Дипломдық жұмыс: Дене шыныктыру | Шығыс жекпе жектің жаттығу процессін құру ерекшеліктері

КIРIСПЕ
1. ШЫҒЫС ЖЕКПЕ ЖЕКТІҢ ЖАТТЫҒУ ПРОЦЕССІН ҚҰРУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.
1.1. Шығыс жекпе-жегінің көмегімен оқушыларды дене тәрбиесі баулу.
1.2. Оқушыларымен дене тәрбиесі сабағын жүргізуде тренажер қолдану әдістемесі.
1.3. Оқушыларды шыдамдылыққа үйрету ерекшеліктері.
1.4. Дене тәрбиесі әдістемесінің ерекшеліктері.
2. ШЫҒЫС ЖЕКПЕ ЖЕКТІ ҮЙРЕТУДІҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.
2.1. Секіруді үйретудің түрлерінің әдістемелік ерекшеліктері.
2.2. Шығыс жекпе-жегінің негізгі жаттығуы — жүгіру.
2.3. Сыныптан тыс дене шынықтыру
3. ЖАЛПЫ ТРЕНАЖЕР АРҚЫЛЫ МЕКТЕПТЕРДЕГІ ДЕНЕ ТӘРБИЕСІ ЖҰМЫСТАРЫН ЖҮРГІЗУ.
3.1. Жұмыстарды ұйымдастыру.
3.2. Дене тәрбиесі және спорт жұмыстарының жалпы жоспары.
3.3. Шыдамдылық пен төзімділік сипаттамасы.
3.4. Шыдамдылыққа тәрбиелеу жұмыстарын бақылау және есепке алу.
4. ҚОРЫТЫНДЫ.
5. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Шығыс жекпе-жектері, Азия құрлығында өмір сүрген әртүрлі халықтар қашаннан бір-бірімен мидай араласып келеді. Бұл олардың арасындағы дене тәрбиесі мен спортта да анық байқалады. Ондағы ерекшелік Азия халықтарының тен жаттығуларында ұқсастық тамырларындағы біртектілік. Бұлардың барлықтары да денсаулықты сақтау мен қорғау, өз отандарының тәуелсіздігі мен тұтастығын сақтау, жауынгерлік дайындық ретінде дүниеге келген.
Жалпы шығыс жекпе-жектерінің мынадай негізгі көздер біріктіреді. Оның негізін Оңт.-шығыс халықтарында дао философиясы, Инь-Ян күштерінің біртұтастығы (ағаш, от, жер, металл, су) өзара байланысы; йога-дене мен рух күшінің бірлігі оған психотерапиялық әсер ету; дала халықтарында бостандыққа, кеңдікке деген құштарлық құрайды.
Шығыс Жекпе-жектерін осылайша жіктеу оны меңгеру үшін қажет. Мұнда мынадай қағиданы есте сақтау қажет: әдістерді үйренуге 6 ай, дене тәрбиесі ретінде білуге 2 жыл, мәдениет деп бойға сіңірген бүкіл ғүмыр қажет дегенді ескерген жөн.
Шығыс жекпе-жектері — спорт түрлеріне Азия құрлығын мекендеген халықтар арасында қарсыластарын жеңу және олардың шабуылынан қорғану мақсатында талай ғасырлар бойы дамып, өркендеп келе жатқан Айкидо, Таэквандо, Ката, Каратэ, сияқты т.б. жекпе-жек спорт түрлері жатады. Ш. Жекпе-жектеріндегі қарулар — сойыл, балға, шоқпар; Ағаш қарулар-таяқ, шыбық, айыр, бақан, шанышқы; сапты өткір қарулар — орақ, шалғы, балта, айбалта, ілмек, сүңгі, бекі, пышақ, қанжар, қылыш, семсер; майысқақ қарулар — шылбыр, шынжыр, қамшы, құрық, бүғалық, дойыр, арқан; киетін карулар — киме (кастеттер), ататын, лақтыратын карулар — садақ, арбалет, орақ (бумеранг), шар, тас т. б.
Спорт ойындарында шеберлігі шыңдалған ойыншыларды даярлауға аса ұзақ уақыт кетеді. Сондықтан жаттығу мерзімін даярлау сапасына зиян келтірместей етіп едәуір қысқартуға болады. Оған даярлық әдістерін жетілдіру арқылы да, сондай-ақ жетілдірілген тренажерлерді және үйре- тудің техникалық құралдарын пайдалану арқылы да ойдағыдай қол жеткізуге болады.
Тренажерлердің көмегімен ойыншылардың дене даярлығын талап етілетін деңгейге дейін тезірек жеткізуге болады. Спорт ойындарының белгілі бір түріне қажепі ойыншылардың ерекше қабілеттерін неғүрлым дүрыс дамытуға мүмкіндік жасайды. Сондай-ақ допты берілген молшерде ауыстырғанда және оның ойыншының қолына дәл жетуі мотижесінде уақыт қысқарады.
