәуіптің айтқан емі  қазіргі медицинаға жата ма?

“Аққулар ұйықтағанда» — ғажап поэма. Бір түнде, бір деммен, табиғат пен ақын сезімінің үндесуінен туған дүние.

 1-тапсырма.  Поэманың сюжеттік –композициялық құрылысын талдау жасау                                       Шарықтау шегі   Шешімі

               Байланыс    Шиеленіс

   Кіріспе

Дескриптор:

• • Поэманы жүйелейді;

• • поэманың композициялық құрылымын талдай алады.

ІV. Тапсырмалар орындау

V. Бекіту

2-тапсырма.  Мәтінмен жұмыс

Дескриптор:

• • поэма үзінділерімен жұмыс жасайды;;

• • мәтін мазмұнымен таныс

3— тапсырма. Шығарма кейіпкерлеріне  үш сөйлеммен өз сөзіңмен мінездеме бер.  Дәптермен жұмыс.        

Ана _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Әке_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Тәуіп _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Жылқышы  кария ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Жалпы, қазақ халқы ырым, наным-сенімге сенетін халық. Сол себепті қазақ аққуды киелі санайды. Аққуды ежелден қастерлеп, бақыттың бастамасы, жақсылықтың жаршысы, пәктіктің, сұлулықтың белгісі деп ұғады әрі оған ешқашан оқ атпаған. Аққу турасында ел аузында аңыз-әңгімелер көп, тіпті ақын-жазушыларымыз, әнші-сазгерлеріміз де қарап қалмаған. Мәселен, С. Сейфуллиннің «Аққудың айырылуы», Қорқыт баба, Ықылас Дүкенұлының, Н. Тілендиевтің «Аққу» күйлері, Б. Аюхановтың «Аққу биі» — халқымыздың аққуға деген сүйіспеншілігі мен құрметінің дәлелі. Мына бір аңызға сүйенсек: «Ертеде бір адам аққудың киелі екенін білмей оқ атады. Сонда аққудың сыңары өз қосағынсыз өмір сүре алмайтынын дәлелдеп, өзінің басын тасқа ұрып, өзін-өзі өлтіреді. Ал оқ атқан адам арада қанша жыл өтсе де, отбасын құра алмай, еш перзентсіз дүниеден жалғыз өтіпті» дейді. «Аққу — құстың төресі, жалғыз жатып оттамас» деген нақыл сөзден аққу сыңарынсыз өмір сүре алмайтынын көреміз. Аққуды тек қазақ халқы емес, басқа халықтар да дәріптеген. Мысалы: П.И. Чайковскийдің «Аққу көлі» атты шығармасы, сол сияқты Шекспирдің «Венеция көпесі» атты пьесасында аққу сұңқылдап ән салады. Тіпті аспан әлеміндегі шоқжұлдыздардың бірі «Аққу жұлдызы» деп аталады. Өзіміздің салт-дәстүрімізде «Аққу мойын» деп аталатын өрнек те бар. Аққуды атқан адам жамандыққа ұшырайды, өлген аққу жалғаспаған ұрпақты білдіреді. Ал, ананың балаға деген махаббаты бәрінен де күштірек. Бұл жырда пақыр ана өз баласы үшін қасиетке оқ атады. Ананы бұған итермелеген — баласына деген асыл махаббаты. Тәуіптің сөзіне сенген ана, ақыр соңында, перзентінен де айырылып, есі ауып кетеді. Енді, балалар, жырдағы ана әрекетінің дұрыс-бұрыстығын талқыға салмақпыз.

Сабақты қорытындылау

А) Ана, бала, аққу туралы мақал айту

1.Анаңа ауыр сөз айтпа, Атыңа ауыр жүк артпа.

2. Ана сүтін ақтамағанды ешкім мақтамайды.

3. Аққу құстың төресі, Жалғыз жатып оттамас.

4. Аққуды атпа, досыңды сатпа!

2. Аққу көлін аңсайды, адам туған жерін аңсайды.

3. Баланың білегі ауырса ананың жүрегі ауырады.

Ә) Бұл кімнің сөзі? Семантикалық карта

Дескриптор:

• • Поэма  мазмұнын біледі;

• • Мағынасын  түсіндіре алады.

VІ.  Бағалау, сабақты қорытындылау

Балалар, адам – табиғат перзенті. Дүниеде екі ана бар. Бірі – тіршіліктің анасы табиғат анасы, екіншісі  адам анасы. Екеуі де мейірімді. Осы екі анаға да қаталдық көрсетуге, жанын жаралауға  болмайды.

Қарасаз, қара шалғын өлеңде өстім,

Жыр жазсам, оған жұртым елеңдестің.

Өлсе, өлер Мұқағали Мақатаев,

Өлтіре алмас, алайда өлеңді  ешкім,- деп жырлаған Мұқағали мұрасы —  мәңгілік асыл мұрамыз.