Курстық жұмыс: Экономика | Корпорациялық табыс салығының есептеуде жылдық жиынтық табыс

Кіріспе

I Жылдық жиынтық табысты есептеудегі салықтардың экономикалық мазмұны
1.1. Салықтың экономикалық мәні
1.2. Салықтың даму тарихы
1.3. Ежелгі Қазақстандағы салық салу ерекшеліктері
1.4. Қазіргі Қазақстандағы салықтын қалыптасуы
IІ. Корпорациялық табыс салығының есептеуде жылдық жиынтық табыс
2.1 Корпорациялық табыс салығының субъектілері және объектілері
2.2 Жылдық жиынтық табыс
2.3 Жылдық жиынтық табысты есептеудегі шегерімдер
2.4 Жылдық жиынтық табыс негзіндегі корпорациялық табыс салығының ставкасы
2.5 Жылдық жиынтық табыс негізінде корпорациялық табыс салығының есептеу және төлеу тәртібі
2.6 Жылдық жиынтық табыс алуға жатпайтын шығыстар
Қорытынды
Әдебиеттер

I Жылдық жиынтық табысты есептеудегі салықтардың экономикалық мазмұны
1.1. Салықтың экономикалық мәні
Салық – шаруашылық субъектілерін және ставка бойынша азаматтардан бекітілген заң тәртібі негізінде мемлекетпен алынатын міндетті жиындар.
Салық не үшін керек, заңды беру үшін, сіздің отбасыңызды шағын мемлекет деп таниық. Осы мемлекеттің өмір сүруі үшін баспана мен коммуналды қызмет төлеміне, тамақтануға, жиһаз, киім алу және басқа да өмір қажеттіліктеріне қаражат керек.Сондықтан,да табыс алатын отбасының әр мүшесі отбасы бюджетін құруға қатысуы қажет. Бұл – ақиқат. Мемлекетте де осы сияқты, шекараны қорғау, басқару органдарын қамсыздандыру, құқық тәртібін қолдау және т.б. бойынша қызметтерді жалпымемлекеттік орындау үшін жалпымемелекеттік қаражат қоры, басқа сөзбен айтқанда мемлекет қазынасы болуы керек. Қоғамның әр мүшесі өзінің меншікті табысынан мемлекет қазынасына ақша жіберуі керек. Сонымен, Салық – қоғамдағы сатып алушылықтың даму қажеттілігімен, мемлекеттің болу фактісімен анықталған объективті қажеттілік болып табылады. Өз қызметтері мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекеттің шаруашылықтандыру субъектілері мен азаматтардын ұлттық табыстың белгілі үлесін міндетті жарна түрінде алуы салықтың маңызын құрайды.
Мемлекет қазынасының жарнасын өндірістің негізгі қатусышылары: материалдық және материалдық емес игіліктерді өз еңбегімен жасайтын және белгілі табыс алатын қызметкерлер, сонымен қатар шаруашылық субъектілері, капитал иеленушілері жүзеге асырады. Салық жарнасының есебінен бюджетте шоғырланған мемлекет ресурсы құрылады, кейін ол терең білімнің дамуы үшін, әлеуметтік-экономикалық, әскери-қорғаныс, құқық қорғау және басқа даа мәселелерді шешу үшін пайдаланылады.
Салық төлеушілердің бюджетпен өзара қатынас жүйесі, бір жағынан – салықты бюджетте шоғырландыру бойынша өзара қатынасы, басқа жағынан – түрлі саланы бюджеттен қаржыландыру бойынша өзара қатынасы.
Бюджет-қаржы жүйесіндегі негізгі және «қан тамыр күретамыры» салық болып табылады. Салық салу тәсілдері мен формалары түрлі болып келеді. Бұл салық төлеушілердің төлем қабілеттілігін ұстауға, жалпы салық ауыртпалығын психологиялық бідірмеуге, табыстың түрлі формасын бейнелеуге, тұтынуға және тиімді әрекет етуі, салықтың әр түріне және жиынтығына салық салу нысабын ұйғарады.

