ЭЛЕКТРОҚОНДЫРҒЫЛАРМЕН ЖҰМЫС БАРЫСЫНДАҒЫ ҚОРҒАНЫС ҚҰРАЛДАРЫ

Электр қондырғыларын пайдалану кезінде электр қондырғыларын жобалау осы электр қондырғыларына қызмет көрсететін қызметкердің қауіпсіздігін қамтамасыз ете алмайтын жағдайлар болуы мүмкін, сондықтан арнайы қорғаныс жабдығы қажет. Мұндай құралдар қызметкерлерді электр тогынан, электр өрістерінен, жану өнімдерінен, биіктіктен құлап түсуден және т.б. қорғанышқа қызмет ететін құрылғылар, аппараттар, ауыспалы және жылжымалы құрылғылардан тұрады. [4, 16, 19, 40].
Бұл құралдар электр қондырғыларының конструктивті бөліктері емес.
Олар қоршауларды, блокировканы, сигнал беруді, жерге қосуды, нөлдендіруді және басқа стационарлық қорғау құралдарын толықтырады.
Электр қондырғыларында пайдаланылатын қорғаныс жабдығын төрт топқа бөлуге болады:
оқшаулау;
қоршау;
экрандау;
сақтандырғыш.
Алғашқы үш топ электр тоғымен зақымданудан және электрлік өрістің әсерінен қызметкерлерді қорғауға арналған және электр қорғаныс құралдары деп аталады.
Электроқорғау оқшаулау құралдарды негізгі және қосымша болып бөлінеді. Негізгі оқшаулағыш электроқорғауышы құралдар электр қондырғыларының жұмыс кернеуіне ұзақ уақыт бойы төзуге қабілетті оқшаулануға ие, сондықтан олар токөткізгіш бөліктерді олардың астына тигізе алады.

Мұндай құралдарға мыналар жатады:
а) кернеуі 1000 В дейінгі электр қондырғыларында:
диэлектрлік қолғаптар;
оқшаулағыш штанглар;
оқшаулағыш және электрлік қысқыштар;
оқшауланған тұтқалары бар орнату және жөндеу құралдары;
кернеу көрсеткіштері;
б) 1000 В жоғары кернеулі электр қондырғыларында:
оқшаулағыш штанглар;
оқшаулағыш және электрлік қысқыштар;
кернеу көрсеткіштері;
кернеуі 1000 В-нан жоғары жөндеу жұмыстарына арналған құралдар. Қосымша оқшаулайтын электрлік қорғаныс құралдары электр қондырғысының жұмыс кернеуіне төтеп бере алатын оқшаулануға ие болу керек, сондықтан осы кернеуден электр тогынан қорғаныс ретінде
қызмет ете алмайды.
Бұл құралдардың негізгі мақсаты — оларды қолдануға болатын негізгі оқшауланған құралдардың қорғаныш (оқшаулау) әрекетін күшейту. Бұл жағдайда негізгі электрлік қорғаныс құралдарын қолданған кезде қосымша электрлік қорғаныс құралдарының біреуі жеткілікті.
Қосымша оқшаулайтын электрлік қорғау құралдары мыналарды қамтиды:
а) 1000 В дейінгі кернеулі электр қондырғыларында:
диэлектрлік галош;
диэлектрлік кілемдер;
оқшаулайтын тіректер;
б) 1000 В жоғары кернеулі электр қондырғыларында:
диэлектрлік қолғаптар;
боттар және кілемдер;
оқшаулағыш стендтер.
Қорғаныс электроқорғау қауіпті токөткізгішке кездейсоқ тиіп кетуі немесе жақындатуы мүмкін, сондай-ақ коммутациялық құрылғылармен қате жұмыс істеуге жол бермейтін ағымдағы токөткізгіш бөлшектерді уақытша қоршауға арналған.
Мұндай құралдарға мыналар жатады:
жылжымалы белдік қоршаулар (тордың қалқандары мен торлары);
оқшаулағыш жастықшалар;
уақытша жылжымалы жерге қосу;
ескерту плакаттары.

