Интернеттегі жарнаманың этикалық нормалары | туралы қазақша

Интернет-жарнама ерекше түрі жарнаманы пайдаланып, түрлі интернет-қаражат. Қазір елімізде де, шетелде де интернет адам өмірінің белсенді қатысушысы болып отыр. Жарнама Интернетте тез еніп, ол пайдаланушылардың кең ауқымы үшін қол жетімді болды. Алдымен бұл терминалдар, Fido, e-mail, жарнама тек пошта болған кезде, содан кейін www тұжырымдамасының пайда болуы және көрнекі бөлігінде интернеттің қарқынды дамуы. Интерактивте әдеттегі баспа жарнамасына ұқсас суреттер пайда болды, содан кейін суреттер-сілтемелер пайда болды және бұл жарнама әлемінің жаңа жағын ашты. Егер әлі күнге дейін жарнама пассивті болса, енді ол белсенді болды. Интернет-жарнама, қазіргі уақытта, бұл қарқынды өсіп келе жатқан нарық, алайда, бір жағынан, заңнамалық реттеуге нашар бейім, ал екінші жағынан – жиі этикалық нормалар мен ережелерді сақтамайтын нарық. Интернеттегі жарнамада көбінесе қолданыстағы заңнама, азаматтардың құқықтары мен бостандықтары (жеке ақпаратқа қол сұғылмау құқығы) сақталмайды және тұтастай алғанда, жарнама жұмсақ айтқанда болады.

Интернет, ақпараттық орта ретінде баға жетпес коммерциялық құрал болып табылады, өйткені компаниялар, тапсырыс берушілер мен серіктестер арасындағы ақпараттық өзара іс-қимылды ұйымдастыруда үлкен мүмкіндіктер береді, аудиторияны бірегей қамту және тауарларды жылжыту мен сату кезінде жылдам әрекет ету, сервистік қызмет көрсетуді ұйымдастыру кезінде ыңғайлылық пен қол жетімділік. Жаңа технологиялар қажетті ақпаратты мүдделі тұтынушыларға барынша аз шығынмен жеткізуге мүмкіндік беретін жаңа мүмкіндіктер береді. Барлық осы бағыттар бойынша жоғары тиімділікті Интернетті өзінің дәстүрлі бизнесін толықтыру ретінде пайдаланатын компаниялар, сондай-ақ өз бизнесін Дүниежүзілік желіде толық құрған компаниялар көрсете алды.

Интернет желісінің негізгі пайдаланушылары бастапқыда негізінен мемлекеттік мекемелер мен ғылыми ұйымдардың қызметкерлері болды. Интернетті пайдалану тәртібі мен тәсілдері нұсқаулықтарда сипатталған. Желілерді пайдалану этикеті ғылыми ортада қалыптасқан қарым-қатынас және ақпарат алмасу нормаларына негізделді. Интернетте техника мен коммуникацияның дамуымен мемлекеттік шенеуніктерге де, ғалымдарға да қатысы жоқ пайдаланушылар көп болды. Пайдаланушылар үшін де, оларға қызмет көрсететін адамдар үшін де өзінің этикет нормаларын әзірлеу қажеттілігі пайда болғаны айқын болды. Әртүрлі ғылыми мекемелерде, пайдаланушылардың электрондық конференцияларында талқылау барысында жаңа мінез — құлық нормалары — нетикет (netiquette, ағылшын тілінен net — «желі» және француздық etiquette — «этикет») пайда болады. Бұл нормаларды талқылау әлі де жалғасуда,дегенмен кейбір негізгі ережелер пайда болды. Бұл ережелердің мазмұны Интернетті пайдалану түріне байланысты. Интернеттегі жарнаманың этикалық нормалары аталған нетикетке бір жағынан, ал екінші жағынан жарнамадағы этика мен эстетиканың жалпы ережелеріне бағынуы тиіс. Жоғарыда баяндалғаннан кейін біздің тақырыптың өзектілігі қалыптасады.

Біздің жұмысымыздың мақсатын анықтаймыз: интернет-жарнамадағы этикалық нормалардың мәнін, принциптерін және негізгі мазмұнын зерттеу.

