Курстық жұмыс: Экономика | Еңбек рыногында жалақының қалыптасуы

[quote]

І. Кіріспе:
ІІ. Негізгі бөлім:
1. Еңбек рыногының жалпы сипаттамасы.
2. Еңбек рыногында жұмыс күші ұсынысы мен жұмыс күшіне сұраныстың үйлесуі:
3. Еңбек рыногында жалақының қалыптасуы.
ІІІ. Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Сонымен еңбек рыногының тепе-теңсіздік моделі жалақы мен жұмыс істеушілердің қисындастыру жолдары көп екенін және олар АЕВ сызығымен анықталатынын көрсетеді.
Жоғарыда атап өткендей, еңбек рыногында әр уақыт мерзімінде бір жағынан, жұмыс күші, ал, екінші жағынан, жұмыс күшіне сұраныс бір-біріне қарсы тұрады. Жұмыс күші ұсынысына берілген уақытта жұмыссыз қалған адамдармен қатар жұмыс орнын ауыстырғысы келетіндер де кіреді. Дәл осындай жұмыс күндері сұраныс орнымен анықталмайды, сонымен қатар жұмыс берушілерін, салық қызметкерлерді одан өнімді жұмыс істеушілермен ауыстырғысы келетінін ескеру керек.
Жұмыс күшіне сұраныс пен жұмыс күші ұсынысын үйлестіру принциптелген мәселелерді зертеуді талап етеді:
— еңбек рыногында жұмыс беруші өзіне лайықты жұмыс орнын іздеу процесі қалай жүреді.
— фирма өзінің болашақ қызметкерін қалай іздестіреді;
— екі жақ қалай алдын ала шарттар орындалғанда келіс сөзге келеді;
— қандай процестер іздестіру ұзақтығы мен оның тиімділігін анықтайды :
Келесі сөзге келгеннен кейін олардың өзара еңбек келісіміне келу ықтималдығы қандай және т.б
Еңбек келісімінің басталуы мен аяқталуы жұмыс күшінің жұмысқа және жұмыстан босағанын белгілейді. Жұмыс күшінің жылжуын сапаттау үшін әртүрлі көрсеткіштерді пайдалануға болады.
Жұмыс күшінің ағымдық коэффициенті:
Kж.к.а.= (4.1)
Бұл жерде:
Hi – і кәсіпорында белгілі уақыт мерзімінде жұмысқа алынғандар саны:
Si – і кәсіпорында сол уақыт мерзімі ішінде жұмыстан босатылғандар саны:
Ni – і кәсіпорында сол уақыт мерзімі ішінде жұмыс істеушілер саны :
Мысалы, белгілі мерзім ішінде жұмыс күші ағымдық коэффициент орта есеппен 33,3 % тең болсын делік. Онда жұмы күші 3-жыл ішінде бір рет өз жұмыс орнын ауыстырады деген сөз, не басқаша жұмыс істеушілермен қатынас үш жылға созылады деп айтуға болады.
Жұмыс орнының ағымдық коэффициенті :
Kж.о.а.= (4.2)
(4.1) мен (4.2) – дегі символдар бірдей. Егер Ні – Sі > 0 болса, онда кәсіпорында қосымша жұмыс орны пайда болған; егер Ні – Sі
Ерекше көңіл бөлетін зерттеу нәтижелері – ол қызметкерлердің жынысы, жасы мен стажына қарай қаншалықты ұзақ уақыт бойы белгілі бір кәсіпорында жұмыс істеуі. Бұл кезде батыс пен біздің зерттеулеріміздің қорытындысы бірдей келеді десе болады. Олардың мәні мынада төмендегіге саяды.
— берілген кәсіпорныда қызметкер көп жылдар бойы жұмыс істеген сайын, оның әлі де осы жерде ұзақ уақыт бойы қалатын ықтималдығы жоғарылай түседі;
— жоғары ағымдық жастар, әйелдер арасында және шағын кәсіпорындарда кездеседі;
— қызметке жасы ұлғайған сайын және тәжиірбесе мол болған сайын жұмыс күші ұсынысы мен жұмыс күшіне сұраныстың үйлесуі оңайрақ боладыда, осы үйлесу процесінің алғашқы фазасында кездесетін қиындықты табысты жеңіп шығады.
Жұмыссыздар мен бос орындар ара қатынасының өзгеру динамикасын және сандық деңгейін бағалауды Беверидж қисығы жақсы бейнелейді (4.4 — суретке қараңыз ).
L1 L2 L0 L
Тепе – тењсіздік ењбек рыногы
1994
1,4
1995
1996 Ж±мыс-
0,3 сыздар
1997 ‰лесі.
