Ағаш дайындау кәсіпорнының технологиялық процесінің жобасы туралы қазақша

Орман пайдалану және орман тасымалдау негізгі профильдік пәндердің бірі болып табылады. Бұл пән кең ауқымды мәселелерді қамтиды. Бір жағынан олар ағаш шикізатын дайындауға, тасымалдауға, алғашқы өңдеуге және қайта өңдеуге, халық тұтынатын және өндірістік мақсаттағы тауарларды өндіруге және сапасы төмен сүрек пен өндіріс қалдықтарын кешенді қайта өңдеуге байланысты. Екінші жағынан, орман ресурстарын және орманның барлық пайдаларын молайтумен, яғни орманды пайдаланудың үздіксіздігімен және сарқылмаушылығымен байланысты. Көптеген пайдалы іске асырылуы мүмкін ұтымды ағаш дайындау.

Негізгі шаруашылық міндеті ормандардың сапасын, олардың неғұрлым құнды ағаш құрамын, әсіресе қылқан жапырақты тұқымдыларды сақтау болып табылады. Орман шаруашылығын дамытуды жоспарлау кезінде халық шаруашылығы мүддесінде ормандардың су қорғау, қорғау, климат құраушы, сауықтыру және өзге де пайдалы табиғи қасиеттерін күшейтуге, қоршаған ортаны жақсартуға ерекше назар аудару керек.[2]

Орман пайдалану орман шаруашылығы саласындағы үлкен жұмыс кешенін қамтиды,ол өз кезегінде басқа салалармен тығыз қарым-қатынас жасайды. Орман шаруашылығының дамуы елдің экономикалық және әлеуметтік қажеттіліктеріне негізделген. Орман шаруашылығы орман ресурстарын пайдалануды қалыптастыратын, сақтайтын және реттейтін сала ретінде орман ресурстары қорының өсуі, олардың сапасын арттыру және дұрыс аумақтық орналастыру бағытында өз қызметін жүргізуге арналған.

Орман пайдалану орман пайдаланудың соңғы кезеңі болып табылады. Орман шаруашылығын сауатты жүргізу кәсіпорынның экономикалық тиімділігіне тікелей әсер етеді.[4]

1. Кеспеағаш жұмыстарының технологиялық процесі

1.1 Технологиялық процесс сызбасын негіздеу

Кеспеағаш жұмыстары Ағаш дайындау кәсіпорнының технологиялық процесінің бірінші фазасы болып табылады. Олардың құрамына негізгі жұмыстар (ағаштарды құлату, бұтақтарды кесу, орманды сүйрету және тиеу), дайындық жұмыстары (кеспеағаштарды, сүйретпе жолдарды, ағаш тиеу пункттерін дайындау), қосымша жұмыстар, кеспеағаштарды кесу қалдықтарынан тазарту кіреді. Кеспеағаштағы жұмыстардың саны мен құрамы кәсіпорында қабылданған жалпы технологиялық процеске байланысты және 3-8 негізгі операцияларды қамтиды. Оларға ағаштарды құлату, сүйрету, ағаштарды бұтақтардан тазарту, шыбықтарды кесу, ағаш материалдарын сұрыптау, ағаш таситын көлікке қатарлап тиеу жатады.

Қазіргі уақытта технологиялық процестің келесі нұсқалары кеңінен таралған:

— ағаштарды шығару кезінде-ағаштарды құлату, сүйрету және тиеу;

— шыбықтарды шығару кезінде-ағаштарды құлату және сүйрету, бұтақтарды кесу және шыбықтарды тиеу;

– сортименттерді шығару кезінде-ағаштарды құлату және сүйрету, бұтақтарды кесу, шыбықтарды кесу, ағаш материалдарын сұрыптау, қатарлап жинау және тиеу.

Сортименттермен әкету тәсілін есепке ала отырып, технологиялық процестің келесі сызбасын қабылдаймыз:

— сортименттерді шығару кезінде-бұтақтарды құлату, шабу, пішу, сортименттерді сүйреу және тиеу;

Ағаштарды құлату ағаш шикізатын дайындаудың технологиялық процесінің бірінші операциясы болып табылады. Ол келесі технологиялық операциялардың мазмұнын анықтайды. Құлату кезінде ағаш тамырына жақын бөліктен бөліп, оны кеспеағашта, ағаш тиеу пунктінде немесе жоғарғы орман қоймасында одан әрі өңдеу мәніне айналдырады. Ағаштардың құлауы «Штиль»бензопилімен жасалады.

