Дипломдық жұмыс: Дене шынықтыру | Оқушылардың қабілеттерінің дамуына биологиялық факторлардың әсері » ZHARAR

КIРIСПЕ
1. ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ҚАБІЛЕТТЕРІН ДАМУЫНА БИОЛОГИЯЛЫҚ СЕБЕБТЕРДІҢ ӘСЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.
1.1. Оқушыларына күш дайындығын қысқаша түсіндіру.
1.2. Орта буын оқушыларына күш дайындығын түсіндірудің әдістемелік ерекшеліктері.
1.3. Орта сынып оқушыларының статикалық дамуының ерекшеліктері.
1.4. Оқушыларының дене дамуының ерекшеліктері.
2. КҮШ ДАЙЫНДЫҒЫНДА СТАТИКАЛЫҚ ЖАТТЫҒУЛАРДЫ ҮЙРЕТУДІҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.
2.1. Спорттық ойындарды үйретудің түрлерінің әдістемелік ерекшеліктері.
2.2. Спорттық ойындарды статикалық жаттығуларды пайдалану.
2.3. Сыныптан тыс спорттық ойындар, дене шынықтыру
3. ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ КҮШ ДАЙЫНДЫҚТЫҢ МЕКТЕПТЕРДЕГІ ДЕНЕ ТӘРБИЕСІ ЖҰМЫСТАРЫН ЖОСПАРЛАУ.
3.1. Спорттық ойындарды 5-7 сыныптарда жоспарлау жұмыстарын ұйымдастыруы.
3.2. Дене тәрбиесі және спорт жұмыстарының жалпы жылдық жоспары.
3.3. Мектептегі дене тәрбиесі жұмыстарын бақылау және есепке алу.
4. ҚОРЫТЫНДЫ.
5. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.
Мектептегі дене тәрбиесінің басты міндеті дене тәрбиесі, спорттың бұқаралық түрлері жөнінде оқушыларға қажетті білімдер беріп, дағдыларға үйрету және осының негізінде мектеп оқушыларының күш — қуатының, жаң – жақты дамуына және. Отанымызды қорғау үшін қажет болатын қимыл жасау дағдылары мен іскерліктерін қалыптастыру, негізгі қимыл сапаларын — өмірге қажетті күш, жылдамдық, төзімділік пен ептілік сапаларын тәрбиелеу: дене тәрбиелеу мәдениеті мен спорт саласында оқушыларға арнаулы білімдер беру, гигиеналық әдеттерді бойына сіңіру: бірқатар моральдық және ерік сапаларына тәрбиелеу: дене тәрбиелеу мәдениеті және спортпен үнемі шұғылдану әдісіне тәрбиелеу: оқушылардың бойында мектеп ұйымдастырушылық дағдыларды сіңіру.
Оқушысына дене тәрбиесін беру міндеттерін шешуге ең алдымен көмектесетін нәрсе мынау: еліміздің барлық азаматтарының денсаулығын нығайту – мемлекеттік міндет, ал бұл міндет елімізде денсаулық сақтау және медициналық қызмет көрсету жүйесін дамыту жөнінде бірқатар шаралар жүргізу арқылы шешілуде. Мектеп дәрігері оқушыны дене тәрбиесі сабақтарына жалпы баідарлама бойынша жіберу — жібермеуді анықтайды немесе кейбір оқушыларға денсаулығы нашар балаларға арналған арнаулы топтарда шұгылдануды ұсынады.
Оқушыны дене тәрбиесі сабақтарынан босату түрлі мәселені де мектеп дәрігері шешеді. Еліміздегі барлық ересек халыққа да медициналық тегін көрсетіледі.
Медициналық емдеу мекемелерінің желісі көп болып, халыққа дәрігерлік қызмет керсету тегін болып отырып жағдайда ауруларды емдеуге және алдына алуға баса кеңіл бөлінетін біздің елімізде еңбекшілердің денсаулығын бақылау ісі дүниежүзіндегі басқа қай елдегіден болса да жақсы жолға қойылған, сондықтан оның өзі біздің адамдарымыздың орында мақтаныш сезімін турызады.
