Энергетикадағы экологиялық іс-шараларды дамыту мәселелері туралы қазақша

Энергетика және экология ұғымдары органикалық және тығыз байланысты. Өнеркәсіптік өндірістің, көліктің өсуі адамдардың өміріне елеулі әсер етеді, олардың өмір сүру ортасын өзгертеді. Жер ресурстарына ұтымды және ұқыпты қарау, жаңа энергия үнемдейтін технологиялар мен экологиялық таза технологияларды іздеу Біздің өркениетімізді дамытудың негізгі бағыттарына айналды. Жаңа жаңартылатын таза энергия көздерін, отынның баламалы түрлерін пайдалану қоғамның орнықты дамуының айқындаушы факторларына айналды.

Энергетиканы дамыту жаһандық экологиялық проблемаларды шешуді талап етеді. Ең алдымен, бұл қоршаған ортаның ауқымды ластануы: атмосфера, су ресурстары, топырақ, климаттың өзгеруі және т.б. бұл проблемаларды шешу кешенді тәсілді, қазіргі заманғы технологияларды енгізуді, экологиялық таза және жаңартылатын энергия көздерін пайдалануды талап етеді.

Алайда ғаламшардың экожүйесінің жаһандығына байланысты жер қоршаған ортаның жай-күйін жақсарту міндеті тек бір мемлекеттің күш-жігерімен шешілуі мүмкін емес, барлық елдердің күш-жігерін біріктіруді талап етеді.

Бұл реферат отандық және шетелдік энергетиктер экологиялық проблемаларды қазір қалай шешетініне және оларды таяу және орта мерзімді перспективада қалай шешуді жоспарлайтынына арналған.

Энергетика және адамның әл-ауқаты: XX ғасырдың қорытындысы

Егер 1750 жылдан 1900 жылға дейін (150 жыл ішінде) Жер халқының саны 2 есеге өскен болса, онда әлемдегі энергетикалық ресурстарды өндіру осы уақыт ішінде 10 есеге өсті. Келесі 70 жыл ішінде (1900 жылдан 1970 жылға дейін) Жер халқының саны тағы 2 есе өсті, ал энергетикалық ресурстарды өндіру — 13 есе өсті, яғни энергия өндіру қарқыны халықтың өсу қарқынынан әлдеқайда жоғары. Қазір адамзат жылына 4 * 1017 кДж энергия тұтынады, ал жер халқы 6 млрд.астам адамды құрайды. Адамдар өздерінің энергетикалық қажеттіліктерін мұнай есебінен 33% — ға, көмір — 27% — ға, газ-18% — ға жабады. Бұл энергетикалық ресурстарды біз жаңартылмайтын деп атаймыз, өйткені біз оларды ешқашан тағы да пайдалана алмаймыз. Бұдан басқа, қазіргі өндіру қарқыны, рентабельді энергетикалық ресурстар бірнеше он жылға қалды: көмір — 100 жылға, газ — 70 жылға, мұнай — 50 жылға. Жаңғыртылатын энергетикалық ресурстар (су энергиясы, жел энергиясы, биомасса және т. б.) құрайды жалпы балансында энергетикалық шығындар адамның барлығы 18% — ға (айтпақшы, жылы Жерге, Күн түседі 6*1020 кДж энергия, бұл тәртібін 3 асса, қазіргі энергетикалық шығындар адам). Атом энергетикасы бүкіл энергетикалық бюджеттің 4% — ын жабады. Басқарылатын термоядролық синтезді ашуға үміт әлі ақталмады.