Жоғарыда аталған тақырыпты шешу үшін қойылған міндеттер:

— интернетте жарнаманың мәнін, ерекшеліктерін және қазіргі заманғы түрлерін қарастыру;

— интернет пайдаланушылардың қарым-қатынасында құрылған үнемі өзгеріп тұратын және дамып келе жатқан желі болып табылатындығы туралы сәлемдемені негізге ала отырып, Интернетте қарым-қатынас ерекшеліктерін зерттеу, «нетикетке» — ғаламдық желіде мінез-құлық нормаларына ерекше назар аудару;

— жалпы жарнаманың өлшемдеріне тоқтай отырып, ғаламтордағы бар этикет нормаларының мазмұнын және атап айтқанда, ғаламтордағы жарнамаларды сипаттау.

Мақсаттар мен міндеттерге сәйкес біздің жұмысымыздың құрылымы қалыптастырылды, ол үш тараудан және әрқайсысында екі параграфтан тұрады.

Жұмыстың негізгі бөлігінде біз интернет-жарнама түрлерін, интернет жарнамадағы этикалық нормалардың мәні мен түсінігін қарастырамыз,

1-тарау. Жарнама және оның интернет желісіндегі түрлері.

1.1 интернет-жарнаманың ерекшеліктері

Жарнама әлеуетті тұтынушылар мен жұртшылықты сатушы ұйыммен және ол нарықта ұсынатын тауарлармен таныстыратын, олар туралы қолайлы түсінік жасайтын және сатуға көмектесетін кез келген қызметті қамтиды. Жарнама компанияның тауарлары мен қызметтерін жылжытудың маңызды құралы болып табылады.

Жарнама бүгінгі күні компанияның коммуникативтік саясатының ең көп таралған құралдарының бірі болып табылады. Бұл мәлімдеме сондай әділ және оны интернетке пайдалану таралуына қатысты.

Мақсаттары жарнама болуы мүмкін арттыру, тауар айналымын, таралуын немесе күшейту имиджін тауардың, фирманың танысу, өнім туралы ақпарат, функциялары мен өнімнің құны, күшейту сенім өнімге, келушілерді тарту web-сайт, компания және басқа да көптеген.

Желілік жарнаманың жұмыс сызбасын түсіну үшін Интернет жұмысының жалпы принциптерін білу қажет. Бір – бірінен кез келген қашықтықта орналасқан және физикалық қосылу мүмкіндігі бар (телефон сымдары, оны қабылдау мүмкіндігімен сымсыз байланыс арқылы) екі және одан да көп компьютерлер арасында мәтіндік, графикалық (фотосуреттер, суреттер, бейнелер) және дыбыстық ақпарат алмасу мүмкіндігі негіз болып табылады.

Ақпарат алмасу келесі деңгейлерде мүмкін [9 б. 18]:

1. Бір адамға бір (жеке хат алмасу).

2. Бір көптеген және керісінше (жұмыс істеу принципі кез-келген web-сервер: бірнеше пайдаланушылар әлемнің түкпір-түкпірінен (көптеген бір) ақпаратты сұратады – сервер (бір көптеген) бұл ақпаратты).

3. Көптеген көптеген. (IRC-арналар, ICQ-чат).

Интернет арқылы ақпарат берудің негізіне HTML-код алынды, ол пайдаланушының сұрауы бойынша сервер (ASP, CGI технологиялары) немесе Пайдаланушының өзі (JavaScript технологиясы) қалыптастыруы (немесе өзгертуі) мүмкін. HTML-кодтарға басқа технологиялардың кодтары енгізілуі мүмкін (бұл Интернеттегі барлық жарнама салынған өте маңызды сәт) [3 б.43].

HTML-гипермәтінді белгілеу тілі (HyperTextMarkupLanguage немесе қысқартылған HTML). HTML-код-бұл қарапайым мәтіндік құжат, ол браузерге арналған құжатты шығару параметрлері туралы толық ақпаратты, web-құжаттың мәтіндік ақпаратын, сондай-ақ осы серверде (басқа серверде немесе пайдаланушының компьютерінде) графикалық және дыбыстық ақпаратты сақтау орны және оны браузер терезесінде шығару параметрлері туралы ақпаратты қамтиды.

Графикалық файлдар көбінесе GIF және JPG форматтарында сақталады, өйткені бұл форматтар графикалық ең үнемді және олар интернеттегі графикалық жарнаманың ең кең таралған форматтары.

