Курстық жұмыс: Социология | Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың бір саласы

Кіріспе- — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — -3
I. Тарау Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың бір саласы.
1.1 «Білім беру әлеуметтануы» пәнінің қарастырылатын мәселелердің ауқымы — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — ¬¬¬- — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — 4
1.2 Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың басқа салалары- — — — — — — — — — — — — 7
II. Тарау Қазіргі замағы білім жүйесі
2.1 Жоғары білім жүйесіндегі жастар- — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — 10
2.2 Қазіргі білім беру жүйесіндегі үрдістер- — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — -13
Қорытынды- — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — -22
Пайдаланылған әдебиеттер- — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — 24
Кіріспе
Білім беру педагогика, психология, философия, тарих, экономика, әлеуметтану секілді ғылымдар қатарын зерттеудің объектісі мен пәні болып табылады. Олардың әрқайсысы өздеріне тән шекарасын зерттеді. Білім беру әлеуметтану білім жүйесі әлеуметтік институты ретінде және оның қоғаммен өзара әрекеттестігін зерттейтін ғылыми пән. Әлеуметтанудың мұндай ерекше саласынан бөлініп шығуы бөлімінің тарихи ауыспалы жүйесіне және шартты дербесшілігіне, оларды тудырушы қоғамдық қатынастар шеңберінде қоғамның дамуы мен қызмет етуіне белсенді әсер ете алуы қабілеттілігіне негізделген.
Білім беру әлеуметтануының пәні әлеуметтік институт ретінде білім (оның қоғам қызметі мен басқа институттармен байланысы) әлеуметтік ұйым ретіндегі оның мекемелері мектеп, жоғары оқу орын т.б. Сонымен бірге білім саласындағы әлеуметтік саясат болып табылады. Білім беру әлеуметтануы сондай – ақ білім жүйесінің әлеуметтік институт ретінде қоғаммен және оның негізгі элементтерімен өзара әрекеттесулермен зерттеледі. Мысалы, қоғамның өндіріс элементтері, экономикалық қатынастар элементтері, саяси жүйе элементтері, рухани өмір элементтері. Білім жүйесі мен оның жеке кіші жүйелер ішінде пайда болатын әлеуметтік мәселелерге (мектеп, кәсіби оқу орны) оқытушы мен оқушы арасындағы өзара қатынастар ұжым мен топ арасындағы қатынас, мектеп сыныптары ішіндегі қатынас саласындағы мәселелерге келетін болсақ мұндай мәселелер білім беру әлеуметтануының саласы ретінде педагогика әлеуметтануын қалыптастырады. Білім беру әлеуметтануының негізін М. Вебер, Э. Дюргейм қалаған. Олар білімнің әлеуметтік қызметтерін оның экономикалық және саяси процестерімен байланысын қатар әлеуметтану қөзқарасы бойынша оқу орындары мен педагогикалық процестерді зерттеді, кейінірек Т. Парсонс білімді қазіргі қоғамда әлеуметтендіру институты ретінде зерттеді. Оқу орындары мен оның элементтерін әлеуметтік жүйе ретінде қарастыруды ұсынды.
I. Тарау. Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың бір саласы.
1.1 «Білім беру әлеуметтануы» пәнінің қарастырылатын мәселелердің ауқымы.
Білім беру әлеуметтануының пәні әлеуметтік институт ретінде білім (оның қоғам қызметі мен басқа институттармен байланысы) әлеуметтік ұйым ретіндегі оның мекемелері мектеп, жоғары оқу орын т.б. Сонымен бірге білім саласындағы әлеуметтік саясат болып табылады. Білім беру әлеуметтануы сондай – ақ білім жүйесінің әлеуметтік институт ретінде қоғаммен және оның негізгі элементтерімен өзара әрекеттесулермен зерттеледі. Мысалы, қоғамның өндіріс элементтері, экономикалық қатынастар элементтері, саяси жүйе элементтері, рухани өмір элементтері. Білім жүйесі мен оның жеке кіші жүйелер ішінде пайда болатын әлеуметтік мәселелерге (мектеп, кәсіби оқу орны) оқытушы мен оқушы арасындағы өзара қатынастар ұжым мен топ арасындағы қатынас, мектеп сыныптары ішіндегі қатынас саласындағы мәселелерге келетін болсақ мұндай мәселелер білім беру әлеуметтануының саласы ретінде педагогика әлеуметтануын қалыптастырады.
Білім беру әлеуметтануының өзіндік ерекше міндеттері бар:
— білім алудағы қажеттіліктерді зерттеу, қоғам өмірі мен жеке өмірдегі оның рөлін түсініп бағалау.
