Аккумуляторлық батареялар теориясының қысқаша негіздері туралы қазақша

Екінші реттік ток көздері немесе аккумуляторлар энергияның қайтымды көздері болып табылады – разрядтағаннан кейін олардың жұмыс қабілетін толығымен зарядтау арқылы қалпына келтіруге болады. Разряд және келесі заряд цикл деп аталады-химиялық энергияның электр (разряд) және керісінше (заряд) бірнеше рет түрленуі.

Аккумулятор батареясы-бір-бірімен қосылған аккумуляторлар, яғни зарядтау кезінде химиялық энергияны жинақтайтын химиялық ток көздерінің, разряд кезінде электр энергиясын беретін, энергияны қайта қалпына келтіретін және оны жұмыс барысында бірнеше рет беретін жиынтығы.

2. Аккумуляторлық батареяны автомобильде тағайындау.

Аккумуляторная батарея автомобиліне арналған электрмен оталдырғыш жіберу кезіндегі іштен тұтанатын қозғалтқыш және басқа да электр энергиясын тұтынушылардың жұмыс істемеген жағдайда генераторы немесе жеткіліксіз дамыған атындағы қуат.

3. Қорғасын стартерлік батареяларға қойылатын талаптар.

Автомобиль техникасында химиялық ток көздерінің басқа түрлерімен салыстырғанда талаптар кешенін қанағаттандыратын қорғасын-қышқылды аккумуляторлық батареялар кеңінен таралған:

— үлкен стартерлік ток

— тұтынушыларды қоректендіруге арналған энергия қоры;

— температураның, қысымның және дірілдің кең диапазонында жұмыс істеу қабілеті;

— кәмелетке толмаған саморазряд;

— техникалық қызмет көрсетудің ең аз көлемі;

— ұзақ қызмет мерзімі;

— құны төмен.

4. Қорғасын аккумулятордағы негізгі химиялық реакция және құрылғы.

Қорғасын аккумулятор-күкірт қышқылының H2SO4 су ерітіндісі бар және оған белсенді массасы бар екі қорғасын пластиналары (электродтар) салынған ыдыс. Оқталған жағдайда оң пластинаның белсенді массасы PbO2 қорғасын Қос тотығынан (қара қоңыр түсті), ал теріс-Pb кеуекті қорғасыннан(сұр түсті) тұрады.

PbO2 + Pb + 2H2 SO4 ¾ pbso4 + PbSO4 + 2H2 O

(+) (-) (электролит) (+) (-) (электролит)

Белсенді массалар мен электролиттің химиялық құрамының өзгеруі есебінен электр тогы – электрондар ағыны пайда болады,ол теріс пластинадан сыртқы тізбек арқылы тұтынушылар арқылы оң пластинаға жылжиды.

5. Аккумуляторлық батареяларды орындаудың құрылымдық ерекшеліктері.

Әрбір аккумулятор сепараторлармен бөлінген және электролит ерітіндісімен толтырылған берік ыдысқа салынған әр түрлі полярлы электродтардан тұрады. Ыдыс электролиттің химиялық әсеріне, механикалық жүктемелерге және температуралық тербелістерге төзімді. Электр энергиясын тұтынушылар автомобильдерде 6, 12 немесе 24 вольт номиналды кернеуі бар, сондықтан оларды қоректендіру үшін бір корпуста (моноблокта) орналастырылған үш немесе алты рет қосылған аккумуляторлардан тұратын аккумуляторлы батарея пайдаланылады. 24-вольтты жүйе үшін екі аккумуляторлық батарея (әрқайсысы алты аккумулятор) қолданылады.

6. Түрлі стандарттар бойынша АКБ белгілері.

Отандық аккумуляторлық батареялардың шартты белгілерін ажырату.

Батареяның шартты белгісі сандар мен әріптерден тұрады:

— бірінші бір немесе екі Сан номиналды кернеуді сипаттайтын (6, 12 немесе 24В сәйкесінше);

— батареяның мақсатын сипаттайтын әріптер (СТ-стартерлік);

— 20 сағаттық разряд режимі кезінде ампер-сағаттардағы батареяның номиналды сыйымдылығын көрсететін сан;

— моноблок пен сепаратор үшін қолданылатын материалдар мен батареяның орындалуы туралы қосымша ақпарат беретін әріптер немесе сандар:

А — Жалпы қақпақ;

Электролит құйылған және зарядталған З-батарея;

Эбониттен жасалған Э-моноблок;

П – моноблок полипропиленнен;

Т – моноблок бірі термопластичной пластмасса;

Мипласт типті поливинилхлоридтен жасалған М-сепаратор;

Мипордан жасалған Р-сепаратор;

П – сепаратор-конверт полиэтиленнен жасалған.

1-мысал: 6СТ-55АМ-номиналды кернеуі 12В және номиналды сыйымдылығы 55А×сағ стартерлік қорғасын аккумуляторлық батареясы.

2-мысал: 6СТ – 60АПЗ-номиналды кернеуі 12В және номиналды сыйымдылығы 60А×сағ стартерлік қорғасын аккумуляторлық батареясы.