Қорғаныш электр қорғаныс құралдары электр өрістерінің зиянды әсерін болдырмайды.
Оларға мыналар жатады:
жеке қорғаныс жинақтары (бас киімдермен, аяқ киіммен, қолғаппен);
жылжымалы экрандау құрылғылары (экрандар);
қорғаныш мата өнімдері (шатырлар және т.б.).
Сақтандырғыш құралдары қорғауға арналған зиянды әсерден жұмыс істейтін электротехникалық емес факторларды жеке қорғау: жарық, жылу, механикалық, сонымен қатар жану өнімдерінен және биіктіктен құлаудан.
Оларға мыналар жатады:
көзілдіріктер мен қалқандар;
қатты қолғаптар, қатты отқа төзімді матадан жасалған;
қорғаныс дулыға;
газ маскасы;
қауіпсіздік белдіктері;
қауіпсіз арқандар;
кірпіктер мен лазерлерді монтаждау және т.б. [4, 19].
Штанг негізгі электрлік қорғаныс құрылғысы болып табылады.
Қажет болғанша қондырғылардың жұмыс кернеуіне төзе алады.
Қорғану мақсатына байланысты төрт түрге бөлінеді:
жедел оқшаулау;
өлшеу;
жөндеу;
әмбебап.
Оқшауланған штангалар, зарядтау құралын электр тоғынан босату үшін, ажыратқыштармен жұмыс жасау, сақтандырғыштарды ауыстыру, разрядтау бөліктерін орнату және т.б. өлшеулерді (энергожолдар мен қосалқы станцияларда оқшаулауды тексеру), жылжымалы жерге қосуды қолдану үшін арналған.кернеу индикаторларын көрсетуге орнатылған [60, 61].
Оқшаулағыш штангы — оқшауланған материалдан жасалған, оның көмегімен электр қондырғыларын қуатталған бөліктеріне қауіпсіз тигізуі мүмкін. Қазіргі уақытта әзірлеушілер мен оқшаулағыш штангалардың өндірушілері осындай құралдардың құрылымдық құрылымын кеңінен ұсынады (21.1-сурет).

Сурет. 21.1. Оқшаулағыш жолақтардың конструкцияларының мысалдары:

a — пайдалану, б — жөндеу (түтік ажыратқыштарды алу және орнату үшін), в — әмбебап: 1 — жұмыс бөлігі; 2 — оқшаулағыш бөлік; 3 — тұтқасы; 4 — ұстауды тоқтату (сақина); 5 — бір полюсті ажырғыштарды басқару үшін металды саусақ; 6 — кернеу индикаторын көрсету үшін бұрандалы тесік; 7 — ажыратқышты ұстауға арналған губкалар; 8 — құбырлы сақтандырғышты, оқшаулағыш төсеніштерді және т.с.с. ұстау үшін губкалар; 9 — жабылатын құрылғы
Операциялық оқшаулағыш штандар бір полюсті ажыратқыштармен және уақытша портативті қорғаныш жерлерді қолдану үшін қолданылады (21.2-сурет).
Олар сондай-ақ кернеудің және сақтандырғыштыңқұбырларын шешу және тексеру үшін қолданылады. Сондай-ақ сақтандырғыштардың құбырлы картридждерін алу және орналастыру үшін қолданылады [19, 59].
Өлшеу штангтары электр қондырғыларында өлшеу үшін арналған, мысалы: таратқыш изоляторларында кернеудің таралуын тексеру, сымдар мен шиналардағы байланыс контактілерінің кедергісін анықтау және т.б. (21.3-сурет).
Жөндеу штангтары ағымдағы токөткізгіш бөліктерге немесе тікелей оларға жақын жөндеу-монтаждау жұмыстарын жүргізуге арналған.