— олардың әлекметтік маныздылық астарындағы білім саласын және деңгейін бағалау.
— қоғам мен білім алушылардың білімге қатынасы, оның әлеуметтік құндылықтырын зерттеу.
— әсіресе мәртебенің факторы ретінде білімнің рөлін көрсету.
— рухани қажеттіліктер мен мүдделер әсер ету деңгейін анықтау.
Білім беру әлеуметтануының негізін М. Вебер, Э. Дюргейм қалаған. Олар білімнің әлеуметтік қызметтерін оның экономикалық және саяси процестерімен байланысын қатар әлеуметтану қөзқарасы бойынша оқу орындары мен педагогикалық процестерді зерттеді, кейінірек Т. Парсонс білімді қазіргі қоғамда әлеуметтендіру институты ретінде зерттеді. Оқу орындары мен оның элементтерін әлеуметтік жүйе ретінде қарастыруды ұсынды. Осы тұрғыдан алғанда мектептер, сыныптар әлеуметтік психологиялық орта топтың процестер, жанжалдың шығу тегі оқыту тәсілі. Әлеуметтік құрлымдарға ие болатын білім алушылардың бейресми топтары зерттелді.
Білім беру жүйесі — әлеуметтік институттардың ең маныздыларының бірі функционалды көзқарас бойынша білім жүйесі жеке адамдардың әлеуметтендірілуін қамтамасыз ететін институтционалды жұмыс істеу үшін өмір сүру арқылы сапасын дамыту процесі. Әлеуметтендіру мәдениеттің сабақтастығын оның ұрпақтан – ұрпаққа берілуін қамтамасыз етеді. Алғашқы әлеуметтендірудің (баланың әлеуметтендірілуі) алып жүруші агенттер болып отбасы табылады, әлеуметтендіруді көбінесе стихиялық сипатта болады. Осылармен қатар әлеуметтенуші агенттер қоғам құрлымдары болып табылады. Бұл жерде әлеуметтендіру басымдылығы бойынша мақсатты бағытталған сипатта болады.
Қазіргі қоғам саналы әлеуметтендірудің шешуші құралы білім жүйесі болып табылады. Олардың әрекет етуі процесінде сонымен қатар әлеуметтік процесінің екі жақты қызметі туындайды:
1.Мәдениетті жетілдіру.
2.Тұлғаның дамуы.
Мақсаты бағытталған әлеуметтану тарихи институтционалды құрылымы осы кезеңге дейін қоғамның азғана бөлігі қамтылады, және біртұтас саяси, діни, әскери және экономикалық элитаны қалыптастыру мақсатын көздеді. Қазіргі кезде білім беру жүйесі озінің маныздылығын, мазмұның, көлемі жағынан қоғам өткен ғасырларда жетістігі тарихи экономикалық табыссыз, бірақ элита тобының өкілдерінің мәртебелі құрамында болса, қазіргі кезде қоғам өңдіріс маманданған білімінің кен таралғанымен анықталады. Қазіргі демократиялық саяси жұенің басшы талабына бұқаралық білімнің шаралауы жатады.
Білім тұлғаның дамуына өзін — өзі көрсетуіне көмектеседі. Сонымен бірге білім тәжірибесін және нышандық сипаттағы маңызды міндеттерінің орындалуын қамтамасыз етіп, қоғам үшін шешуші манызды орын алады .
Мәдиениетті жеткізу қызметі құндылықтарды арнайы емес тиісті білім беру жүйесінде сақтау және оларды жоғалтып алуды толғандыратын тарихи бағыт алған сана сезім ашық көрінетін қоғамдарда көрініс береді . білімнің бұл қызметінің жүзеге асуы гуманитарлық жиынтық пәндерінің – қоғам тарихының тілдік, әдиебиеттін, географияның, дін және философияның қолдануынан көрінеді.
Білім беру жүйесі қоғам бірігуіне маңызды үлес қосады. Қазіргі көптеген елдерде этникалық, діни нәсілдік топтармен сипатталады. Білім тарихының тағдырын қауымдастық сезімін, осы бір тұтас қоғам қатарына жататының қалыптастыруға өзінің үлесін қосады және осындай топтардың ұлттық мәдени ерекшеліктерін сақтай отырып мәдени ықпалдасу шеңберіндегі ортақ құндылықтарды, қалаларды, мұраттарды және ұмтылыстарды жасап шығаруға көмектеседі. Білім жүйесінің рухани өмірдің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Ол жастардың алған білімі негізінде өмірге дайындығын іске асырып, қалыптасқан қоғам институттарды іс- әрекетін қамтиды.