Мемлекеттік денсаулық сақтау жүйесі – балалар мен еңбекшілердің денсаулығын нығайтудың басты құралдарының бірі екені сөзсіз. Ден саулық сақтау ісі адамдардың денсаулығына игілікті әсер ететін басқа да көптеген әлеуметтік жағдайларга байланысты. Тұрғын үй жағдайларын жақсарту да, өндірісті енбекті қорғауда, жақсы өткізу де осылардың қатарына қорғау да, демалысты жақсы өткіу де осылардың қатарына қосылады.
Алайда, мемлекеттік қолданып жатқан осы шараларының бәрі адамның денсаулығын сақтауға бағытталған. Ал дене тәрбиесі адамның өз денсаулығын белсенді түрде нығайта беруіне бағытталған. Аурулардың баты адамның өзі қолданалатын шаралар арқылы денсаулығын нығайту, адамның өз денсаулығына өзі бақылау жасах^болуға тиіс.
Мектеп оқушыларын өз денсаулығына саналы тұрғыдан қарауға баулу мектептің аса маңызды міндеттерінің бірі болып табылады.
Мұның өзі ең алдымен жеке бас тазалығының ережелерін сақтаудан, күнде таңертең дене шынықтыру жаттығуларын жасауда, шыңдалудан, спорттың алуан түрлерімен – коньки, шанғы тебумен, спорт ойындарымен -волейболмен, баскетболмен, стол үстіндегі тениспен, футболмен т.б. шұғылданудан айқын көрінеді. Сонымен мектеп оқушыларды осының бәріне үйрету тиіс.
Ең алдымен мектептегі аптасына екі сагаттан өткізілетін физкультура сабақтары, күн режиміндегі дене тәрбиесі сауықтыру жұмысы және сыныптан тыс, мектептен тыс жүргізілетін алуан түрлері дене шынықтыру спорттық және туристік жұмыс мектепке оқушылардың денсаулығының ныгаюына және дене тәрбиесінің басқа да міндеттерін шешуге көмектеседі. Жаңа оқу бағдарламасында әрбір сынып үшін дене тәрбиесінің нақты міндеттерін қою кезделген, оны үстіне бала организмнің жас ерекшеліктері жаңсы әрі толығырақ ескерілетін болады.
Мәселен: 1) Төменгі мектеп жасында қимыл анализаторы жедел дамиды. Сонымен бірге 8-13 жастагы әр балалардың да, қыздардың да барлық буындары қимылының саралану дәлдігі едәуір артады. Сондықтан жас мөлшері бұлшық ет түйсіктеріне талдау жасау қабілеттерін дамыту үшін өте қолайлы болып табылады, ендеше бұл кезеңде әдейі іріктеліп алынган жаттығулардың көмегімен балалар негізгі қимылдардың бәрін және үйлесімді керек ететін қозғалыс қимылдарын жасауды үйрене алады.
2) Бастаушы мектепте бұл қимыл дағдыларына үйренудің негізгі – қозғалыстың табиғи түрлері мен жүріп ойналатын ойындар, сонымен бірге оқушылар сапқа тұрыдың ең қарапайым түрлерін үйренеді, қол, аяқ, кеудеге арналған жалпы даму жаттығуларын жасайды. Симметриялық салмақ түсетін жаттығулар дұрыс сымбаттың қалыптасуына ерекше себепші болады.
Сымбат дегеніміз – қимыл дағдысы, ал қимылдың бұзылуы екінің бірінде иық тұсыда және өкшеде кездеседі, ал симметриялық салмақ түсіретін жаттығулар мұндай кемістіктерді тіүзеуге көмектеседі.
3) Жоғарғы класстарда қимылды ұдайы және ауысып үйлестіретін жаттығулар, жеңіл атлетика мен гимнастиканың түр- түрлерін жасау техникасын үйрететін, сондай-ақ бірқатар спорт ойындарының (футболдың, баскетболдың, волейболдың, теннистің, хокейдің) қимылдарын үйретеді арнаулы жаттығулар енгізіледі.