1,0 2,0 3,0 4,0 5,0
Беверидж ќисыѓы (ЌР 1994 – 1997 жылдарыныњ мєлметтері
бойынша жасалынѓан)
4.4 — сурет Беверидж қисығы (ҚР 1994 – 1997 жылдарының мәліметтері бойынша жасалынған).
Біздің есептеуімізде, бос орын мен жұмыссыздар үлесі жұмыс істеушілер санына шағып, пайызбен алынған.
Ресми мәліметтерге сүйенсек, Беверидж қисығы жыл сайын бос орын үлесі төмендеп, жұмыссыздар үлесі өсу тенденциясын байқатады. Ал егер де жасырын жұмыссыздықты ескерсек, онда жұмыссыздық өсу тенденциясы күшті білінеді. Соңғы жылдары Қазақстан экономикасы өсу үстінде, осыған байланысты қосымша қызметкерлерге сұраныс тууын күтуге болады, сонымен қатар ресми де жасырында жұмыссыздық азая бастайды. Осы қисықты түсіндіреді де, жұмыспен қамту мәселесімен шұғылданатын қызмет орындарына бос орындар туралы берілетін мәліметтер шын жағдайды көрсетпейтінін ұмытпау керек.
Еңбек рыногында жұмыс күші ұсынысы мен жұмыс күшіне сұраныстың үйлесу механизімін жете түсіну үшін аданың жұмыс орын және жұмыс беруші өзіне керек қызметкерлерді іздеу процестерін зерттеу қажет. Іздеу процесін ұйымдастыруда жұмыс алушы әдетте бір қатар мәселелерді шешу керек:
— қанда іздеу әдістерін қолдану;
— қандай жиілікпен;
— бос жұмыс орны бар фирмалармен қандай кезектікпен келісөзге бару керек;
— бірнеше жұмыс орны ұсынысына қалай таңдау керек;
— егерде фирма жалдауға ниет білдірсе қандай шарттар талқылану керек және т.б.
Тағы бір ескертетін жағдай, жұмыс орын іздеушілер арасында жұмыс орны ауыстырғысы келетін адамдар болуы. Статистикалық деректерге сүйенсек , жұмыс пен қамтамасыз ету жөніндегі қызмет орындарының рөлі биік емес. Көп адамдар оларға соқпай өз бетімен іздестіріп, жұмыс табады.
Жұмыссыз жұмыс орнын қалай іздейді – соны талдаумен шектетілейік. Іздеу кезінде адам, бір жағынан, жұмыссыздықтан айырылған табысты, ал, екінші жағынан жаңа жұмыс орнын іздеу кезінде бос уақыттын жоғалтқанын таразға тартады. Бұл жерде жаңа жұмыс орынды ұзақ уақыт іздеуге тура келетіндігін тәуелкелділік фактор ретінде ескеру керектігін ерекше айтқан жөн. Егер де тиісті деңгейде ұсынылатын жұмыс орындарының саны мен сапасы туралы толық мәлімет жоқ болса, бұл фактордың маңызы зор болады.
Келесі ескерілетін фактор – ол жұмыс іздеген адамның алдын ала әлсіз жағдайда болуы. Оның таңдау мүмкіншілігі шамалы деп фирмалар төменгі жалақы ұсынады, өйткені жұмыссыз біраз уақыт жүру оның өнімділігіне теріс әсеріне тигізді деп есептелінді. Сөз жоқ, жұмыссыздың біралай уақыты іздеуге кетеді, бұл әрине оның біліктілігіне және деңгейіне қоятын талабына әсер етпейді. Батыс ғылыми әдебиетінде жұмыс орнын іздеу моделінің екі буынын ажыратады.
Жұмыс іздеудің қарапайым моделі келесі алдын ала беретін ғимараттарға негізделеді:
еңбек рыногында ақпарат жетілмегендігі;
жұмыс орнында тек жалақы мөлшерімен өзгешеленеді; қызметкерге ұсынылатын жалақының бөлуі белгілі, бірақ оған қандай фирма қандай жалақыны ұсынатыны белгісіз;
егер қызеткер бос жұмыс орын тапса, ол орын оған ұсынылады;
қызметкердің қаржысында шек жоқ, жұмысты қанша іздеймін десе сонша іздейді;
белгілі бір уақытта мерзім ішінде қызметтерге тек бір ғана бос орын ұсынылады;
іздеу процесі тура және балама шығындармен байланысты.
Фирмалар, % E(w/>w’)
p(w/w>w’)
p(w/w