1.2 Білім беру әлеуметтануы әлеуметтанудың басқа салалары.
Білім беру педагогика, психология, философия, тарих, экономика, әлеуметтану секілді ғылымдар қатарын зерттеудің объектісі мен пәні болып табылады. Олардың әрқайсысы өздеріне тән шекарасын зерттеді. Білім беру әлеуметтану білім жүйесі әлеуметтік институты ретінде және оның қоғаммен өзара әрекеттестігін зерттейтін ғылыми пән. Әлеуметтанудың мұндай ерекше саласынан бөлініп шығуы бөлімінің тарихи ауыспалы жүйесіне және шартты дербестілігіне, оларды тудырушы қоғамдық қатынастар шеңберінде қоғамның дамуы мен қызмет етуіне белсенді әсер ете алуы қабілеттілігіне негізделген.
Білім беру әлеуметтануының пәні әлеуметтік институт ретінде білім (оның қоғам қызметі мен басқа институттармен байланысы) әлеуметтік ұйым ретіндегі оның мекемелері мектеп, жоғары оқу орын т.б. Сонымен бірге білім саласындағы әлеуметтік саясат болып табылады. Білім беру әлеуметтануы сондай – ақ білім жүйесінің әлеуметтік институт ретінде қоғаммен және оның негізгі элементтерімен өзара әрекеттесулермен зерттеледі. Мысалы, қоғамның өндіріс элементтері, экономикалық қатынастар элементтері, саяси жүйе элементтері, рухани өмір элементтері. Білім жүйесі мен оның жеке кіші жүйелер ішінде пайда болатын әлеуметтік мәселелерге (мектеп, кәсіби оқу орны) оқытушы мен оқушы арасындағы өзара қатынастар ұжым мен топ арасындағы қатынас, мектеп сыныптары ішіндегі қатынас саласындағы мәселелерге келетін болсақ мұндай мәселелер білім беру әлеуметтануының саласы ретінде педагогика әлеуметтануын қалыптастырады.
Білім беру әлеуметтануының өзіндік ерекше міндеттері бар:
— білім алудағы қажеттіліктерді зерттеу, қоғам өмірі мен жеке өмірдегі оның рөлін түсініп бағалау.
— олардың әлекметтік маныздылық астарындағы білім саласын және деңгейін бағалау.
— қоғам мен білім алушылардың білімге қатынасы, оның әлеуметтік құндылықтырын зерттеу.
— әсіресе мәртебенің факторы ретінде білімнің рөлін көрсету.
— рухани қажеттіліктер мен мүдделер әсер ету деңгейін анықтау.
Білім беру әлеуметтануының негізін М. Вебер, Э. Дюргейм қалаған. Олар білімнің әлеуметтік қызметтерін оның экономикалық және саяси процестерімен байланысын қатар әлеуметтану қөзқарасы бойынша оқу орындары мен педагогикалық процестерді зерттеді, кейінірек Т. Парсонс білімді қазіргі қоғамда әлеуметтендіру институты ретінде зерттеді. Оқу орындары мен оның элементтерін әлеуметтік жүйе ретінде қарастыруды ұсынды. Осы тұрғыдан алғанда мектептер, сыныптар әлеуметтік психологиялық орта топтың процестер, жанжалдың шығу тегі оқыту тәсілі. Әлеуметтік құрлымдарға ие болатын білім алушылардың бейресми топтары зерттелді.
Білім беру жүйесі — әлеуметтік институттардың ең маныздыларының бірі функционалды көзқарас бойынша білім жүйесі жеке адамдардың әлеуметтендірілуін қамтамасыз ететін институтционалды жұмыс істеу үшін өмір сүру арқылы сапасын дамыту процесі. Әлеуметтендіру мәдениеттің сабақтастығын оның ұрпақтан – ұрпаққа берілуін қамтамасыз етеді. Алғашқы әлеуметтендірудің (баланың әлеуметтендірілуі) алып жүруші агенттер болып отбасы табылады, әлеуметтендіруді көбінесе стихиялық сипатта болады. Осылармен қатар әлеуметтенуші агенттер қоғам құрлымдары болып табылады. Бұл жерде әлеуметтендіру басымдылығы бойынша мақсатты бағытталған сипатта болады.
Қазіргі қоғам саналы әлеуметтендірудің шешуші құралы білім жүйесі болып табылады. Олардың әрекет етуі процесінде сонымен қатар әлеуметтік процесінің екі жақты қызметі туындайды:….