Капиталдың орташа өлшемдік құны және оның корпорация қарекетінде қолданудың негізгі аспектілері

Капиталды басқару оның құнын бағалау көмегімен жүргізіледі. Капитал құны – бұл капитал үшін төлейтін әртүрлі көздерден тартылған корпорацияның құны. Капитал өндіріс факторы сияқты, оның анық құны болады, ол корпаративтік топтың инвестициялық және ағымдық деңгей шығындарына әсерін тигізеді. Бұл концепция корпоративтік қаржы жүйесінде басқарылатынның бірден бірі.
Шет ел эономистері капитал құнына түсінік береді. Ф.Ли Ченг және Д.И. Финнерти ұсыныстары бойынша, «капиталды тарту шығындарының бағасы немесе капитал құны инвестициялық шешімдерді қабылдау процесінің басты этапы болып табылады. Бірақ та капиталды тарту шығындарының бағасы басқа да шешімдер қабылдау  үшін маңызды, мысалы: облигацияларды шығару, құралдарды алу немесе оны жалға алу, инвестициялық стратегияларды таңдауда. Сонымен, қаржы менеджментінің басты мақсаты – компания құнын максимизациялау болып табылады. Осы мақсатқа жетудің бірден бір әдісі- шығындарды азайту, соның ішінде капиталды тарту үшін шығындарды азайту керек.»
Қаржылық аспектіде капитал құны бір уақытта балама шығындарының бағасы болып табылады. Инвестормен сұралатын пайдалылық берілген жобаға салынған баламалығын көрсетеді. Инвестициялық ресурстар көзі болып мыналар табылады: акцияның эмиссиялары, банктердің несиелері, бөлінбеген табыстар жатады. Әрбір көзге белгілі бір тәуекел сай, осыдан инвестициялық тәуекел компенсациясы үшін әртүрлі мағынадағы сұралған нормалар өтімділігі сай. Бұдан басқа, компенсация сұранысы бойынша, күтілетін инвестицияның пайдалылығы инвестициялық ресурстарды тартуға кеткен шығындардан жоғары болады. Инвестициялаудың негізгі аспектілері болып шынайы жобалар немесе қаржылық активтер, тәуекел  компенсациясын қамтамасыз ететін және компанияның акционерлік капитал құнын өсіретін табыстар табылады.
С.Росс ұсынысы бойынша, «капитал құны біріншіден займдарды қолдану әдісіне байланысты» дейді. Есте сақтайтын жайт, инвестициялық капитал құны- оны салумен байланысты тәуекел деңгейіне байланысты. Корпорацияның жеке қаражаттарымен және займдарды қолданғанда капиталдың жеке құны кредиторлармен және акция иелеріне төленген компенсациямен суммалық пайдаға тең.  Басқаша айтқанда, капитал құны – корпорацияның қарыздық міндеттеме құнын және акционерлік капитал құнын көрсетеді. Ван Хорн айтуынша, «капитал құны – қаржыландырудың әртүрлі типтеріне қажетті   нақты және болжамды табысы. Капиталдың жалпы құны – жеке құндардың орташа өлшемділігі болып табылады». Ван Хорн келесідей кейбір  шектеулерді енгізеді және олардың қажеттілігін келесі жағдайлар көрсетеді. Жалпы алғанда, корпорация үшін қаражаттардың концентрациясы қажет. Сондықтан да, капиталдың жалпы құны инвестициялық шешімдерді қабылдау критерий жағдайларында қолданылады:
— компания активтері тәуекел көзімен бірдей;
— тәуекел деңгейімен тең қарастырылатын және бағаланатын инвестициялық ұсыныстар.
Егер де инвестициялық ұсыныстар тәуекелдің әртүрлі деңгейінде  болса, онда жалпы алғанда, компания үшін қажетті табыс нормасы шешім қабылдау критериін қамтамасыз ете алмайды.
Сонымен, капитал құнын басқару фирманың нарықтық құнын көтеру шартына қажет.
Жалпы өлшеуіш  болып – капиталдың орташа өлшемдік құны табылады.  ОӨҚ- өзімен бірге, инвесторлар өздерінің салымдарынан табыстың минималды нормасын күтеді.  ОӨҚ — әртүрлі қаражаттар көздерін тарту түрлерінің жеке құндардың орташа өлшемдік көлемі ретінде қарастырады:
—    акционерлік капитал;
—    облигациялық займдар;
—    банктік несиелер;
—    несиелік бережақтар;
—    бөлінбеген табыстар;

