Кешенді экономикалық талдау | туралы қазақша

Шаруашылықты жоғары тиімді жүргізу оның қызметін жүйелі жан-жақты талдаусыз мүмкін емес.

Шаруашылық қызметін талдау деп шаруашылықтың жұмысына баға беру, алынған нәтижелерге әкелген себептерді анықтау және өндірісті одан әрі дамытудың ішкі резервтерін «ашу» үшін оның нәтижелерін зерделеуді түсінеді.

Зерттеу объектісі ретінде Тамбов облысы Староюрьев ауданының Чапаев атындағы ауыл шаруашылық артелі болып табылады.

Өндірістік тәжірибе туралы есепті жазудың негізгі мақсаты – Чапаев атындағы АШҚ шаруашылық қызметіне кешенді талдау жүргізу және шаруашылық өндірісін одан әрі арттыру резервтерін анықтау.

Қойылған мақсатқа қол жеткізу келесі міндеттерді шешуді көздейді:

— ат. Чапаев;

— АШҚ қызметінің экономикалық жағдайларын талдау. Чапаев;

— Ресурстық әлеуетті талдау;

— өнідіріс және сату көлемін талдау және басқару. Чапаев;

— өнімнің шығындары мен өзіндік құнын талдау және басқару;

— АШҚ қаржылық нәтижелерін талдау. Чапаев;

— Кәсіпорынның инвестициялық қызметін талдау.

Есеп жазу кезінде экономикалық-математикалық, салыстырмалы және монографиялық әдістер қолданылды.

Бастапқы ақпарат ретінде құлақтың жылдық есептерінің деректері пайдаланылды. 2004-2006 жылдары Чапаев Өндірістік тәжірибе туралы есеп машинкамен басылған мәтіннің 55 бетінде жазылған, 54 кестені суреттейді, 2 сурет пен 13 қосымшадан тұрады.

1. Чапаев атындағы СХА талдау жұмысын ұйымдастыру

Чапаев атындағы АШҚ басқару жүйесі келесі функциялардан тұрады: жоспарлау, есепке алу, талдау және басқару шешімдерін қабылдау.

Талдау жұмысының дұрыс ұйымдастырылуының негізі талдау жоспары мен бағдарламалары болып табылады. Чапаев атындағы МҮ-де жоспарлаудың негізгі міндеті кәсіпорынның экономикасын және оның әрбір мүшесінің қызметін жоспарлы дамытуды қамтамасыз ету, сондай-ақ өндірістің ең үздік соңғы нәтижелеріне қол жеткізу жолдарын анықтау болып табылады. Бағдарламада талдау міндеттері, мазмұны және ақпарат көздері қарастырылған. Чапаев атындағы СХА жоспары мен бағдарламаларын бас экономист әзірлейді және кәсіпорынның басшысы бекітеді.

Чапаев атындағы СХА талдауының негізгі ұйымдастырушылары мен орындаушылары экономикалық қызметтің қызметкерлері, бас экономист және бас бухгалтер болып табылады.

Кәсіпорында есеп өндірісті басқару және ЖОСПАРЛАР мен өндірістік процестердің орындалу барысын бақылау үшін қажетті деректерді тұрақты жинауды, жүйелендіруді және қорытуды қамтамасыз етеді.

Чапаев атындағы ҚҰЛАҚҚ талдау процесінде бастапқы ақпарат аналитикалық өңдеуден өтеді, атап айтқанда, өндірістің қол жеткізілген нәтижелерін өткен жылғы деректермен, басқа кәсіпорындардың көрсеткіштерімен және орташа салалық көрсеткіштермен салыстыру жүргізіледі; түрлі факторлардың нәтижелі көрсеткіштердің шамасына әсері анықталады; кемшіліктер, қателер, пайдаланылмаған мүмкіндіктер, перспективалар және т.б. анықталады.

Чапаев атындағы АШҚ талдауын ақпараттық қамтамасыз ету жоспардың мазмұнын, шаруашылық үдерістерінің барысы мен нәтижелерін көрсететін сенімді көздерге негізделеді. Бұл, ең алдымен, шаруашылықтың бекітілген өндірістік-қаржылық жоспары, өсімдік шаруашылығы, мал шаруашылығы еңбек ұжымдарына шаруашылық есеп тапсырмалары, қолданыстағы өндіру нормалары, тұқым, Жем, мұнай өнімдерін жұмсау нормалары және т. б.