Сурет. 21.2. Шұғыл оқшаулағыш штангасы:

a — жедел штангы , б — жедел құтқару штанг, в — жедел әмбебап штангы:
1 — штангалық құрастыру; 2 — ауыспалы бөлік, құбырлы сақтандырғыштарды ауыстыруға арналған; г — бұтақтарды және жаңқаларды кесу үшін арналған жедел штангы

Сурет. 21.3. Оқшаулағыш өлшеу штангсының кернеуін анықтау үшін үлгілік құрылғысы 220 кВ- ға дейінгі әуе желілері мен ашық тарату құрылғыларындағы қарсылық контактқа төзімділігі:

А — штанганың жұмыс бөлімі, Б — штангтың оқшаулағыш бөлігі, B — тұтқасы: 1 — сым; 2 — қосқыш; 3 — пышақ байланыстың ұштарын бекіту үшін оқшаулағыш түтік (ілмектер); 4 — штангті сымға қосуға арналған қысқыштар; 5 — көтерілу трансформаторы және индикатор.

Жұмыстың мұндай түрлеріне жатады:
шаңды оқшаулауды тазарту бойынша жұмыс;
тұтынушы сымдарына қосылу немесе байланыс қысқыштарының токөткізгіш бөлігіне бекіту;
ӘЖ сымдарының маңайындағы бұтақтар мен бұтақтарды кесу;
сымдарды тартып алу;
ӘЖ сымдарына дірілдеуді тоқтатқыштарды, ажыратқыштарды және т.б. орнату.
Әмбебап оқшаулағыш штангтар әртүрлі операцияларды орындауға мүмкіндік береді, оның ішінде жедел және жөндеу шұңқырларының көпшілігі әзірленген.
Әрбір штангтың жұмыс бөлімі оның мақсатын сипаттайды. Оқшауланған бөлік адамның қауіпсіздігін қамтамасыз етеді, оны токөткізгіш бөліктерден оқшаулайды. Оқшаулағыш бөлік электрлік және механикалық күші жоғары және қоршаған ортаға әсері жоғары, бірінші кезекте атмосфераға ие оқшаулағыш материалдардан жасалған.
Оқшауланған бөліктің ұзындығы төмендегідей болуы керек:
оны үстіңгі қабаттағы штангтен ең үлкен кернеулермен жабу қаупі өшіріледі;
қауіпті қашықтықта штангпенпен жұмыс істейтін адамның ағымдық бөліктерге мәжбүрлеп жақындауы болмайды;
ең кедергі болған жағдайларда штангтен ағып кету тогы адам үшін айтарлықтай және қауіпсіз болады;
типтік электр қондырғыларындағы шта нгамен тұрақты операциялардың қолайлылығы қамтамасыз етілді.
Қолнудағы ең үлкен кернеулер электр қондырғыларының жұмыс кернеулері емес, сонымен қатар электр жүйесіндегі жұмыс режимінде кенеттен өзгеру нәтижесінде туындайтын ішкі (ауыспалы) асқын кернеулер: жедел коммутация, жүктемені өзгерту, желіге зақым келтіру және т.б. болып табылатынын атап өткен жөн.
Ішкі асқын Un кернеудің ең үлкен мәндері келесідей:
кернеуі 220 кВ дейінгі электр қондырғыларында 4 және Vф;
зиф жоғары кернеулі қондырғыларда ( мысалы, 500 кВ қондырғыларда 850 кВ).
1p оқшаулағыш штангтардың бетіндегі қашықтықта көрсетілген максималды кернеулерге сәйкес келеді Un, kV [16, 19].