Осылайша, ХХІ ғасырдың басында «демографиялық жарылыс» аясында жердің шектеулі энергетикалық ресурстарын жоғары жұмсау байқалады. Адамдардың әл-ауқатына келетін болсақ, мұнда әртүрлі контрастар байқалады. Қайта туған балалардың саны жан басына шаққандағы кірістерге пропорционалды. Бұл дегеніміз, жоғары туу кедейлік серігі. Осыдан кейде жер бетіндегі экологиялық жағдайдың нашарлауына кедей кінәлі деген қате тұжырым жасайды. Бұл олай емес, себебі планетадағы ластанудың 80% — ға жуығы халқы 1 млрд.адамнан аз өнеркәсіптік дамыған елдер береді. Мысалы, Үндістан, оның миллиардтаған халқы бар, АҚШ үлесінің 2% ғана парник әсерін енгізеді. 1960 жылы — 30: 1; 1980 жылы — 45:1, 1990 жылы — 60:1. Қазір бұл арақатынас 140:1-ге жетті, БҰҰ 1974 жылы бай және кедейлер арасындағы ең жоғары алшақтықты ұсынатын «Халықаралық экономикалық тәртіпті белгілеу туралы Декларацияны» қабылдағанына қарамастан, 3:1-ден артық емес.

Ресейдің жер қойнауындағы пайдалы қазбалардың құны 27 трлн. АҚШ доллары (әлемдік мұнай қорының 13% — ы, газ қорының 37% — ы, көмір қорының 30% — ы). Алайда, қазір бұл байлықтарды $ 1,6 трлн бағалауда. . Бұл соңғы 10 жылда елдің халық шаруашылығының шығындары шамамен $ 4 трлн., (Отан соғысы жылдары біз $ 420 млрд жоғалттық). Қазір біздің елімізде энергетикалық ресурстар бірлігін өндіру бағасы әлемдегі ең жоғары және өсіп келеді, өйткені негізгі қорлардың тозуы қазірдің өзінде 80% — ға жетті.

Энергетика және азық-түлік мәселесі

1940 жылға дейін адамдар өзінің азық-түлік проблемасын күн энергиясы есебінен толығымен шешті. Дәнді дақылдардың өнімі — барлық ауыл шаруашылығының негізі-осы жылға дейін орташа есеппен 6-8 ц / га-дан аспаған.

Алайда, ХХ ғасырдың ортасына қарай Жер халқының саны 3 млрд. адамға жетті және азық-түлік ресурстарының біркелкі бөлінбеуі болған жағдайда, жер бетіндегі көптеген адамдар аштық қаупінің алдында болды. Атақты кеңес генетикасының ашылуының арқасында н. Н. Вавилова азық-түлік мәселесі біраз уақытқа шешілді. Вавилов өнімді және сыртқы ортаның қолайсыз факторларына төзімді гибридті сорттарды алу жолын көрсетті. Алайда, АҚШ селекционерлері өсімдіктердің табиғи тұрақтылығын «жасанды энергия» (минералды тыңайтқыштар, пестицидтер, машиналық технологиялар және т.б.) деп аталатын көмегімен қорғауға ауыстыруды шешті. «Жасыл революция» деп аталатын қарқынды технологияларды ауыл шаруашылығына енгізу процесі 1950 жылдан 1980 жылға дейін әлемдік астық жинауды 3 есеге (600 млн.тоннадан 1800 млн. тоннаға дейін) ұлғайтуға мүмкіндік берді. Дәнді дақылдардың орташа өнімділігі 20 ц/га дейін көтерілді.

Қарқынды технологиялардың кең таралуы ауыл шаруашылығына энергетикалық ресурстардың үлкен жұмсалуына алып келді. Дәнді дақылдардың өнімділігі «жасанды энергия» санына пропорционалды екенін қате түсінеді. Бұл дұрыс емес, себебі өсімдіктің өнімділігіне әсер ететін жалғыз механизм фотосинтез механизмі болып табылады. Гибридті өсімдіктерді құру және қарқынды технологияларды қолдану арқасында к. п. фотосинтезді 1,1% — ға дейін арттыруға қол жеткізілді және бұл өнімділіктің үш есе өсуіне әкелді. Қазіргі уақытқа дейін ғалымдар к. п. фотосинтезді көтере алмады. Шамасы, табиғат к. P.D. өсімдіктердің төменгі шегін бекер орнатпады. Сондай-ақ, ол адамға термоядролық синтез энергиясын игеруге мүмкіндік бермейді. Өкінішке орай, техникалық прогресс адамның теріс салдарын түсінудегі биологиялық мүмкіндіктерінен озады. «Жасыл революция» өздерімен бірге көптеген теріс салдарлар әкелді:

Қарқынды технологиялар жыртылған жерлердің тозуына алып келеді: жыл сайын айналымнан 8,5 млн.га кетіп, 1984 жылдан бастап дәнді дақылдардың орташа түсімі жылына 1% — ға төмендеді.