нормативтер. Негізгі ақпарат көздері бухгалтерлік, статистикалық және жедел есептілік, ағымдағы бухгалтерлік есеп пен бастапқы құжаттардың деректері болып табылады.

Бастапқы құжаттамадан бастап жылдық есеп пен балансқа дейінгі барлық есеп және есептілік материалдары мұқият тексерілуге тиіс.

Кәсіпорын бойынша мәліметтерден басқа жалпы Чапаев атындағы СХА салалар (өсімдік шаруашылығы, мал шаруашылығы) бойынша ақпарат бөлінеді. Көрсеткіштердің әр сала шеңберінде шоғырлануы бас агрономға, бас зоотехникаға өз саласының ресурстары көлеміндегі өзгерістерді нәтижелермен салыстыруға, оларға баға беруге, экономикалық процестерді одан әрі басқару үшін қорытынды жасауға мүмкіндік береді.

Чапаев атындағы МҮ-де кәсіпорынның жұмыс тоқсанында экономика күндері өткізіледі, яғни жалпы шаруашылық пен бөлімшелердің жұмыс нәтижелері талқыланатын кеңестер өткізіледі. Жүргізілген талдауға сәйкес бас экономист және бөлімше басшылары есеп береді, онда жұмыста қандай кемшіліктер бар, сондай-ақ осы кезеңде кәсіпорын шеккен шығындар талқыланады және осы кемшіліктерді жою жолдары белгіленеді.

Сондай-ақ ұжымдарда жиналыс өткізіледі, онда ай, тоқсан қорытындылары шығарылады. Осы жиналыстарда бас экономист, бөлімше басшысы осы ұжымның жұмысы туралы есеп береді, онда жұмыстың кемшіліктері ашылады және оларды жою жолдары белгіленеді. Осы жиналыстарда еңбекке ақы төлеу және материалдық көтермелеу шаралары жұмыстың қандай да бір үзілістерінде талқыланады. Мал шаруашылығында-қысқы қоралық кезең, жазғы жайылым кезеңі. Өсімдік шаруашылығында-көктемгі-дала жұмыстары, шөп, пішендеме, сүрлем дайындау, дәнді, қант қызылшасын жинау, зяби жырту, күздік және т. б. егістер. Бас экономист өндіру (қызмет көрсету) нормасы, жанар-жағар май материалдарының шығыны, жанар-жағар май материалдарының нормаға арналған лимиті, еңбекке ақы төлеу (негізгі, жоғары, сапасы үшін қосымша ақы және т.б.), материалдық көтермелеу шаралары туралы егжей-тегжейлі баяндайды.

Әр есепті жылдың соңында Чапаев атындағы МҮ-де үш жылда бір рет жалпы колхоздық есеп беру жиналысы өткізіледі. Чапаева) — есептік-сайлау. Есеп беру-сайлау жиналысында шаруашылық басшысы, цех бастықтары (өсімдік шаруашылығы, мал шаруашылығы, механикаландыру цехтары) және өндірістік бөлімшелердің бастықтары (бригадирлер, меңгерушілер) есеп береді. Бұдан басқа қарайды, қабылдайды және бекітеді положения об оплате труда и премирования алдағы жылға арналған өндірістік-қаржы жоспары, ұжымдық шарт (үш жылда бір рет), ішкі тәртіп ережелері және басқа да мәселелер.

Осылайша, Чапаев атындағы СХА-да басқару шешімдері экономикалық талдау негізінде қабылданады. Бірақ дәл емес есептеулерге және жан-жақты талдауларға байланысты жоспарларда және басқарушылық іс-әрекеттерде қателіктер бар, бұл шаруашылыққа сезімтал шығындар мен төмен экономикалық тиімділік әкеледі. Сондықтан Чапаев атындағы МҮ-де басқарушылық шешімдер мен әрекеттер нақты есептерге, терең және жан-жақты экономикалық талдауға негізделуі тиіс. Олар ғылыми негізделген, дәлелді, оңтайлы болуы тиіс. Бірде-бір ұйымдастырушылық, техникалық және технологиялық іс-шара оның экономикалық мақсаттылығы негізделгенге дейін жүзеге асырылмауы тиіс.