3-мысал: 3ст – 155ЭМ-номиналды кернеуі 6В және номиналды сыйымдылығы 155А×сағ стартерлік қорғасын аккумуляторлық батареясы.

Пауэр Интернэшнл батареяларының шартты белгілерін ашу.

Шартты белгі сандар мен әріптерден тұрады:

-бірінші сандар 20 сағаттық разряд режімінде ампер-сағаттардағы батареяның номиналды сыйымдылығын көрсетеді;

— бірінші әріп батареяны қосу схемасын білдіреді:

2 – қосымшада («тікелей» полярлығы);

2-қосымшадағы l-сызба 0 («кері» полярлығы);

— екінші әріп полюсті қорытындылардың түрлері мен өлшемдерін білдіреді:

Е – сурет 3-қосымшада («еуропалық»);

F-сурет 3-қосымшадағы»);

J – 3-қосымшада («жапон») 3-сурет.

әріптерден кейінгі сандар Германия din 43539 стандарты бойынша батареяның стартерлік разряд тогын көрсетеді.

En стандартына сәйкес батареялардың шартты белгілерін ажырату

Шартты белгі тоғыз таңбалы саннан (ХХХ YYYZZZZ типті) тұрады, ол әр топтағы үш саннан үш топқа бөлінген:

— шартты белгінің бірінші сандар тобы, егер үш таңбалы саннан 500 (XXX) санын алып тастаса, разрядтың 20 сағаттық режимінде номиналды сыйымдылықты көрсетеді.);

— цифрлардың екінші тобы батареялардың конструктивтік параметрлерін (габариттік өлшемдері, шықпалардың түрлері мен өлшемдері және т. б.) (YYY)

сандардың үшінші тобы 10 санына бөлінген en 60095-1 еуропалық стандарты бойынша батареяның стартерлік разряд тогының шамасын көрсетеді. (ZZZ)

1 мысал: 555 114 051-номиналды сыйымдылығы 55А×сағ аккумуляторлы батарея; en бойынша 510А стартерлік разрядты ток.

7. АКБ негізгі электрлік параметрлері.

Аккумуляторлық батареяның сыйымдылығы-зарядтау кезінде (зарядтау сыйымдылығы) батарея жинай алатын және разрядта (разрядтық сыйымдылық) беретін электр қуаты. Сыйымдылық санына байланысты, белсенді материалдар мен дәрежесіне және оларды пайдалану, сондай-ақ шамасына ток, температура, кернеу қорытындылар және т. б.

Номиналды сыйымдылық-20 сағаттық режим тогымен (номиналды сыйымдылықтан 0,05) 12 вольтты батарея үшін 10,5 В шықпадағы соңғы кернеуге дейін және +25°С температурада аккумуляторлы батареяны беретін ампер-сағаттағы электр қуаты.

Стартерлік разрядты Ток-қозғалтқышты іске қосу кезінде Аккумуляторлық батареяның стартерлік қасиеттерін сипаттайды. Стартерлік разрядтың үлкен тогы кезінде батарея Жоғары іске қосу қуаты бар және қозғалтқыштың неғұрлым сенімді іске қосылуын қамтамасыз етеді.

Резервтік сыйымдылық – 10,5 в тең батареядағы соңғы кернеуге жеткенге дейін 27°С температурада 25А тұрақты токпен толық зарядталған батареяның разрядының ұзақтығы (минутпен).

8. Аккумуляторлық батареяның орындалу нұсқалары.

Аккумуляторлық батареялар келесі орындауларда жасалуы мүмкін:

— құйылған және оқталған (автомобильге орнатуға және пайдалануға дайын);

— құрғақ кернеулі (пайдалану алдында электролит құюды және осы батареяны пайдалану жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес зарядтауды талап етеді).

9. Қызмет көрсетілмейтін батарея дегеніміз не»

ГОСТ 959-2002 бойынша 21 тәулік ішінде тұрақты кернеу кезінде (14,4±0,05)қызмет көрсетілмейтін батареяларды қайта зарядтау кезіндегі су шығыны номиналды сыйымдылықтың 1А×сағ 6 граммнан немесе аккумуляторлық батареяның резервтік сыйымдылығының 4 г/мин аспауы тиіс.

Необслуживаемая – бұл жазу АКБ білдіреді, ол қанағаттандырады стандарты бойынша «выкипанию» су, электролит және саморазряду. Мұндай батареяда мезгіл-мезгіл оның деңгейін тексеру қажет, қажеттілігіне қарай тазартылған суды құйып, қақпақты сүрту қажет. Қосымша тесігі жоқ аккумуляторлық батареялар электр жабдықтарының жұмысына, ең алдымен, кернеу реттегішінің жұмысына өте талап етіледі. Құятын тесіксіз АКБ үшін кернеу 13,9…14,4 в шегінде болуы тиіс. Әйтпесе, батарея ресурсы электролиттен судың «қайнауына» немесе тұрақты емес зарядқа байланысты күрт төмендейді. Ал автомобильді қарқынды пайдалану кезінде (жылына 60…80 мың км жүріс) мұндай батареялар судың «қайнауына» байланысты есепті ресурсты пысықтамауы мүмкін.