Сонымен қатар іздестіруге жоне ойыншының қолына доптың қайтуына күш-жігер аз жүмсалады. Манекендер ойын барысында қарсыластың қызметін атқарады. Ол үшін ойыншылардың жекелеген топтарының немесе тіпті бүкіл команданьщ күш-жігері мен келісілген іс-қимылы қажет. Оның үстіне, күшпен қарсылық ирекст ету ойындарында жарақаттанып қалмауға да әсері мол.
Тренажерлер мен техникалық қүралдар спортшылардьщ іоншіыс давдыларын барынша жетілдіре отырып, жаттығудың үзақтығы мен белсенділігін көбейтеді.
Тренажерлер ғылыми-техникалық просрестің төлбасы десе де болады. Алайда археологиялық және этнофафиялық зерттеулер мұндай түсініктің қате екенін дәлелдеді.
Тренажерлерді адамдар көне тас ғасырынан бастап, яғни өмір сүру үшін тәрбиелеу мен үйрету проблемасы туындаған шақтан пайдалана бастаған.
Бірқатар үңгірлерден: Тюк д’ Одубор, Монстеспак, Нио, үш ағайынды Коланбер, Фон-де-Гом, Леско, Абри- Меж (Франция), Альтамира, Кастильо, Истюриц және басқаларында (Испания) — лақтыратын қүралдармен үрыл- ған соққылардың ізі бар аюлардың, арыстандардың, аггар- дың тағы басқа андардың бейнелері мен мүсіндері (скульп¬тура) табылған.
Енисейдегі көне тас ғасырының қазбаларынан табылған заттар алғашқы адамдардың аңшы болғанын дәлелдейді. Өйткені зубрдың сынған жауырынынан шаншылып түрған найзаның мүйізді үшы табылған. Карелия петроглифтері садақ оғымен, найзамен, қысқа сапты қарумен зақым- далған жануарлар бейнелеріне оте бай. Мысалы, Сібірдің кейбір халықтары (якуггар, лопарлар, чукчалар, товгейлер, т. б.) жануарлар бейнесіне садақтан оқ атып үйренген. Томенгі деңгейде дамыған халықтардың қүмнан жасалған бейнелерінен зақымдалған орындар, сондай-ақ андар мен қүстардың түлыптарынан атылған оқ іздері коптеп кездескен.
Кастильо үңгірінен көрерменге сол бүйірімен қарап түрган жартасқа салынған піл бейнесі табылған. Мүнда жүректің суреті бейнеленген, яғни хайуанньщ неғүрлым жанды жерлері корсетілген.
Нио үңгірінен садақ оғымен зақымдалған жыланның қабырғаға салынған суреті табылған.
Зерттеулер адамдардың жаттығу мақсатында бейнелерді қолданғанын дәлелдейді.
Үңгірлерді “көне адамдардың тренаж орталығы болған” ден үйгарым жасауға болады. Онда ауа райының қолайсыз жагдайларынан жасырынып, үзақ уақыт бойы аңшыға кажетті одістерді үйренген, қиыншылықтарға қарсы түра білудіц жолдарын меңгерген. Жүрекке дәл тигізе білу спОлқтарынан қимыл дәлдігі бағаланса, жартастағы ойық- і;і|)ді.іц колсмінен олардың күшін анықтауға болады.
Спорттық қозғалыстар техникасын меңгеру шүғыл- данушылардың дене даярлығы мен дене қабілеті жоғары болған сайын, соғүрлым табыстырақ журеді.
Дене шынықтыру даярлығы мен дене қабілетін дамыту- дың тиісті деңгейіне жету үшін тренажерлерді кеңінен пайдаланады. Өйткені тренажердегі жаттығулар организмнің қозғалыс қызметіне көп озгерістер туғызады.
Ойыншылардың дене даярлығын ойдағыдай жетілдіру үшін, олардың қарсыласының орнына салмағы жағынан жақындатылған буындарының динамикалық өзара іс-қимылын қамтамасыз ететін және динамикалық тепе-тендікті жылдам қалпына келтіруге жағдай жасайтын снарядтар пайдаланады.
Қолдағы бар материалдарды пайдаланып, ашық жерге тренажер қалашығын жасайды. Сондай-ақ күрделі емес тренажерлер мен техникалық қүралдар әр түрлі, олардың қүрылмалары бір-бірімен өзара байланысты әрі бір-бірінің қызметтерін өзара толықтырады.
Үсынылған тренажерлерді пайдалану.
Эластикалық үлкен көлемді дөңгелекқаптан (покрыш- кадан) жасалған салмақты жүк элеменггерін пайдалану дәл осындай салмақтағы металл жүктермен салыстыр- ғанда тиімді. Олар денеге қүлаған кезде елеулі жарақат жасамайды, оның үстіне, жерге бүлайша қүлау — жүмыс істеушілер мен айналадагы адамдарға кедергі кел- тіретіндей қатты дыбыс, шу шығармайды.
