Бақылау нәтижелерін талдау | туралы қазақша

Өнімнің өндірістік және тұтыну сапасына арнайы статистикалық бақылаулар нәтижелері корреляциялық талдау әдістерімен өңделеді.
Өнімнің сапасын бақылау нәтижелерін статистикалық-математикалық өңдеу келесі кезеңдерден тұрады: Өнімнің сапасы туралы ақпарат дайындау; Табу алгоритмдерін жасау, теңдеулерді және корреляция коэффициенттерін есептеу; Алынған корреляция теңдеулерінің сенімділігі мен дәлдігін бағалау.

ЭЕМ-де математикалық-статистикалық өңдеу үшін өнімнің сапасы туралы ақпаратты дайындау бастапқы ақпараттың қолайлылығын анықтау, Өнімнің өндірістік және талап ету сапасы туралы ақпаратты келісу, ЭЕМ-де деректерді өңдеу үшін кесте-матрицаларды құру болып табылады.
Бұл үшін өнімнің өндірістік және тұтыну сапасының әрбір белгісі бойынша мәндер жиынтығының біртектілігі айқындалады, сондай-ақ осы белгілердің жекелеген мәндері арасында Тәуелсіздік белгіленеді. Ең алдымен бастапқы деректердің біртектілігі, яғни олардың бір жиынтыққа тиістілігі белгіленеді, ал олар бойынша вариация коэффициенті есептеледі (бақыланатын белгі көрсеткішінің орташа мәніне бөлінген орташа абсолюттік немесе квадраттық ауытқуы бойынша өлшем бойынша).
Вариация коэффициентінің алынған мәні белгіні қалыпты бөлу жағдайында вариация коэффициентінің нормативтік шамасымен салыстырылады.

Вариация коэффициенті бойынша барлық белгілер үш топқа бөлінеді:
— вариация коэффициенті 0-ден 1,17-ге дейін (біртектіліктің жоғары дәрежесі);
— 0,17-ден 0,33-ке дейін (жеткілікті біртектілік дәрежесі);
— 0,33-тен жоғары (біртектес).
Бастапқы деректердің барлық жиынтығы бойынша біртектілікті бағалағаннан кейін жиналған ақпарат ұштастырылған жекелеген уақыт аралығы бойынша алынған дисперсиялар (бақыланатын белгі мәнінің орташа ауытқуы) және ең алдымен ең аз дисперсиямен салыстырылады. Дисперсиялар арасындағы айырмашылық айтарлықтай анықталады ма? Елеулі емес айырмашылықтар болған кезде жиынтықтың біртектілігін талдау аяқталады, өйткені аралық дисперсиялардың айырмашылығы неғұрлым маңызды емес (бір немесе сол бір немесе оған жақын еркіндік дәрежелері кезінде) болады. Елеулі айырмашылықтар болған жағдайда өнімнің сапасы туралы бастапқы ақпаратты жинауды неғұрлым дұрыс ұйымдастыру шараларын қабылдау қажет.
Бастапқы деректер жиынтығының біртектілігі анықталғаннан кейін олардың автокорреляциясының болуы немесе болмауы туралы мәселе шешіледі. Бұл үшін қатардың орташа мүшелері арасындағы корреляция коэффициенті есептеледі. Егер алынған корреляция коэффициенті нөлге тең болса, қатардың мүшелері арасында Тәуелсіздік орын алады, бұл одан әрі есептеу үшін сапа көрсеткіштері туралы ақпаратты пайдалануға мүмкіндік береді. Қатардың мүшелері арасында тәуелділік болған жағдайда сапа көрсеткіштері туралы қолда бар ақпарат одан әрі пайдалануға жарамсыз болып табылады. Бұл жағдайда өнімнің сапасы бойынша бастапқы ақпаратты жинау үшін бақылауды дұрыс ұйымдастыруға ерекше назар аудару қажет.