Адам планетадағы барлық органикалық заттардың 4/10-ын өзіне жұмсайды. Сондықтан қазір күн сайын жер бетінен өсімдіктер мен жануарлардың 140 түрі жоғалады. Биосфераның генетикалық әртүрлілігінің төмендеуі оның жаһандық тұрақтылығын жоғалтуға әкеп соқтырады;

АҚШ Жер шарындағы астық нарығының үлкен бөлігіне ие, ауыл шаруашылығынан өзінің ең үлкен табысын (қару-жарақ пен компьютерлік технологияларды сатудан артық) алады. АҚШ астығы үшін мұнай сатып алады және өзінің стратегиялық қорларын құрады (астықтың бір бушелі үшін — мұнайдың бір баррелі). Егер XIX ғасырда жартымира Ресей астығымен тамақтандырса, қазір оны АҚШ жасайды.

Азық-түлік калориясының «энергетикалық бағасы» жыл сайын артып келеді.

Қазіргі уақытта жердегі адамдар саны (>6,5 млрд.адам) ғаламшардың әлеуетті мүмкіндіктерінен асып түсті. 2 млрд. адам тамақтанудың ең төменгі деңгейін қамтамасыз ете алмайды. Жыл сайын аштықтан 35 000 адам өледі. Орта есеппен әлем елдері ауыл шаруашылығына өзінің энергетикалық бюджетінің 5% жұмсайды(қалғандары ауыр машина жасау, әскери шығындар, көлік). Егер қандай да бір жоғары дамыған ел оның тұрғындары АҚШ тұрғындары сияқты азық-түлікпен қамтамасыз етілуін қаласа, онда ол өзінің энергетикалық бюджетінің 80% — ын ауыл шаруашылығына жұмсауға тиіс еді. Осылайша, әлемнің бірде-бір елі өзін АҚШ тұрғындары сияқты азық-түлік өнімдерімен қамтамасыз ете алмайды. Мұндай жағдай АҚШ-тың энергияны әлемнің басқа жоғары дамыған елінен 40 есе артық жұмсағандықтан қалыптасты.

Энергетика және жаһандық ластану

Қазіргі энергетика-бұл негізінен өнеркәсіптік кәсіпорындар. Жыл сайын әлемнің өнеркәсіптік кәсіпорындары жер бетіне 1 млрд. тоннаға жуық қалдық тастайды. Егер осы қалдықтарды қайта өңдеу технологиясы жасалса, онда кем дегенде 100 жыл ішінде жердің жаңартылмайтын минералдық ресурстарына кедергі келтірмеуге болады. Алайда, мұндай технологиялар әлі күнге дейін жоқ, және қалдықтардың уытты құрамдас бөліктері өсімдіктердің, жануарлардың және адамның жаппай ауруларын тудырады.

Фреон түріндегі өнеркәсіптік газдар адамдарды қатты ультракүлгін сәулелендіру қаупіне ұшырата отырып, Жердің озон қабатын бұзады.

Жер бетінде 2,5 млрд. астам адамның тұрмыста қарапайым санитарлық жағдайлары жоқ.

1,5 млрд. астам адам ластанған суды пайдаланады. Пайдалануға жарамды ауыз су 20-30 жылға планетада қалды.

Қышқыл жаңбырлар ормандардың өршіп кетуіне әкеледі (жылына 20 млн.га). Бұл — «жеңіл» планеталар.

Жаһандық ластанудың ең ауқымды және қауіпті аспектісі —»парникті әсерге»әкелетін органикалық отынның жану өнімдері.