4) Сонымен бірге жоғарғы сыныптарда қыздармен жас өспірімдерге арналған жаттығулар сараналады, атап айтқанда бұл сыныптарда оқитын қыздарға көркем гимнастика еңгізіледі. Оқушылар сондай-ақ жергілікті жағдайларға байланысты суда жүзу және шанғы мен коньки тебуге үйренеді. Жаңа багдарламада оқушыларға берілетінілімдік білімдерін көлемі ұлғайтылады. Мәселен; бастауыш мектеп оқушыларға мектеп оқушысының жүріп — тұру режимі туралы, шынығу туралы, сымбатты туралы айтылады жеке бас гигиенасы туралы кейбір деректер беріледі.

1. ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ҚАБІЛЕТТЕРІН ДАМУЫНА БИОЛОГИЯЛЫҚ СЕБЕБТЕРДІҢ ӘСЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.

1.1. Оқушыларына күш дайындығын қысқаша түсіндіру.

Мектептің жоғаргы сынып оқушылары дене шынықтыру жаттығуларының организмге, нерв, жүрек — тамыр, тыныс және бұлшық ет жүйелерінің дамуына жасайтын ықпалын естіп -біледі. Жоғарғы сыныпта ілімдік қужат негізіне алғанда жалпы және арнаулы жаттығуды қамтиды.
Сабақтарының негізгі міндеті. Қимылдың белгілі бір комплексін жасап үйрену болып табылады: осындай қимылдарды жасау процесінде оңушылар әрбір қимылдың, оның жылдамдығының, ыргағаның, күшінің, т.б. элементтері туралы түсінік алады. Дене тәрбиесі сабақтары үйренетін қимылдарын комплексі мен алға койған мақсатқа байланысты түрлеріне өткізілуі мүмкін. Алайда, ереже ретінде, физкультура сабақтарында әуелі кіріспе жаттығулар тобы беріледі, содан кейін бұліпық еттін негізгі топтарының жалпы серігуін қамтамасыз ететін сапта тұру, жүру, жүгіру басталады. Осыдан кейін бұлшық еттің жаңа қимыл комплексін жасап үйренуге қатысатын бөлегін шынықтыруға бағытталған дайындық жаттығулары жасалады. Мұның өзі таяқтан секіру, доп лақтыру, жіптен секіру, орындықтан секіріп гимнастика жасау, гимнастика түғырларында жаттығулар жасау болуы мүмкін. Бұдан кейін сабақтың негізгі бөлігі – сабақтың жеке міндетіне кіретін жаттығулардың араулы комплексін (жүгіру, лақтыру, етпеттеп жүру, кедергілерден өту) үйрену және орындау болады. Сабак, әдетте организмді тепе-тең күйіне түсіруге арналған жай жаттығулар тобын жасаумен: жүрумен, сапта тұрып жаттығулар жасаумен, маршпен аяқталады.
Сапта және қатарда жүру, дене шынықтыру жаттығулары, қолданылмайды (етпеттпен жүру, тепе — тендікті ұстап жаттығулар жасау, т.с.) жаттығулар, гимнастикалық снарядтарда жаттығулар жасау негізгі гимнастикалық жаттығулар болып табылады. Әдетте қолданымалы сипаттағы гимнастикалық жаттығулар жеңіл атлетика бойынша жаттап үйреніп жүрген қимыл түріне -жүгіруге, секіруге, лақтыруға немесе спорт ойындарының үйреніп жүрген қимылдарына -баскетболға, волейболға, т.б. сай келеді. Сапта тұрып жасалатын жаттығулар, олар: сапқа тұр, қатарында түзі, тік тұр, жай түр, солга бұрыл, айналып тұр, тура жүр, тоқта және басқалар. Кейбір мектептерде таза ауаның әсеріне дене шынықтыру жаттығуларының ықпалын күшейту мақсатымен сабақтар бүкіл оқу жылы бойында, сонын да ішінде қыста да (балалар, жылы әрі ыңгайлы киім киеді) ашық далада өткізіледі.
Оқушылардың сымбатты болып, дұрыс жүріп — тұруына қамқорлық жасау – дене тәрбиесі сабағы мұгалімдерінің ғана ісі емес.