Тұрақты токпен, тегіс цилиндрлік шыбықтардың бетіндегі босату кернеуі 50 Гц айнымалы ток кезінде, яғни 2 есе көп, кернеудің амплитудасының мәніне тең болады.
Сондықтан, оператордан тұратын бөліктерге қауіпті арақашықтық қашықтықты ең үлкен мүмкін кернеулер кезінде ауамен есептеуге болады деп есептесе, шгангтың қашықтығының шамасы ретінде түсіру қашықтығы.
Осылайша, асқын кернеу кезінде оператордың кездейсоқ қосылуға қауіпті қашықтықты қысқа мерзімді қысқарту мүмкіндігін болдырмау үшін, штангның оқшауланған бөлігінің болжалды ұзындығы, мысалы, оператордың қолының ұзындығы (R = 60 см) R санына көбейтілуі керек.
Содан кейін штангның оқшаулағыш бөлігінің ең аз ұзындығы 1и =
klp+ R= 1,21р + 60,
мұнда k = 1,2 — штанг оқшаулауының табиғи қартаюын ескеретін коэффициент.
Сондықтан біз келесідей қабылдай аламыз:
кернеу 10 кВ орнату үшін оқшауланған бөліктің ең аз ұзындығы 1n және = 69 см;
110 кВ кернеумен жабдықталған қондырғылар үшін оқшауланған бөліктің ең аз ұзындығы 1n және 150 см құрайды;
кернеуі 500 кВ орнату үшін, оқшауланған бөліктің ең аз ұзындығы 1n және = 449 см.
Пластмассадан, бакелитадан және ағаштан жасалған штангаларды құрайтын шыбықпен түтіктердің осы ұзындықтары мен дәстүрлі көлденең қималары арқылы шыбық бойымен ағып тұрған ток 50 мкА аспайды.
Штанг жабық электр қондырғыларында қолданылуы керек. Ашық ауада олар тек құрғақ ауа райында, яғни жаңбырдың, шөгудің, қардың және тұман болмаған кезде қолданыла алады.
Кестеде. 21.1 оқшаулағыш штангалардың минималды өлшемдерін көрсетеді [8, 19].
Штангтың жұмысын тек осындай жұмыстарды жүргізуге үйретілген білікті мамандар жүзеге асыра алады және әдетте, оператордың іс- әрекетін бақылайтын және қажет болған жағдайда оған көмектесуге қабілетті екінші адам болған жағдайда ғана.
Алынбалы бөлікпен оқшаулағыш штанген жұмыс жасамас бұрын, жұмыс істейтін және оқшаулағыш бөлшектердің бұрандалы қосылыстарының бірыңғай бұрандамасы мен бұрандамасы арқылы
кептелу болмауын қамтамасыз ету қажет.

21.1. Кесте. Оқшаулағыш штангтың ең аз рұқсат етілген өлшемі
Электроқондырғының номиналды кернеуі, кВ
ұзындық, мм

Оқшаулағыш бқлік
(оқшаулау боіынша)
тұтқа
1 дейін
Қолдану ыңғайлылығымен анықталады, нормаланбайды
1 ден 15 дейін
700
300
15 тен 35 дейін
1100
400
35 тен 110 дейін
1400
600
150
2000
800
220
2500
800
330
3000
800
330 дан 500 дейін
4000
1000

Оқшаулағыш штангамен жұмыс істеген кезде құрылымды немесе телескопиялық мұнарадан көтерілуге, сондай-ақ штангісіз түсіп кетуге болады.
Диэлектриялық қолғаптарда 1000 В жоғары электр қондырғыларында оқшаулағыш штангалармен жұмыс істеу керек.
Жұмыс және өлшеу штангтарының оқшаулағыш бөліктерінің, сондай-ақ жоғары кернеуді қамтамасыз ету үшін сынау зертханаларында пайдаланылатын штангалардың жоғары кернеуліктегі электрлік сынау Электр қондырғыларында қолданылатын қорғаныс жабдығын пайдалану және сынау бойынша нұсқаулық 1.5 бөлімінің талаптарына сәйкес жүргізіледі. Бұл жағдайда кернеу жұмыс бөлімі мен оқшауланған бөліктің жағында шектеу сақинасында салынған уақытша электрод арасында қолданылады.
Өлшеу штангтарының жұмыс бөліктері кернеуі 35 — 500 кВ электр қондырғыларында оқшаулағыштар үшін сыналады.
Жылжымалы жерге қосу бөлігі ретінде пайдаланылатын штангтар жұмыс кезінде сыналмайды.
Әлеуетті тасымалдау және теңестіру үшін сымдар әуе желілерінің ағымдық бөліктеріне және сыртқы құрылғыларға жақындағанда, сымның әлеуетін жеке қорғану немесе монтаждау кабинасына беру үшін пайдаланылады.