Бөлшектік және қарыздық қаржыландырудың сыртқы қаражаттардан айырмашылығы, корпорацияның ішкі қаражатының бөлінбеген табысы болып табылады.
ОӨҚ- ны есептеу үшін келесі стандартты формула қолданылады:

ОӨҚ =
Мұнда, Цi – і қаражатының құны, %
Уi – жалпы көлемдегі і- қаражатының үлес салмағы, бірлік бөлшегі.
n- қаражаттың саны (і =1,2,3 … n).
ОӨҚ тәуекел көзімен қарағанда, капиталға салынған табыс нормасының тәуекелсіз бөлшегі ретінде анықтайды.
Мыс:
ОӨҚ есебі үшін берілген мәліметтер кестеде көрсетілген:

ОӨҚ = (25*0,6)+(14*0,1)+(16*0,05)+(8+0,1)+(17*0,15)  = 20,55
2006жылдың 1 қаңтарынан қабылданған Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің  есептік ставкасы 7%. Егерде несиелер 15 % жылдық ставкамен берілсе, онда ОӨҚ = 20,55% капиталды тарту АҚ үшін тиімсіз.
Корпорация қарекетіндегі капитал құнының көрсеткіштерін қолданудың негізгі аспектілерін қарастырамыз:
1.    капитал құнын – ағмдық қарекеттегі пайдалылық өлшеуіші ретінде қолданылады. Капитал құны (бөлінбеген табыстың) табыстың бөлшегін көрсететіндіктен, жаңа капиталды игеру үшін төленеді, бұл көрсеткіш корпорация қарекетінің барлық түрлерінің қалыптасуының минималды нормасы болып табылады.
2.    Капитал құнының көрсеткішін шынайы инвестициялаудың қамтамсыз етілуі процесінің критериі ретінде қолданылады. Капитал құнының деңгейін дисконтты ставка ретінде қолданады, осы бойынша болашақ ағымның сомасы ағымдық құнға әкеледі. Сонымен бірге, бұл жоба бойынша ішкі пайдалылық нормамен салыстырғанда капитал құнының деңгейі база ретінде қолданылады. Егер де ішкі пайдалылық норма капитал құнының инвестициялық жобаны жасауға жіберілмейді.
3.    Корпорацияның капитал құны – қаржылық инсвестициялаудың нәтижелілігін өлшеудің басты критериі болып табылады. Басқа қаржылық құралдардың базасының пайдалылығын  бағалау мен салыстырғанда капитал құны шығады. Капитал құнының индикаторы нарықтық құны және эмиссиялық құнды қағаздардың басқа түрлерінің табыстылығын бағалап қана қоймайды, сонымен қатар, қаржылық инвестицияның перспективті бағыттарын анықтайды. Сонымен бірге, бұл көрсеткіш қор қаражатының табыстылығын бағалайтын әдісі болып табылады.
Мысалы: қазіргі кезде акцияның нақты құнын бағалауда М.Гордонның формуласы қолданылады:
СА =
Мұнда,  СА – қарапайым акцияның нақты құны, ақшалай бірлігі;
Д0 – алдыңғ,ы жылдарда алынған акциялар бойынша дивидендтер                 сомасы, ақшалай бірлігі;
Р – акционермен сұралатын акцияның табыстылық деңгейі, бірлік бөлшегі;
К- жыл сайынғы болжамды дивидендтердің өсімі, бірлік бөлшегі.
Мысалы. Акционерлік қоғам базалық жыл үшін бір қарапайым акция дивидендына 60 теңнеден төлейді. Өткен жылдар статистикасына сүйенсек, онда акционер болашақта 12 % норма бойынша дивидендтің өсімін күтеді. Сұралатын деңгей (Р) олармен 20 %  болып қабылданды.

.

Тағы рефераттар