Мұғалімдердің бәрі де оқушылардың партада дұрыс отыруын, жауап беруге ңалай шығатының тақтаның алдында қалай тұратының қадағалап жүруге ұмтылады.Үнемі тынбастан ескертіп, мінін көрсетіп отыру оқушылардың сымбаттыдағы байқалған кем-кетіктерді түзеуге немесе олардың болуына жол бермеуге көмектесуі мүмкін.
Барлық мектептерде дене тәрбиесі сабақтарымен қатар күн режімінде дене шынықтыру – сауықтыру шараларының тұтас бір бөлігі жүргізіледі. Мәселең, сабақ басталғанға дейін дене шынықтыруға шығады, ал төменгі сыныптардағыы әрбір оқушының науәсының ерекшелігін ескере отырып, арнаулы программа бойынша өткізілуге тиіс. Денесінің кем-тарлығы бар (омыртқасы қисайган, сымбатында міні бар, табанаяқ т.б.) балалар аудандық балалар емхананың жанындағы емдеу гимнастикасының сабақтарына барып жүреді. Бұл сабақтарды мамандар мектептерде де өткізуі мүмкін. Ал жүрегі, өкпесі ауратын науқастарды бар балалар сабақтан тыс уақытта аптасына бір-екі рет дене шынықтыруымен шұғылданады. Олармен сабақты арнаулы бағдарлама бойынша көбіне дәрігердің бақылауымен өткізеді. Егер олар жалпы сабақтарга қатысатын болса, дені сау балалар орындайтын, салмақ неғурлым көп түсетін жаттығулардың орнына оларға жаттығулардың айрықша тобын жасатады. Алайда, бұл сонғы жағдайда мұғалім әрбір оқушы науқасының сипатты жөнінде әбден хабардар болуы сараланған жаттығулар мен тлісырмалар берген кезде мұны есі еріп отыру тиіс. Бір нәрсе айқын — денсаулығы нашар балалардың бәріне шамасы келетін әрі сараланган жаттығулар жасату пйдалы да, керек те.
Оқу күні бойындагы дене тәрбиесі жөніндегі бүкіл жұмыс сабақтан тыс кезде өткізілетін дене шынықтыру-сауықтыру жұмысымен толықтырылып, ұлғайтылып отырылады. Мәселен: ең алдымен әрбір мектепте спорттың барлық негізгі түрлері (немесе кейбір түрлері) бойынша спорт үйірмелерді ұйымдастырылады. Бұл үйірмелерде құру мектеп спартакиядаларын өткізу шаттарында көзделген. Неғурлым кең тарағындары волейбол, баскетбол, футбол, басқа күрес түрлері, шахмат, дойбы үйірмелері болып табылады. Мектеп оқушыларына барлық спорттың түрі ұсынылады. Жоғарғыда аталғандардан басқа, олардың қатарына акробатика, велоспорт, көркем және спорт гимнастикасы, байдаркада жүзу шаңғы, мылтық ату бадминтон және басқалары жатады. Өдетте, үйірмелердің сабақтарын мектептегі денетәрбиесі пәнінің мұгалімдері өткізеді, бірақ арнайы шақырылган (көбіне ата — аналар активті қатарынан) басшылар да болуы мүмкін. Үйірмелерде тәртіптілік, жаттығуларға және жарыстардың өзіне жауапкершілікпен қарау толап етіледі. Мектеп командаларының аудандық немесе қалалық спорт жарыстарында қол жеткен нәтижелері мектептердегі спорт үйірмелері ойдағыдай жұмыс жүргізіп отыргандыгының айғагы болып табылады, дәлелді себепсіз жаттығуларға келмей қалған немесе жарыстарда тәртіп бұзган жағдайда мектепте оқитын спортшыларды тіпті белгілі мерзімге «ойынга қатыстырмай қою» шарасы ңолданылады. Үйірмелердің жұмысындағы басты кемшілік олардың мектеп оқушыларының негізгі көпшілігін әлі де тарта алмай отырғаны болып табылады. Дене тәрбиесі сабагының кейбір мұгалімдері оқушылардың бүкіл бұқарасын спорттың түр-түрімен шұғылдануға тартуға көңілді аз …