ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ТАРИХ ФАКУЛЬТЕТІ

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Алматы қаласы тарихының музейі

Мазмұны

КІРІСПЕ………………………………………………………………………………………3

1  Алматы қаласының тарихы

1.1  Алматы қаласының Ұлы Отан соғысына дейінгі тарихы……………5

1.2  Алматы қаласының 1945 жылдан бүгінгі күнге дейінгі тарихы….17

1.3 1946-1991 жылдар аралығындағы Алматы қаласы……………………..28

                2  Алматы қаласы тарихының музейі

2.1 Қазақстанда музей ісінің даму тарихы……………………………………….34

2.2 Алматы қаласы музейінің ғылыми-қор жұмысы…………………………41

ҚОРЫТЫНДЫ…………………………………………………………………………….54

Падаланылған әдебиеттер тізімі………………………………..55

         Қосымша…………………………………………………………………………………57

КІРІСПЕ

Музей халықтың есі іспетті ештеңеге теңгеруге келмейтіндей керемет қазына. Туған ата-анасына, туыстары мен достарына, туған Отанына деген әсте бір айнымас, ыстық жүрегі бар, зерделі азамат мұрағат қазыналарына әсте көзжұмбайлық жасай алмайды, оны ескерусіз қалдырмайды. Қайта ең асыл қанына ескерткішіне балап, ерекше қастерлейді.

Музей — жалпы адамзат баласының өмірінде заттық және рухани мәдениетті танытуда, зерттеу мен насихаттауда үлкен роль атқарады. Әсіресе, ұлттық. мәдени, азаматтық, әскери, еңбек жетістіктерін, әдет-ғұрып, салт-дәстүрдің ерекшеліктерін оқып-үйренуге оның көмегі зор.

Музей дегеніміз тарихи материал, өткен өмірдің деректі ескерткіш. Ол өткен өмірдің деректі ескерткіші. Ол өткен өмір құбылыстарын, бастан кешкен тарихты, дипломатиялық қарым – қатынастарды, саяси- қоғамдық, экономикалық өмірдің алуан – алуан құбылыстарын зерттеу үшін сақталады. Бір қарағанда музей – жанды тірліктің жансыз дерегі сынды көрінері де бекер емес. Бірақ та бұл сырт көзге ғана. Асылында, музей әлемі тереңіне бойлап, жіті үңілетін зерделі иесіне кезіксе, бір кереметі оған да тіл бітіп сөйлейді, жан дірілі мен айғақты сырын айқара ашып тілдеседі. Музей шежіре – кеніш, шежіре – сыр дейтініміз содан.

Олай болса, ел тарихының тамыры болатын музей ісі туралы ойлар, мәліметтер іздеу бойында рухани қазынасы бар әрбір адамды қызықтырары сөзсіз. Осы бағытта оқып, көңіл бөліп, зерттей келе тікелей қазақстандағы музей ісінің өткен жолы мен қазіргі деңгейі жайында жүйелі пікір қозғайтын еңбектердің аз екенін байқаймыз. Сондықтан да өз өлкеміздің шежірісін білу жолында Алматы қаласының тарихы музейіне қарлығаштың қанатымен су сепкендей болса да баға беріп, ой елегінен өткізіп көрейік деп отырмыз.

Алматы қаласының тарихы музейінің тарихының беттері аса да қалың емес. Дегенмен, соны жан-жақты зерттеуге тырыстық.

Тақырыптың өзектілігі. Ел басының «мәдени мұра» бағдарламасын негізге ала отырып өткенімізден мол мәліметі баяндайтын музей және оның жәдігілерінің болашақ ұрпаққа отансүйгіштікті жеткізудегі орасан зор рөлін ашып көрсету.

Музей алғашқыда аса бағалы бұйымдар мен заттар және мәдени жәдігерлерді сақтайтын қазыналық қор ретінде қалыптасты. Уақыт өте келе ол әдістемелік қызметі жетілген функционалдық институттарға дейін дамып жетті. Жаңа мыңжылдықта адамзаттың глобализация дәуіріне аяқ басу кезеңінде мұражай қызметіне жаңа ақпараттық құрал-жабдықтар мен интеграциялық үрдістер дендеп енуде.

Еліміз музейлері кеңес үкіметі тұсында ғылыми-зерттеу және ғылыми-ағартушылық бағытында қызмет атқарды. Бірақ олардың жұмысы идеологияға негізделген, көбінесе кеңес үкіметінің жетістіктері мен жеңістерін насихаттуға арналды. Қазақстандағы музейлер еліміздің тәуелсіздігін алуына байланысты көп өзгерді. Музей — арнайы жабдықталған, қоғамдық қажеттіліктерді өтеуге арналған, тарихи-ғылыми дерек ретінде жәдігерлерді сақтап, ұрпақтан-ұрпакқа жеткізетін, әлеуметтік ақпарат құжаттарын жинайтын, эстетикалық құндылықтары бар мекеме болып табылатын себепті музейлерге қойылатын талаптар да күшейді.

Осы уақытқа дейін Қазақстандағы музейлер көбінесе тарихи бағытта жұмыс істеп келді. Кеңес дәуірі кезеңінде жалпы тарихи, тарихи-революциялық, әскери-тарихи, этнографиялық, өлкетану музейі болып бөлінді де, олар жалпы музейлердің 63 процентін кұрады. Қазақстанда қазірде тарихи, өлкетану музейі басым. Соңғы кезде қолданбалы музейлердің мәселелеріне көп көңіл бөлінуде. Себебі, музей жұмысында ғылыми жинақтау, ғылыми қор, экспозициялық, көрмелік, білімдік, тәрбиелік, насихаттау бағыттары жұмыс істеп, жас ұрпакты тәрбиелеу жұмысында маңызды роль атқаруда.