Осындай штангтар, сондай-ақ, жеке қорғаныс жинағы мен жерінен жеткізілетін және айнымалы әлеуетті мәні бар үлкен өлшемді құрылғылар арасындағы әлеуетті теңестіру үшін пайдаланылады.
Индуктивті кернеу астында әуе желілерінің сымдарынан әлеуетін алу үшін штангалар жұмыс басталар алдында сымдарға ілініп, жұмыс аяқталғаннан кейін алынады.
Штангтың құрылысы штангаларды қолданған кезде қосылған және әлеуетті алып тастағаннан кейін ажыратылған доғаны өшіру құрылғысын қамтиды.
Доғаөшіргіш күшейткіш осы жағдайлардың индукцияланған кернеуіне максималды түрде есептелуі керек.
Штангтің өлшемдері стандартталған емес және жергілікті жағдайларға негізделген тапсырыс кезінде анықталады. Осындай штангаларға тапсырыс берген кезде олардың қандай индукцияланған кернеуінің есептелетінін анықтаған жөн.
Штангтер үшін 0,2-10 кВ номиналды кернеумен конденсатордың қондырғыларын басқаруға арналған разрядты жүргізу үшін пайдаланылады.
Осындай штангтың жұмыс істеу принципі конденсатордың розеткадан шығарылған сәтте электр желісінен ажыратылғаннан кейін босату ағынын шектеу болып табылады. Бұл үшін арнайы резистор жасалған.
Штанга мына бөліктерден тұрады:
оқшаулағыш бөлік (10 кВ-ға дейін);
электрод;
шектелген резистен.
Оқшауланған бөлік сыну кернеуі 40 кВ-тық кернеу 5 минут үзіліссіз, жергілікті күюсіз болу керек.
Жерлендіру сымының ұзындығы кемінде 1,5 м болуы керек. Электрод пен қысқыш арасындағы жердегі тізбектің электр кедергісі
10-15 Ом құрайды.
Оқшаулағыш қысқыштар оқшаулағыш қақпақтарды, бөлімдерді және т.б. орнату және жою үшін сақтандырғыштармен кернеу астында жұмыс істеуге арналған.
Оқшаулағыш пешін 35 кВ дейінгі электр қондырғыларында қолдануға болады.
Суретте. 21.4 оқшауланған қысқыш конструкцияларының нұсқаларын көрсетеді.

в
Сурет. 21.4. Оқшауланған қысқыш конструкцияларының нұсқалары:
a — ұстағыш қысқыш, б — штангылы қысқыштар 1000 В және одан жоғары (35 кВ-ға дейін қоса алғанда), оқшаулағыш штангаға нығайтылған металдан жасалған жұмыс бөлігімен; в — 1000 В дейін қазіргі заманғы оқшауламалық қысқыштар: A — жұмыс бөлігі; Б — оқшауланған бөлік; B — тұтқасы

Оқшаулағыш қысқыштар жұмыс бөлігінен, оқшаулағыш бөлігін және тұтқасын немесе тұтқаларын қамтиды.
Жұмыс бөлігі электр оқшаулағыш материалдан немесе металлдан жасалады. Металл губкалар сақтандырғыш ұстағышын зақымданудан қорғау үшін май мен майға төзімді түтіктермен жабдықталуы керек.
Оқшауланған қысқыштардың негізгі минималды мөлшерлері Кестеде келтірілген. 21.2.
Оқшауланған қысқыштарды пайдаланып, 1000 В жоғары кернеулі электр қондырғыларындағы сақтандырғыштарды ауыстыру үшін жұмыс жасағанда, диэлектрлік қолғапты және көзді және бетті қорғауды қолданыңыз [5, 8, 19]. Қысқыштардың құрылымы мен массасы бір адамның тапсырманы орындай алатынына кепілдік беруі керек.