Өнімнің өндірістік және тұтыну сапасы туралы ақпаратты келісу белгілі бір уақытта шығарылған өнімнің әрбір данасы бойынша өндірістік сапа сипаттамаларының сол дана бойынша тұтыну сапасының көрсеткіштерімен сәйкестігін қамтамасыз етуден тұрады. Ол үшін өнімді өндіру уақытын оны тұтыну процесі аяқталған сәттен бастап бөліп тұратын уақыт аралығын дәл білу қажет.
Мұндай уақыт аралығын дәл анықтау үшін бірқатар жағдайларда ис-уақытша лаг қолданылады. Бұл ретте бірнеше нұсқаларда өндірістік САПАНЫҢ қандай да бір қасиеттері мен тұтыну сапасының көрсеткіші арасында корреляция жүргізіледі: алдымен өндірістік САПАНЫҢ таңдалған қасиеті тұтыну сапасының көрсеткішімен байланысады, содан кейін олар бір-бірінен болжамды ұзақтық уақыты I арқылы, одан кейін — ұзақтығы i-1, i-2 және т. б. уақыт аралығы арқылы, одан кейін ұзақтығы i+1, i+2 және т. б. аралығы арқылы бөлінеді. Өндірістік және тұтыну сапасы арасындағы байланыстың әрбір нұсқасы үшін корреляция коэффициенті есептеледі.
Осы байланыстың логикалық мазмұнын білдіретін белгісі бар корреляция коэффициентінің ең үлкен шамасы бойынша өнімнен өнім шығару және оны тұтыну процесінің аяқталу сәттері арасындағы уақыт аралығының қажетті ұзақтығы анықталады. Есептелген ұзақтыққа сәйкес уақыт аралығы тұтыну сапасының көрсеткіштері өндірістік сапа көрсеткіштерімен келісіледі. Өндірістік және тұтынушылық қасиеттерді келісу кезінде салыстырмалы уақыт сәтін дұрыс таңдау қажет. Бұл жағдайда тұтыну және өндірістік сапаның барлық көрсеткіштері бір уақыт кезеңіне келтіріледі және олар бойынша тиісті орташа шамалар есептеледі, мысалы орташа апталық, орташа айлық және т. б.
Өнімнің өндірістік және тұтыну сапасы арасында келісілгеннен кейін кесте-матрица жасалады, онда өндірістік САПАНЫҢ сипаттамалары; тұтыну сапасының көрсеткіштері; бақылау саны көрсетіледі.
Дайындалған кесте-матрица корреляция теңдеулері мен коэффициенттерін келесі тәртіпте табу үшін негізгі болып табылады: көптеген корреляция теңдеулері мен коэффициенттерін есептеу; көпше корреляция теңдеулері коэффициенттерінің маңыздылығын бағалау; теңдеу коэффициенттерінің маңыздылығына тиісті бағалау жүргізу кезінде өндірістік САПАНЫҢ тұтынушылық және қалған сипаттамаларымен өндірістік САПАНЫҢ әрбір сипаттамасының жұп корреляция коэффициенттері мен теңдеулерін есептеу.
Өнімнің тұтынушылық және өндірістік сапасы арасындағы көптеген корреляция теңдеулері мен коэффициенттерінен басқа, тұтыну сапасы мен өндірістік САПАНЫҢ әрбір сипаттамасы арасындағы бу корреляция теңдеулері мен коэффициенттері есептелуі мүмкін. Бұл ретте әр жолы басқару коэффициенттерінің және корреляция коэффициенттерінің маңыздылығын бағалау жүргізіледі.
Өндірістік САПАНЫҢ әрбір сипаттамасының бу корреляциясының теңдеулері мен коэффициенттерін есептеу нәтижесінде өндірістік САПАНЫҢ әрбір параметрінің тұтынушылық сапаға жеке әсер ету дәрежесі анықталады. Бу корреляция коэффициентінің шамасы бойынша ‘ тұтынушылық сапаға айтарлықтай әсер ететін өндірістік сапаның басты параметрлері анықталады. Басты параметрлерді бөлу үшін критерий-корреляция коэффициентінің ең аз шамасы болып табылады, ол осы параметрдің әсер ету мәні туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді. 100-ге тең бақылау Саны кезіндегі корреляция коэффициентінің мұндай шамасы 0,2-0,3 құрайды.
Өндірістік процестің бұзылуы туралы сигнал болған кезде бұзылу себебі анықталуға және жойылуға тиіс. Осылайша, бақылау карталары белгілі бір себептерді анықтау үшін пайдаланылады, бірақ кездейсоқ емес. Белгілі бір себеп деп зерделеуге жол беретін факторлардың болуын түсіну керек. Әрине, мұндай факторларды болдырмау керек. Егер технологиялық операция стандартты әдістер мен шикізатты пайдалана отырып жүргізілсе де, ол кез келген процесте сөзсіз кездеседі. Вариацияның кездейсоқ себептерін жою техникалық немесе экономикалық мақсатқа сай емес.