Сонымен қатар, елімізде ашық аспан асты музейлерін ашу ісіне де көп көңіл бөлінуде. Сондай музейлердің бірі Алматы қаласы тарихының музейі болып табылады. Музей қазіргі күні Ә.Х.Марғұлан атындағы Археология институтының қызметкерлерімен бірігіп, Боралдай сақ қорғандары атты ғылыми жоба бойынша жұмыс істеуде. Бұл жоба бойынша Боралдайда ұл жоба бойынша Боралдайда 430 га жерді алып жатқан аспан асты музейін салу болып табылады. Және де архео-этнопарк салу жоспарлануда. Біздің мақсатымыз Алматы қаласы тарихы музейінің осындай ғылыми жұмыстарын ашып көрсету қажеттілігі туындайды.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Алматы қаласы тарихының музейі 2002 жылы ғана ашылғандықтан осы музей жайлы деректердің аздығы, аз зерттелгендігі қиындық тудырады. Сол себепті Алматы қаласы тарихының музейі туралы жазуда музей деректерін, бұқаралық ақпарат құралдарының мәліметтерін пайдалануға тура келді. Және де осы музейдің ғаламтордағы жеке сайтындағы пайдаландым. Сайтта музейдің ашылған күнінен бастап бүгінгі күнге дейінгі тарихы, ғылыми-қор жұмысы, сөреге қойылған музей экспонаттарына сипаттама берілген.

Алматы қаласының тарихы туралы К.М.Байпақовтың «Алматы қаласының тарихы» атты еңбек негізгі дерек көздерінің бірі болып табылады. Бұл еңбекте Алматы қаласының ежелгі тарихынан бүгінгі күнге дейінгі тарихы баяндалған.

Жұмыстың мақсаты. Тарих тәжірибесінде ұрпақтардың кешегісімен бүгінгісін байланыстыратын, тұнып тұрған қайнар көз музей деректерінің маңызын баяндау. Сол арқылы Қазақстандағы музейлердің бүгінгі күнде ғылымның дамуына қосатын үлесін, оқушыларға, студенттерге Қазақстан тарихын оқытудағы музейлердің алатын орнын ашып көрсету.

Алматы қаласының тарихы музейінің тарихын жан – жақты жеткізу, жәдігерлердің құжаттарын белгілі бір хронологиялық ретке келтіру.

Зерттеу жұмысының әдістемелік негізі. Тарихи ғылыми деректер мен материалдарға тарихи-салыстырмалы және тарихи-әдістемелік анализ жасау негізінде жазылды.

Диплом жұмысының құрылымы. Кіріспеден, 2 тараудан, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.

Кіріспеде зерттеу жұмысының өзектілігі, зерттелу деңгейі мен деректік негізі қарастырылады.

Негізгі бөлімнің бірінші тарауында Алматы қаласының Верный қаласы болып құрылған күнінен бастап, бүгінгі күнге дейінгі тарихы баяндалады.

Екінші тарауда Қазақстанда музей ісінің даму тарихы мен Алматы қаласы тарихы музейінің ғылыми-қор жұмысы жазылды. Сонымен қатар музейдің ғылыми жобалары, ашық аспан астындағы «Боралдай сақ қорғандары» атты архео-этнопарктың салуы жайлы айтылды.

1 АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ ТАРИХЫ

1.1 Алматы қаласының Ұлы Отан соғысына дейінгі тарихы

Алматы қаласының тарихы сонау ежелгі кезеңдерден бастау алады. Әр түрлі кезеңдерді бастан кешкен бұл қала бүгінгі күні үлкен мегаполистердің біріне айналып отыр. Алматы қаласының тарихына тоқталғанда Верный қаласынан бастауды жөн көрдік.

Географ, солтүстік және дала халқының тұрмысын жазушы, Қазақстан қалалары тарихын жазушы орыс тарихнамашыларының бірі — Н.А. Абрамов Верныйға 1860 жылғы қазанда келеді. Верныйда бұрын болғандар сияқты, оны да қазақ даласының осы керемет өңіріндегі тірі табиғаттың көз тартарлық әсемдігі қайран қалдырады. Ол: «Верный бекінісінің негізі орта ғасырлардағы Алмату, яғни «алмалы» қала орналасқан жерде 1854 жылы қаланды. Алматы немесе Верный бекінісі Іле Алатауының бөктерінде, жемістері өте дәмді алма мен өрік ағаштары жайқалған, тегіс жерде орналасқан» [1,205 б], — деп жазады. Верный бекінісі өзінің іргесі қаланған күннен бастап саяхатшыларға естен кетпестей тамаша әсер қалдырады.

Верный қаласын қоса есептегенде, Верный уезінің халқы 1911 жылы 259370 адам болды. Оның 157357 немесе 60,8%-ы қазақтардан тұрады. Ұлы жүз қазақтары дәстүрлі түрде Жетісу аумағын, оның ішінде Іле өзені бассейні мен оның салаларын, Жоңғар және Іле Алатауы бөктерін, Шу және Талас өзендері аралығын қоныстанатын. ХІХ-ХХ ғасырларда Ұлы жүз қазақтарының саны 700 мың адамнан тұрды және оған дулат, үйсін, жалайыр, шапырашты, албан, суан тайпалары енді.

Скачать