Гиперсілтемелер-HTML web-жарнама негізіндегі қасиетке ие-гиперсілтемелер : бір құжатты қарап және гиперсілтемені (бұдан әрі тек сілтеме ) қарсы ала отырып, Пайдаланушы осы сілтеме бойынша осы сілтеме жүргізетін басқа құжатқа ауыса алады.

Браузерлер — (ағылш. browser — шолушы)-пайдаланушы талап ететін құжатты серверден жүктеуді орындайтын web-беттерді шолушы; суреттерді жүктеуді орындайды, түрлі басқа сұрау салуларды жібереді және жауаптар қабылдайды. Браузер пайдаланушы мен web-торап қарым-қатынасындағы делдал болып табылады. Браузерлердің әр түрлі маркалары HTML-кодтарын әртүрлі түсіндіре алады, кеңейтулердің әр түрлі жиынтығы, клиенттік компьютерде кодты өңдеудің қандай да бір функцияларын әртүрлі қолдау және бір құжатты бір браузерде оқылатын және басқасында мүлдем оқылмайтын көптеген басқа да нюанстар болуы мүмкін.

Дәстүрлі жарнама құралдарымен салыстырғанда Интернет келесі қасиеттермен ерекшеленеді[4 б. 79]:

— интернет жарнама нысанын ұсынудың тиімді құралы болып табылады. Бұл бір жағынан, жарнамаланатын объект туралы қажетті ақпараттың максимумын ұсыну мүмкіндігімен, екінші жағынан — оның ортасының мультимедиялық табиғатымен байланысты, пайдаланушыға ақпаратты жеткізудің барлық ықтимал түрлерін — мәтінді, кестені, дыбысты, бейнені бейнелеуді пайдалануға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, желінің гипермәтіндік табиғаты Тұтынушыға ақпаратты іздеу мен алуды өзі бақылауға мүмкіндік береді, сол арқылы оны жарнама объектісін зерттеу процесіне тартады және онымен барынша жақындастырады;

— интернет интерактивті орта болып табылады, соның нәтижесінде, желіні пайдаланушыларға пассивті әсерден басқа, жарнама белсенді рөл атқара алады;

— Интернет жарнама берушіге мақсатты аудиторияға және нақты пайдаланушыларға фокусталған әсер етудің тиімді тәсілін ұсынады;

— заманауи ақпараттық технологияларға негізделе отырып, Интернет жарнамалық іс-шараларды өткізу нәтижелерін жедел және терең талдаудың ең кең мүмкіндіктерін ұсынады.

1.2 Интернеттегі жарнама түрлері

Интернет, жарнама құралы ретінде дәстүрлі жарнамалық құралдардан өз қасиеттерімен ғана емес, сонымен қатар қолданылатын тәсілдерімен де айтарлықтай ерекшеленеді[2 Б. 58]. Сондықтан жарнаманы ұйымдастырудың негізгі ерекшелігі оның екі деңгейлі құрылысында.

Ғаламтордағы жарнаманың бірінші буыны-танымал және тақырыптық web-сайттарда орналастырылған баннерлер, мәтіндік блоктар және басқа да тасушылар түріндегі сыртқы жарнама немесе электрондық пошта арқылы жіберілетін. Сондай-ақ, бұл мүмкін жарнама пайдалана отырып, іздеу жүйелер, каталогтар, конференциялар, тізімдер тарату және т. б. Негізгі міндеті сыртқы жарнама тұрады тарту пайдаланушылар web-сайт компанияның бір преследоваться және басқа да мақсаттар.

Негізгі құралдары, сыртқы жарнама, Интернет болып табылады: баннерлік жарнама, тіркеу сайттың web-каталогтарда және оны индекстеу, іздеу жүйелерімен, мәнмәтіндік жарнама, сайт, жарнама пайдалана отырып, электрондық пошта тізімдерін тарату қызметтері, телеконференция және тақталар хабарландыру.

Интернеттегі жарнаманың екінші (және орталық) буыны web-сайт болып табылады, ол ақпарат пен қызметтердің негізгі көлемін ұсынады — яғни, пайдаланушы сыртқы жарнамамен өзара әрекеттестен кейін алатын нәрселерді дәл сол жерде орналастырады.

Интернет жарнаманың кейбір түрлерін қарастырайық толығырақ: