Дипломдық жұмыс: Қаржы | Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қалыптасу және жетілдіру » ZHARAR

Кіріспе

ҚР ҰЛТТЫҚ ҚОРЫНЫҢ ҚАРЖЫСЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУ ЖӘНЕ ПАЙДАЛАНЫЛУ ТЕТІКТЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Қазақстан Республикасы ақша жүйесінің құрылу ерекшеліктері

Неие жүйесі және мемлекеттің ақша-несие саясаты

Ақша-несие саясатының негізгі құралдары

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҰЛТТЫҚ ҚОРЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУ ЖӘНЕ ПАЙДАЛАНЫЛУ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ
ҚР Ұлттық қорының қаржысының қалыптасу және пайдаланылу тетіктері
Валюталық реттеу және бақылау

Ұлттық Қордың алтын валюталық активтерін басқару.

ҚР ҰЛТТЫҚ ҚОРДЫҢ ҚЫЗМЕТІН ЖЕТІЛДІРУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ

Айналымдағы нақты ақшаға сұранысты талдау және инфляция

Қазақстан Республикасының Ұлттық Қорының 2009-2011 жылдарға арналған саясатының даму бағыттары

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің 2009 жылғы 6 наурыздағы Қазақстан халқына «Біздің алдымызда дағдарыс салдарын еңсеру және келесі экономикалық өсуге әзірлену жөнінде үлкен міндеттер тұр. Қазірдің өзінде біз қабылдағанның бәрі – бұл бүгінгі дағдарыс туындатқан ағымдағы проблемаларды шешу. Мен тоқтап қалмауды, одан әрі жүруді және дағдарыстан кейінгі елдің дамуын қамтамасыз ету үшін экономи¬каны одан әрі жаңғырту және жұмыспен қамту стратегиясын іске асырудың жаңа жоспарын жүзеге асыруды ұсынамын. Ең қиын жылдары біз салуды бастап, елдің жаңа байтағын – Астананы, біз осыны жүзеге асыра алатынымызға еш¬кім сенбеген кезде тұрғыздық. Біз осыны жасадық, мұны бүкіл әлем көріп отыр. Келіңіз¬дер, осы жақсы тәжірибені жалғас¬тыратын болайық. Иә, жаңа қаражат қажет. Осы мақсат¬та дәстүрлі түрде Ұлттық қорға есептеліп келген шикізаттық сектордың табыстарын 2009-2010 жылдары жаңа жоспарды жүзеге асыруға жұмсау дұрыс болады деп санаймын. Тұтастай алғанда бұл Ұлттық қордан бекітіліп қойылған трансферттерге қосымша шамамен 600 миллиард теңгені құрайды. Бұл – уақытша, бірақ та қажетті шара. Бұл ретте біз қазіргі сәтте бар елдің жалпы резервінің сол көлемін, яғни 47 миллиард американ долларын сақтаймыз. Бұл бізге осы дағдарыс жалғасқан жағдайда тұрақтылыққа деген сенімділік береді» деп айта кетті [1].
Қазіргі заманға сай экономикалық жүйені қалыпты құрылымдауды қамтамасыз етуде маңызды роль мемлекетке тиесілі. Мемлекет өзінің пайда болған тарихынан бері келе заңдылықты, реттілікті ұлттық қауіпсіздікті ұйымдастыру мен қатар экономика сферасында белгілі бір функцияларды орындап келеді. Мемлекеттік реттелген экономиканы ұзақ тарихқа ие. Ертеректе капитализмнің өзінде Еуропада бағалар ұсыныспен, тауар сапасын және қызметтерді пайыздық мөлшер және сыртқы сауданы бақылаушы орталық болған. Қазіргі жағдайда кез-келген мемлекет ұлттық экономиканы реттеуді, әртүрлі дәрежедегі экономикаға мемлекеттің араласуы арқылы жүргізеді. Мемлекеттік және нарықтық реттеу қандай үлесте болуы керек, мемлекеттік араласудың бағыты және шекарасы қандай деген сұраққа, пікірлер қадамдардың кең пікір спектірі бар-ол толық мемлекеттік монополизмнен шеткі экономикалық либерализмге дейін. Бірақ мемлекеттің белгілі бір функцияларды атқару керектігі міндетті. Бұл «Кейнсиандық ревалюция» кезінде және бір дәлелденді, онда нарықтық экономикаға кассалық көзқарасқа төңкеріс жасады және экономикалық құлдыраудың өздігінен тұруы мүмкін емес екенін дәлелдеді.
Аса жоғары мәртебелі экономикалық докторлар ішінен ешкім ұлттық үкіметтен елдің экономикалық жағдайына жауаптылығын алып тастамаған. Олай болса экономиканы мемлекеттік реттеу елдің экономикалық және әлеуметтік дамуында аса маңызға ие. Мұнда экономиканы реттеуді жүзеге асыру арқылы мемлекет экономикаға әсер етудің әдістерін және кең қатар жүйелерді қолданады, бюджет, салық, несиелік ақша саясаты, экономикалық заңнама және .т.б.
Кез-келген экономикалық жүйеде, салық ішінде нарықтық экономикада мемлекет белгілі мөлшерде экономикалық обект ретінде, құқыққа ие және мәжбірлеуге мумкіндігі бар, құрауын ретінде қатынасады, мысалы; салық саясаты аясында, мемлекеттік заңнамада. Мәжбірлеу көбінесе саясаттық философияға, қоғамдық артық қызығушылыққа бас иуді талаб етуге негізделеді.
Қандай болғанда да, мемлекет әрқашанда, барлық уақытта да, барлық елдерде де экономикалық құрлымдануында басты назар аударған және соның нәтижесінде қоғамның дамуына тұтас әсер етеді. Олай болса мемлекеттік реттеу экономиканы құрудың маңызды бөлігі, және сондықтан назар бөлуге тұралық нарықтық экономикада мемлекет алдында тұрған көптүрлі міндеттер мемлекеттің экономикалық орындау функцияларын анықтайды. Бұл функцияларды орындалу процесінде мемлекет алдында тұрған мәселелерді шешу үшін мемлекет үкімінде құралдар қатары бар, олардың ішіндегі маңыздылары фискалдық және ақша саясаты әлеуметтік саясат және кірістерді реттеу саясаты сыртқы экономикалық саясат және басқалар.
Ақша саясаты осылардың ішіндегі ең маңыздыларының бірі. Ақша массасын реттеу арқылы мемлекет бағаға, инвестициялық жобаларға және тұрғындар тұтынуына, ұлттық өнім көлеміне, инфляцияға және экономикалық өсу қарқынына әсер етеді. Ақша саясаты, фискальды саясат сияқты, тұрақтандыру жүйесі ретінде қызмет етуі мүмкін, бірақ экономикаға теріс те әсер етуі мүмкін. Ақша саясатынсыз инфляциямен күресу мүмкін емес.
Ақшалай-несие саясат арқылы мемлекет ақша қатынасы экономикалық реттеу шаралары жиынтығы және несиемен түсіндіріледі, олар инфляция деңгейі және динамикасына әсер ету жолымен тұрақты экономикалық өсуді қамтамасыз етеді. Инвестициялық белсенділікті және басқа маңызды макроэкономикалық процестерді тұрақты етеді.
Ақшалай-несиелік саясат-нарықтық экономиканың дамуы үшін қолайлы жағдайды қамтамасыз ету мақсатында жалпы өндірісті мемлекеттік реттеудің маңызды әдісі.
Ақшалар мыңдаған жылдардан бері өмір сүріп келеді. Орталық Қортер тарихи сахнада салыстырмалы жақында пайда болған. Орталық Қортердің заманға сай әдістеріне келсек, оның құрылуы ақша және комерциялық Қортер экономикасында орталық Қор функциялары анықтала бастағанда пайда болды.
Бүгінде кез-келген, ең кішкентай мемлекетте, елде өздерінің орталық Қоры бар. Ол 2 негізгі міндетті орындайды. Бірінші міндеті –орталық Қор Қортік және қаржылық жүйенің тұрақты құрылымдануын қамтамасыз етуі қажет. Жеке оның қарағанда ол қаржылық тұғырықтың туындауын ескерту қажет, ол көп делдалдық институттар бар қаржылық жүйеде өте ықтималды. Бұл міндетті орындауда орталық Қор несие беруші ролін соңғы инстанцияда атқарады.
I тарау. ҚР ҰЛТТЫҚ ҚОРЫНЫҢ ҚАРЖЫСЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУ ЖӘНЕ ПАЙДАЛАНЫЛУ ТЕТІКТЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1. Қазақстан Республикасы ақша жүйесінің құрылу ерекшеліктері

Ақша жүйесі-бұл тарихи түрде қалыптасқан және ұлттық заңдылықтармен бекітілген ақша айналысын ұйымдастыру формасы.
Ақша жүйесінің өзіне тән типтері және элементтері болады. Ақша жүйесінің типі бұл ақшаның қандай формада болуын сипаттайды. Осыған байланысты ақша жүйесінің мынадай типтерін бөліп қарайды:
• метал ақша айналысы, яғни мұндай ақша тауары тікелей
айналыста болып отыр, ақшаның барлық қызметтерін атқарады, ал несиелік ақшалар металарға ауыстырылады:
• Несиелік және қағаз ақшалар жүйесі, яғни алтын айналыстан
алынып тасталып, оның орнына несиелік және қағаз ақшалар айналысқа түседі.
Метал ақша айналысы екіге бөлінеді:
1. Биметаллизм-жалпыға балама рөлі екі бағалы металға (алтын мен күміске) негізделген ақша жүйесі.
Биметаллизмнің үш түрі болған:
— қос валюталы жүйе, яғни мұнда алтын мен күмістің арасындағы
шекті қатынас, металдардың нарықтық құндарына байланысты белгіленген;
— Қатар жүретін валюталар жүйесі, яғни мұнда бұл қатынас
мемлекет тарапынан белгіленген;
— Ақсақ валюта жүйесі, яғни мұнда алтын және күміс монеталары
заңды төлем құралы қызметін атқарады, бірақ бірдей негізде емес, себебі күміс монеталарды жасау жабық түрде жүзеге асырылып, алтын монеталарды жасауға ерік берілді.
Биметаллизм ХVI-ХVII ғғ. кеңінен тарап, ал Европа елдерінде ХIХ ғ. дами бастады. Бірақ та биметалдық ақша жүйесі капиталистік шаруашылықтың даму қажіттілігіне сәйкес келмеді, себебі екі металды құн өлшемі ретінде қатар пайдалану ақшаның бұл қызметінде қарама – қайшылық тудырады.
Нәтижесінде, жалпы құн өлшемі ретінде қызмет ететін бір ғана металдың болуы талап етеді. Сөйтіп, биметаллизм ақша жүиесінің орнына монетализм ақша жүйесі келеді.
2. Монометаллизм – бұл барлығына бірдей балама және ақша
айналысының негізгі ретінде бірғана метал (алтын немесе күміс) қызмет ететін ақша жүйесі.
Күміс монометаллизм Ресейде 1843-1852жж қызмет етті.
Атын монометаллизмі (стандарт) алғаш рет ақша жүйесінің типі ретінде. Ұлыбританияда қалыптасып, 1816ж заңды түрде бекітілді. Көптеген елдерде ол ХIХ ғ.аяғына қарай енгізілді, айтарлық: Германияда-1871- …