Бағыттаушыларға жүктерді орналастыру олардың белгілі траектория бойынша орын ауыстыруын жөне белгі- ленген орынға барып түсуін қамтамасыз етеді. Бүл жарақат алудан қүтылуға мүмкіндік береді.
Бағытгаушыларға тренажерлердің әр түрлі қүрылмаларын жүгімен қолдану, бүлшық еттерге әр түрлі қырынан және дененің әр түрлі деңгейінде ықпал етуге мүмкіндік береді.
Тренажерлердің пайдалануға ылғи да дайын болуы және жөндеуге уақыттың аз жүмсалуы, олардың қозғалыспен кедергі жасауы жаттығудың маңызын арттырады.
Қазіргі кездегі жеңіл атлетикадағы жоғары көрсеткіштері бар спринттік қашықтыққа жүгірушілердің көпшілігі спортқа 10 жастан және одан кейін келгендіктерін, ал ең жоғары көрсеткіштерге 22-28 жас аралығында жеткендіктерін көруге болады. Спортпен қай жастан бастап шұғылданғандығын есепке алмай қарасақ онда жоғарғы спорттық көрсеткіштерге жетуге 7-9 жыл шамасында уақыт кететіндігін көреміз.
Барлық спринттік қашықтықта күшті спортшылар деп саналатындар өздерінің алғашқы 100метрге жүгіру жарыстарында ерлер (11,3-11,6сек.), ал әйелдер (12,6-13,0сек.) көрсеткішке жеткендіктерін көреміз.
Осы жағдай алғашқы жаттығу кезеңдерінің өзінде спринттік қашықтыққа жүгірушілерді бастапқы көрсеткіштеріне қарап іріктеу, мамандандыруға негіз болатын фактор ретінде қарауға болатындығын көруге болады.
Осы көрсеткіштер жаттығушылар арасында спринттік қашықтыққа жүгіруге туа біткен бейімділігі бар балаларды 8-12 жастан бастап байқауға болатындығын және осы жас аралығында адам қозғалысы шапшаңдығының табиғый өсуі болатындығын ескеру қажеттігі туындайды.

1. ШЫҒЫС ЖЕКПЕ ЖЕКТІҢ ЖАТТЫҒУ ПРОЦЕССІН ҚҰРУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.

1.1. Шығыс жекпе-жегінің көмегімен оқушыларды дене тәрбиесі баулу.

Шығыс жекпе-жектері әрдайым өзінің филосософиялық болмысымен ерекшеленіп отырған. Каратэ-до-ның киокушинкай түрі шығыс жекпе-жегіндегі ең жас спорт түрі саналады. Өткен ғасырдың алпысыншы жылдары Күншығыс елінде пайда болған (негізін қалаушы – Масутацу Ойама) бұл спорттың түрімен қазір Қазақстанда он мыңнан аса әуесқой айналысады. Ғасырлар қойнауынан адам танымының, дарыны мен еңбегінің асыл үлгілерін жеткізетін қоян-қолтық күрес ғылымы мен филосософиясы киокушинкай жапон тілінен аударғанда «ақиқатты іздеуші қауым» деген ұғымға сай келеді.
Жас шығыс жекпе-жегі өз алдына адамдардың физиологиялық мығым болуын ғана емес, салмақтылық пен рухани өрісін кеңейтуге бағытталған. Киокушинкайдың әрбір әдісі мен қозғалысынан әфсана табуға болады.
Жекпе-жекте әрбірі 10 санаттан тұратын кю және дан деп аталатын екі түрлі дәреже бар. Олардың әрқайсысына ие болу үшін күш пен еңбек, сонымен қатар ақыл да қажет.
Олимпиадалық спорт түріне енбесе де, бұл спорттың түріне деген қызығушылардың шоғыры мол. Адамның тұлғалық қасиеттеріне ден қоятын, алғашқы кезекке рухани өрлеуді мұрат еткен киокушинкайдың кәсібилер мен әуесқойларға арналған дербес бағдарламасы бар. Алматы қаласының өзінде үш жүзден аса әуесқой осы спорт түрімен шұғылданады екен. «Біз бірінші рухани бай болсақ қана, күшіміз де мығым болады»,-дейді «ақиқат іздеушілер».
Спорт ден саулығының кепілі ғана емес, ой-өріс пен руханияттың кемелденуіне бастар жол болуы да тиіс, шығыс жекпе-жектері осы талап үдесіне жауап береді деуге толық негіз бар. Бұл ретте спортқа деген қызығушылықты арттыра түсу мақстаында Қазақстанның киокушинкай каратэ-до федерациясы алдағы күзде әлемнің 25 елінің өкілдері қатысатын дүбірлі жарыс өткізу бастамасын қолға алып отыр. …