21.2. кесте.Оқшаулағыш қысқыштардың төменгі өлшемі
Электроқондырғының номиналды кернеуі , кВ
Ұзындық, мм

Оқшаулау бөлігі
тұтқалар
1 дейін
Қолдану ыңғайлығымен анықталады, нормаланбайды
1 ден 10 дейін
450
150
10 нан 35 дейін
750
200

Оқшаулағыш қысқыштар жабық электр қондырғыларында қолданылады. Ашық электр қондырғыларында оқшаулағыш штангаларды пайдалану құрғақ ауа райында ғана рұқсат етіледі.
Электрөлшегіш қысқыштар электрлік шамаларды өлшеуге арналған: ток, кернеу, қуат, фаза бұрышы және т.б. — ток тізбегін бұзбастан және оның жұмысын бұзбастан.
Демек, өлшенген мәндерге сәйкес мыналар бар:
қысқыш амперметрлер;
амперлік вольтметрлер;
вольтметрлер;
фазалық өлшеуіштер.
Ең кең таралған ағымдық қысқыш деп аталатын қысқыш амперлер болды.
Мұндай қысқыштар ток өткізгіштегі ток жылдамдығын және жұмыс істемейтін өткізгіштің шығуынсыз өлшеуге мүмкіндік береді.
Электрөлшегіш қысқыштар 10 кВ дейінгі электр тізбектерінде өлшеулер жүргізуге арналған.
Айнымалы ток қысқыштарының жұмыс принципі — бір реттік ток трансформаторын пайдалану, оның алғашқы орамасы өлшенген токпен сымдар немесе шина және амперметер қосылған қосалқы көп айналым орамасы алынбалы магниттік тізбекте (21.5 сур.).
Сымды жабу үшін магниттік схема оператордың оқшаулағыш тұтқаларын немесе қысқыш тетіктеріне әрекет жасаған кезде қысқыштарға ұқсас түрде ашылады.
Магниттік схемамен қамтылған ағымдық бөлік арқылы өтетін ауыспалы ток, онда күкірттің жабық қайталама орамасындағы ЭМС индуциялайтын айнымалы ток пайда болады. Бұл орамда ЭMС қысқыштарда орнатылған ампермермен өлшенетін ток құрады.
Ағымдағы қысқыштардың кейбір конструкцияларында ток трансформаторын түзеткіш құрылғымен біріктіретін тізбек қолданылады. Бұл жағдайда қайталама орамалар электрлік өлшеу құралына шунттау арқылы қосылады (21.5, б).
Өлшеу қысқыштары (сурет 21.5, в) 1000 В дейінгі электр қондырғыларында жұмыс істеуге арналған.
Мұндай қысқыштардың денесі бір мезгілде баса назар аударатын және тұтқасы бар оқшауланған бөлік болып табылады.
Өлшеу қысқыштары ең аз ұзындығы (сурет 21.5, г) 380 мм, тұтқалары 130 мм.

Сурет. 21.5. Қысқыштардың әрекет принципін түсіндіретін схема:

а, б — айнымалы ток (конструкциялық орындау нұсқалары): 1 — ажыратылатын магниттік схема; 2 — ток өлшенетін өткізгіш; 3 — түзету көпірі; 4 — қайталама орам; 5 — өлшеу аспаптарының жиегі; 6 — өлшеуді қайта бөлуді ауыстыру; 7 — шунтерлік кедергі; 8 — магниттік тізбекті ашу тұтқышы; 9 — оқшаулағыш бөлік; 10 — шектеу сақинасы; 11 — тұтқа;

1000 В дейінгі кернеуі бар электр қондырғыларында жұмыс істеу үшін сандық электр қысқышы, г — 1000 В жоғары кернеулі электр қондырғыларында жұмыс істеу үшін ток өлшеу салыстырмалы қысқышы
1000 В дейінгі кернеулі электр қондырғыларында жұмыс істеуге арналған қысқыштар мөлшері стандартталған емес.
Электр өлшеуіш аспабы (ампермер) электр оқшаулағыш корпусында орналасқан.
Қысқыштарды өлшеу кезінде салмақты ұстау қажет екендігін ескеру керек. Сонымен қатар, құрылғыға көрсеткішті оқуға, сондай-ақ қашықтағы құралдарды қолдануға және ағымдық бөліктерден қысқыштарды алмастан өлшеу шектерін ауыстыруға рұқсат етілмейді.
Өлшеулер оқшаулаумен (сым, кабель, құбырлы сақтандырғыш ұстағыштар және т.б.) жабылған бөліктерде, сондай-ақ оқшауланбаған шиналарда, сымдарда және т.б. жүргізуге болады.
Кернеу көрсеткіштері ағымдағы токөткізгіш бөлшектерде кернеудің болуын немесе болмауын тексеру үшін немесе бақыланатын кернеудің шамасын, полярлығын анықтау үшін, электр тізбегінің полярлығын тексереді.
Кернеу индикаторлары жұмысшы бөлігі электр қондырғыларының ағымдық бөліктерімен құрылған электр өрісіне енгізілген кезде көрсеткіш арқылы өтетін сыйымдылық тогына жауап береді.
Кернеу көрсеткіші 1000 В дейінгі кернеулі электр қондырғыларында және 1000 В жоғары кернеулі электр қондырғыларында өлшеу үшін

арналған.
1000 В дейінгі электр қондырғыларына арналған көрсеткіштер бір полюсті және екі полюс болып бөлінген.
Бір полюсте көрсеткіштермен жұмыс істегенде, тек бір ағымдық бөлікке тиіп тұру керек, себебі жермен байланыс адам қолымен саусақпен индекс сұлбасына байланыс жасайтын адамның денесі арқылы қамтамасыз етіледі. Бұл қатынас негізінен адам-жер қатынасы.
Суретте. 21.6 — 1000В дейінгі бір полюстық кернеу көрсеткішінің диаграммасы көрсетілген.
Мысал ретінде, сур. 21.7-де 1000 В түріндегі ИН-90 дейін бір полюстық кернеу индикаторы көрсетілген.
Біртұтас кернеу көрсеткіштері тек AC қондырғыларында қолданылуы мүмкін, себебі тұрақты ток кезінде кернеу болған кезде оның шамы жанбайды.

Сурет. 21.6. Бір полюсті көрсеткішпен 1000 В дейін кернеуді өлшеу схемасы:
1 — индикатордың корпусы; 2 — байланыс ұшы; 3 — оператордың саусағымен жанасатын металл контактісі; 4 — индикатор шамы (корпусқа орнатылған неон шам); 5 — неонды шам (диаграммада); 6 — қосымша резистор, R — оқшаулау сымдарының жерге қатысты кедергісі; Rh — адам денесініңнегізге кедергісі және оның тұрған жерге ; Ch — адам денесінің жерге қатысты сыйымдылығы;I — көрсеткіш арқылы ағып жатқан ток

Сурет. 21.7. 1000 В дейін бір полюсті кернеу индикаторы ИН-90:
1 — шектеулі тіреуі бар корпус; 2 — қақпақ; 3 — серпін; 4 — неон шамы; 5 — сыртқыконтакт; 6 — оқшаулағыш түтікпен байланыс түйісуі; 7 — резистор

Бір полюсті көрсеткішті электрлік есептегіштердегі фазалық өткізгіштерді, шамдар картридждерін, ажыратқыштарды, сақтандырғыштарды және т.б. анықтау үшін қосалқы коммутациялық схемаларды сынау кезінде пайдалануға ұсынылады.
Екі полюсте индекстермен өлшеу кезінде (21.8-сурет), контакт- кеңестер электр қондырғысының екі бөлігін ұстайды, олардың арасындағы кернеудің болуын немесе болмауын анықтау қажет.
Белсенді ток ағыны болған кезде жұмыс істейтін биполярлық көрсеткіштер (21.9-сурет) AC және DC электр қондырғыларына арналған. Екі полюстық кернеу индикаторларында ұзындығы кем дегенде 1 м икемді сым арқылы біріктірілген екі корпусы бар.

Сурет. 21.8. 1000 В (110-700 В) дейінгі кернеуі бар айнымалы электр қондырғыларына арналған екі полюсті кернеу көрсеткіші:
a — жалпы көрініс, б — қосылыстардың сызбалық диаграммасы: 1 — негізгі тұтқа; 2 — қосалқы тұтқа; 3 — қосылу сымы; 4 — байланыс-ұшы; 5 — жарық шамы; 6 — неон шам; 7 — шунтерлі резистор; 8 — қосымша резистор

Сурет. 21.9. 1000В дейінгі УНН-10 типті екіполюстықкернеуиндикаторынжобалау :

1 — контакт-ұшы; 2 — корпус; 3 — сақина; 4 — кірістіру; 5 — неондышам;
6 — шунтирлірезистор; 7 — балласттықрезистор; 8 — контактілішайба; 9 — серпін; 10 — бұранда; 11 — бобышка; 12 — жалғаушысым
Көптеген кернеу индикаторларында неошамы жарық индикаторы ретінде пайдаланылады. Оның жарықтығы электртоғының бөліктері арасындағы әлеуетті айырмашылыққа байланысты, ток көрсеткішінің контакті ұшы арқылы қозғалғандықтан, оның ағымы байқалады.
Неошам — бұл шамның оттығының кернеуін азайту үшін қосылатын шағын аргон қосындысы бар неон-геоий қоспасымен (75% Ne + 25%) толтырылған шыны конус. Төмен ағымды (миллиамперметрден бірнеше миллиамперге дейін) тұтынатын болсақ, шам айқын және тұрақты қызғылт-қызылжарыс береді.
Яғни шам жанып тұрса, онда қарсылық бірте — бірте азаяды. Демек, Токкернеу жоғарылайды. Соның салдарынын шамның бқзылуына әкеліп соқтырады. Сондықтан резистор Ra, kOm (7-сурет. 21.9) кедергісін өлшеу арқылы анықтауға болады.
RA = (U-U)I
мұнда U — көрсеткіш, B жұмыс істейтін кернеудің жоғарғы шегі; шамнан бастап, тұтану кернеуі, U; 10 — рұқсат етілген шекті ток, мА.
Екі полюстік кернеу индикаторлары тұрақты және айнымалы электрқондырғыларында қолданылуы мүмкін.
Бірақ айнымалы ток пен индикатордың металл бөліктері (шамсымы, сымдар, контактілер) жерге қатысты сыйымдылықты тудыруы мүмкін. Бұл жағдайда сыйымдылықты ток жеткілікті болады, сондықтан фазалық ұштың тек бір ұшын тигізгенде, неон шамы мен көрсеткіш жарқылдайды. Нeoн схемасы жанып тұрған Rm Oм қарсылығына ие

Rш, Ом (21.9-суреттегі 7-орын) кедергісі бар резисторды қамтиды және осылайша бұл құбылыс алынып тасталады.
21-3. Кестеде. 1000 В жоғары кернеудің ең аз рұқсат етілген өлшемдері көрсетілген.
1000 В жоғары кернеулі электр қонды рғыларының кернеу көрсеткіштері әдетте жоғары вольттық индикаторлар деп аталады.
Құрылымдық жағдайда 1000 В жоғары к ернеудің барлық көрсеткіштері үш негізгі бөлікке ие:
конденсаторлық түтіктен (конденсатор), сигналдың неон шамынан, контактілі ұшынан және т.б. тұратын жұмыс бөлімі;
оқшаулағыш бөлік, ол ток өткізгіш … жалғасы