Сапаны сипаттайтын қандай да бір нәтижелі көрсеткішке әсер ететін факторларды анықтау кезінде Исикав сызбасын пайдаланады. Олар 1953 жылы Токио университетінің профессоры Каор Исикаваны ұсынды. Әйтпесе, Исикав сызбасын себептер мен нәтижелер диаграммасы, «Балық қаңқасы» диаграммасы, ағаш және т.б. деп атайды.
Диаграммаларды құру келесі кезеңдерді қамтиды:
* Бұйымның (процестің және т. б.) сапасын сипаттайтын нәтижелі көрсеткішті таңдау);
* Сапа көрсеткішіне әсер ететін басты себептерді таңдау. Оларды тіктөртбұрышқа («үлкен сүйектер»);
* Бас сүйекке әсер ететін екінші себептерді («орташа сүйектер») таңдау;
• Екінші реттік тәртіптің («ұсақ сүйектер») себептерін таңдау (сипаттау);
* Олардың маңыздылығы бойынша факторларды ранжирлеу және аса маңызды болып табылады •
Исикаваның себеп-салдарлық диаграммасы ең үлкен шығындарға әкелетін ақауларды талдау кезінде қолданылады. Төрт себеп негізгі фактор талданады: адам, жабдық, Материалдар және жұмыс әдістері. Бұл факторларды талдау кезінде жоғалтуға әкелетін екінші және үшінші себептер анықталады, бұл оларды жоюға шоғырлануға мүмкіндік береді.
Себептер мен нәтижелер диаграммалары әмбебап түрде қолданылады. Осылайша, олар еңбек өнімділігіне әсер ететін ең маңызды факторларды бөлу кезінде кеңінен қолданылады.
Елеулі ақаулар саны шамалы және олар, әдетте, аз ғана себептер. Осылайша, аздаған маңызды ақаулардың пайда болу себептерін анықтап, барлық шығындарды жоюға болады.
Бұл мәселе Парето диаграммасымен шешілуі мүмкін.
Парето диаграммасының екі түрі бар:
1. Қызмет нәтижелері бойынша. Олар басты проблеманы анықтау үшін қызмет етеді және қызметтің жағымсыз нәтижелерін (ақаулар, бас тартулар және т.б.) көрсетеді.
2. Себептер (факторлар) бойынша. Олар өндіріс барысында туындайтын проблемалардың себептерін көрсетеді.
Нәтижелерді, сондай-ақ осы нәтижелерге әкелетін себептерді жіктеудің түрлі тәсілдерін пайдалана отырып, Парето диаграммаларын көп құру ұсынылады. Парето талдауының мақсаты болып табылатын аздаған, аса маңызды факторларды анықтайтын диаграмманы ең жақсы деп санаған жөн.
Парето диаграммасын құру келесі кезеңдерді қамтиды:
1. Диаграмма түрін таңдау — қызмет нәтижелері немесе себептер (факторлар) бойынша.