1.2. Салықтың даму тарихы
Сонымен, салық мемлкеттің қалыптасуымен бірге пайда болып, оның өмір сүруінің негізі болып табылады. Мемлекетті қамсыздандыру үшін, азаматтардың біртіндеп міндетті және үздіксіз бола бастаған табиғи және ақшалай түріндегі жарналары қажет болды. Адамзаттың даму тарихында салық нысандары мен әдістері өзгеріске түсті, өңделді, мемлекет қажеттілігі мен сұранысына бейімделді, олардың қызметі кеңейді, әлеуметтік-экономикалық процесстердегі ролі өзгерді.
Салық төлету нысандары мен әдістерінің дамуында үш ірі кезеңді атауға болады.
Дамудың бастапқы кезеңінде ерте заманнан орта ғасыр басына дейін мемлекеттің салықты анықтау және жинауға арналған қаржылық аппараты болмады. Қаражаттың тек жалпы сомасы анықталып, салық жинау қалаға немесе қауымға жүктелген.
Екінші кезеңде елде мемлекеттік мекемелер желісі, оның ішінде қаржылық желі құрылып, мемлекет қызметтің бір бөлігін өз мойынша алады: салық салу үлесін ортады, салықты жинау процессін қадағалайды, бұл процесті кең мәселе төңірегінде анықтайды.
Үшінші кезең, жаңа кезең. Мемлекет салық белгілеу және төлетуге байланысты қызметті өз қолына алады, салық салу ережелері белгіленеді. Үкіметтің аймақтық органдары өзіндік деңгейі бола тұрып, мемлекет көмекшісінің ролін атқарады.
Мемлектті ұймдастырудың бастапқы сатысында салық салудың алғашқы нысаны құрбан шалу болды. Бірақ бұл ерікті түрде боллды деп ойлауға болмайды. Құрбан шалу жазылмаған заң болды, сондықтан төлемнің немесе жиынның мәжбүрлі түріне айналды. Және де жиынның пайыздық ставкасы жеткілікті мөлшерде анықталған.

1.3. Ежелгі Қазақстандағы салық салу ерекшеліктері
Қазақстан территориясындағы салық пен салық салу дамуының өзіндік, спецификалық теориясы бар. Бұл Карл Маркстың, көшпелі тайпалар мен халықтардың отырықшыларға қарағанда меншік, айырбас және ақша қатынасы ерте дамиды деген белгілі ережесімен байлынысты.
Жеке меншіктің пайда болуы мен жерді жеке меншікке иеленудің қалыптасуы туралы б. Э, д. 1 мыңжылдықтан сақталған материалдық (қабір, тиындар) және жазбаша түрдегі мәліметтер бар.
Ерте орта ғасырдағы мемлекеттердің (Батыс Түрік және Түргеш Қағанаты) дамуы кезеңінде жеке меншіктің пайда болу салдары ретіндегі борыштылық мәселелері жазбаша мәліметтерде кеңінен қамтылған. Борыштылықтың негізгі түрі әскери жазбаша мәліметтерде кеңінен қамтылған. Борыштылықтың негізгі түрі әскери борыштылық ( басқаша қан салығы) болды. Бұл кезде вассал тайпаларының барлық еркек- жауынгерлері сюзерена тайпасының құрамына кірді. Олар алым төлеу арқылы бағынды. Бағындырылған құралдардан, әскери кезеңде тұтқындалған адамдардан құлдар категориясы қалыптасты. Алайда «раб-нул» терминін «классикалық» түрде түсінбеу керек. Құл- тайпалар вассал тайпалар, олар сюзерен- тайпаларға елтірі, аң терісі түрінде алым- салық төлеуге міндетті болды.
Кейінгі орта ғасырдың дамуы кезеңінде (X-XIY) феодалдық негізде орналған және басқа мемлекеттерге экономикалық, әлеуметтік жағынан ұқсамаған Қараханидтер қағанатының мемлекеттік- әкімшілік жүйесі қызық түрде болды.
Караханид мемлекетіндегі негізгі әлеуметтік- саяси институт әскери лендік жүйеболды. Хандар өз туыстары мен жақындарына аудан, облыс және қала халықтарынан бұған дейін мемлекет пайдасына түскен салық алу құқығын алып беріп отырды. Бұл қағида «инта» деп аталды,ал оны ұстанушы адам «мукта» (араб термині) немесе «иктарар» (парсы термині) деп аталды.
Иктаның Қазақстан территориясында жайылуы туралы дерекнамаларда тек жанама мәліметтер сақталған. Қазақстанның онтүстік және оңтүстік-шығыс өңірінің шаруашылық және саяси өмірінде икта институты маңызды роль атқарды. Низам-Әл-Мүлканың айтуынша, «Мукта заңды түрде өзіне жүктелген алым- салықты халықтан жинауы керек, алым салық төленгеннен кейін халық, оның мүлкі, әйел мен бала, олардың заттары мен иеліктері қауіпсіздікте болғай».
Сонымен, икта институты (дерді иелену түрі) шаруалардың иктаратқа заңды рәсімделген түрде тіркелуін алдын ала ескермейді, әйтсе де иктадарлардың жүйелі табыс алуын қамтамасыз ете отырып, икта ұстанушының белгілі жерде үнемі тұрақтануын талап етпейді.
Көшпелі иктадар өмірін өз бетінше жалғастырып, табысты жергілікті халықтан және қаладан ауылшаруашылық табысы түрінде жүйелі алып отырды.
Иктаны иеленушілер алым- салық алуды ғана емес, сонымен қатар жер мен салық салынатын шаруаларды өз қарамағына алып, феодалдардың жерге деген құқығының кеңеюінде феодалдық жер меншігін нығайту және табыс алу құқығын жер рентасын алу құқығына айналдыру тенденциясы жатыр.
Иктамен қатар жерді иеленудің басқа да түрлері болды. Қараханид басшылары қазынаға салық түсімі ретінде және шартты, уақытша жер беру қоры болып салынған үлкен жер учаскілерін иеленген. Бұл карахан династиясының жауларынан конфискеленген, сонымен қатар кейде мемлекетпен алынған жерлер болды. Мұсылман дін басыларының ірі жерлерді иеленумен қатар негізгі материалдық базасы вакфтық жерлер болды. Вакфтық жерлерден мемлекет пайдасы үшін салық алынбады. Орта Азиядағыдай, Онтүстік және Онтүстік-шығыс Қазақстанның отырықшы егіншілік жерлерінде эксплуатацияның бір түрі үлестестік болды. Парсы – тәжік дерекнамаларында үлескерлерді « музари» немесе « барзигар» деп атады.
Коммендацияның мәні; ұсақ меншік иесі алым- салықтан сақтанып, басқа феодалдар мен шенеуніктер жағынан озбырлық көрмеу үшін жерді байлардың қамқорлығына беріп, сол үшін салық төлеген. Коммендацияны қабылданғандардың мүлік жағдайы көбіне олардың феодалға бағыну деңгейін анықтады:
— біреулер салық жарнасымен шектелді;
— әскерді басқалар жеткізіп тұрды;
— федалдардың шаруашылығына қызмет еті және т.б.
Сонымен, Қараханид мемлекетінде құрылған жер иелену түрлері, басқа да түрлі салық міндеттіліктерді сияқты, одан әрі дамыған жоқ, мысалы, Караханид мемлекеті құлағаннан кейін кифани шапқыншылары икта институтын теріске шығарды, яғни, жерге деген меншік түрлері онымен бірге салық түрлері де ауысып, түзелді.
Әлеуметтік – экономикалық жоспардағы өзгеріс моңғол шапқыншылығынан кейін болды. Бағындарылған халыққа салықтың жаңа түрлері салына бастады:
-ауыртпалық болып әскери міндеттік саналды (халық моңғол жасақтарына әскер жеткізіп тұруға міндетті)
-көшпелі мал шаруашылығымен айналысатын халық хан сарайының пайдасына купчур төледі
-отырықшы халық жер салығын төледі
-әскери астықпен, малмен және т.б. жабдықтау үшін тағар жиыны белгіленді
-аваиз – төтенше салық
-пошталық міндеттілік
Зерттеушілер моңғолдармен жаппай алынып отырған алым-салықтың 20 түрін анықталады. Қазақ қоғамында дәстүрлі болып саналған салықтардың дамуы ерекше болды, олар:
-зекет (діни салық);
-ұшыр (малға салынатын салық);
-ясан;
-сыбаға және т.б.
Құн төлеуден мемлекеттік жүйе – салық белгілеу және жинауға көшу өзекті мәселе болды. Тәжірибелік қажеттіліктердің шарасыздан ғылыми теорияны туғызуы қажет болды. Салық салу проблемалары түрлі кезеңдегі экономистердің, философтардың, мемлекеттік қайрткерлердің негізгі мәселесі болды.