2. Чапаев атындағы АШҚ қызметінің экономикалық жағдайларын талдау

Чапаев атындағы ауыл шаруашылығы өндірушісі Ресей Федерациясының Азаматтық Кодексіне және «ауыл шаруашылығы кооперациясы туралы»Федералдық заңына сәйкес 1998 жылғы 21 наурыздағы Чапаев атындағы колхоз мүшелерінің жалпы жиналысының шешімі бойынша құрылған. АШҚ шаруашылық жүргізудің ұйымдық-құқықтық нысаны. Чапаева-өндірістік кооператив.

Чапаев атындағы құлақ Тамбов облысының солтүстік табиғи-шаруашылық аймағында орналасқан. Шаруашылық кіретін аймақ аумағының климаты вегетациялық кезеңде ауа райының тұрақсыздығымен ерекшеленеді. Орташа алғанда аумақта 500 мм Жауын-шашын түседі, оның ішінде +10 градус температурада – 225-240 ММ аязсыз кезең 135-145 күн. Жалпы вегетациялық кезеңі 183 күн, оның ішінде белсенді вегетация кезеңі 135 күнді құрайды. Қыста тұрақты қар жамылғысы қалыптасады, оның орташа биіктігі 25-30 см жетеді. Жел-орташа жылдық жылдамдығы 3,8-4,5 м/сек.

Егістік жерлердің еңістері 1-2 о аспайды . Егістіктегі топырақ жамылғысы ауыр саздақ механикалық құрамның қара топырақтарымен берілген. Өсімдік құрамы әртүрлі шөптер мен дәнді-бұршақты шөптерден тұрады.

Орталық мекен аудан орталығында – Староюрьево ауылында темір жол станциясынан төрт шақырым және Тамбов қаласынан жүз шақырым жерде орналасқан.

Сүт зауытына дейінгі қашықтық 3 км құрайды.

Шаруашылықтың ұйымдық құрылымы ішкі шаруашылық бірліктерінің санымен анықталады: бөлімшелер, учаскелер, фермалар, бригадалар, өнеркәсіптік, қосалқы және қосалқы өндірістер. Шаруашылықтың ұйымдық-өндірістік құрылымы салалық (цехтық) қағидат бойынша құрылған. Чапаев атындағы МҮ-де үш негізгі цех құрылды: егін шаруашылығы, мал шаруашылығы, механикаландыру және электрлендіру, құрылыс.

Өсімдік шаруашылығы цехын бас агроном басқарады. Цехқа тракторлық-егіншілік бригадасы бекітілген, бригадаға қажетті техника, құрал-жабдықтар, қоймалар, астық қоймалары, кептіргіштер, сұрыптау машиналары және т. б. бар жер бекітілген.

Мал шаруашылығы цехын бас зоотехник басқарады,мал дәрігерлік қызметті, селекциялық бөлімді, ІҚМ төлінің фермасы мен сүт-тауар фермасын біріктіреді; цехқа малдар, жабдықтар, мүкәммал бекітілген.

Механикаландыру және электрлендіру цехын жөндеу шеберханасы, қосалқы бөлшектер қоймалары, автопарк, электр цехтары, мұнай шаруашылығы біріктіреді және оны бас инженер басқарады.

Жоспарлы-экономикалық бөлім перспективалық және жедел жоспарлауды, жоспарлы және шаруашылық есептегі тапсырмаларды жасауды жүзеге асырады, еңбекақы төлеу және сыйақы төлеу туралы ережені әзірлейді, жоспар мен шаруашылық есептегі тапсырмалардың орындалуын талдайды, экономикалық оқу және өндірістік кеңестер өткізеді, басқа мамандармен бірге белгілі бір жұмыс түрлеріне материалдық көтермелеу шараларын әзірлейді, қорытынды шығарады, өнім өндірісін ұлғайту, сапаны жақсарту, өндірістің тиімділігін арттыру жөніндегі іс-шараларды әзірлейді.

Бухгалтерлік есеп және есеп беру бөлімі меншіктің сақталуын, ақша қаражаты мен материалдық құндылықтардың дұрыс жұмсалуын есепке алуды және бақылауды қамтамасыз етеді, бухгалтерлік есептің алдыңғы қатарлы әдістері мен нысандарын енгізеді, есептерді жасайды, Қаржы-шаруашылық жоспардың орындалуын бақылайды және т. б.