1.4. Қазіргі Қазақстандағы салықтын қалыптасуы
Салық салу теориясының болмауы, тәжірибелік шаралардың толық болмауы, қиын нәтижеге әкеліп соқты, сондықтан 18 ғ.соңғы үш жылдығында Европада салық салу теориясы мен тәжірибесінің проблемалары белсенді қарастырыла басталады. Дәл осы кезеңде мемлекет белсенді экономикалық саясатты, оның ішінде қаржы және салық саясатын жүргізе бастады.
XIX ғ. басында бірінші дүниежүзілік соғысқа енген көптеген мемлекеттерде салық ауыртпалығының өсімі байқала басталды.
Өсіп жатқан әскери шығынды өтеу үшін үкімет салық ставкаларын жүйелі көтеріп, жаңа салық енгізуге тиіс болды.
Дегенмен, 20 ғ. 80 ж. екінші жартысы мен 90 ж. басында әлемнің жетекші елдері салық реформасын жүргізіп, салықтың жеке түрлері бойынша ставканы төмендету бағытын, салық заңын орындауды бақылау жүйесін күшейтіп, экономикалық санкциялар мен әкімшілік шараларды қатаң қолдана бастады.
Осы кезеңде Батыс елдерінде А.Лаффердің бюджеттік тұжырымдамасы таралып, таныла бастады. Лаффердің айтуынша, салық түсімдері негізгі екі фактор салық ставкасы мен салық базасының өнімі болып көбеюіне емес, қысқаруына әкеліп соғады. Осыған байланысты іскерлік белсенділікті жандандыру міндетін …….