Ағаштарды бұтақтардан тазарту кеспеағаш жұмыстарының көп еңбекті қажет ететін операциясы. Өйткені, мынадай тәсілдер: бұтақтарды кесу, бұтақтарды ағаштардың арасындағы қуыстарға жинау және оларды өрт қаупі жоқ кезеңде жағу.

Технологиялық үдерістің келесі операциясы-кереует болып табылады, ол 2-ден 6,5 м-ге дейінгі сортименттерге қылшықты көлденең бөлуден тұрады.

Сүйреу кезінде ағаштарды құлату орнынан орман тиеу пунктіне жылжытады. Жұмыс құрамына мынадай элементтер кіреді: бір немесе бірнеше сортименттерді орман тиеу пунктіне тасымалдау және кеспеағашқа қайтып келген кезде трактордың кері жүрісі. МТЗ – 80(82) тракторымен «құмырсқалар» типті сүйреу механизмі бар»

Сортименттерді орман таситын көлікке тиеуді МТЗ – 82 тракторымен Кунмен өндіреміз.

1.2 кесу тәсілі мен кеспеағаш мөлшерін таңдау. Кеспеағаштардың қажетті санын анықтау

Кеспеағаштарды кесу тәсілі мен мөлшерін таңдаған кезде Батыс Сібірдің ормандарында күтіп-баптау мақсатында ағаш кесу ережелерін басшылыққа аламыз. және курстық жобаға берілген тапсырмалар. Кеспеағаштың келесі өлшемдерін қабылдаймыз: ені -250 м, ұзындығы – 400 м.

Жарамды кеспеағаштың алаңы S мынадай формула бойынша анықталады:

S = Q / g га 0,2

мұндағы Q-өндірістің жылдық көлемі, м3; — (30800 м3);

g га-гектарға кесілетін орман қоры, м3.- (230 м3);

Осылайша, тапсырмаға сәйкес жылдық кеспеағаштың алаңы тең болады:

S = 30800 /(230*0,3) = 446,4 га

Кәсіпорынның жылдық жоспарды орындауы үшін қажетті кеспеағаштар саны N мынадай формула бойынша есептеледі:

N = 10000 * S / B * L, дана

мұндағы B-кеспеағаштың ені, м; а L-кеспеағаштың ұзындығы, м;

N = 10000 *446,4 / (250 * 400) = 45 дана

1.3 кеспеағаш пен мөлдекті игеру тәсілін таңдау

Кеспеағаштардың дұрыс емес нысаны мен тұрақты емес мөлшерлерінің салдарынан соқпақтардың орналасуы магистральдық талшықпен қатар, радиалды және диагональды болуы мүмкін, сондай-ақ онсыз да тиеу пункттерінің саны мен орналасуы табиғи алаңқайлардың санына, мөлшеріне және орналасуына байланысты болады. Орман таситын жолдар мен мұрттар орман және орман өрттері жолдарының қазіргі қалың желісінде орналасуы тиіс.

Омартаның ені екпенің жасы мен биіктігіне байланысты. Кеспеағаш ортасынан сүйрететін талшығы бар омарталарға бөлінеді. Бұтақтарды, шыңдарды түбірдің орнында орайды, сол жерде сортименттерге шыбықтарды жегеді, содан кейін сортименттерді сүйреткеннен кейін кесілген қалдықтарды талшыққа, табиғи алаңқайларға және т. б. төсейді.

Омарталарды қазу тиеу пунктіне қатысты жақын жерден қасқырды алдын ала әзірлей отырып басталады. Барлық таңбалы ағашты құлату жартылай ағаштардың бүкіл ені бойынша, төбесінде сүйреу жағына қарай бірден жүргізіледі. Тиеу пункттері жолдар мен орам соқпақтарының жанында, алаңдарда, алаңқайларда және орман өсімдіктерімен жабылмаған басқа да алаңдарда орналасады. Тиеу алаңдарының жалпы ауданы 10 га дейінгі кеспеағаштарда 0,2 гектардан аспауы тиіс. Өтпелі ағаш кесу кезінде кесілген технологиялық дәліздердің жалпы алаңы кеспеағаш алаңының 15% — ынан аспауы тиіс. [1]

Кеспеағашты игеру схемасын таңдау кезінде ағаш дайындау маусымы, ағаш таситын жолдың типі, тартқыш түрі ескеріледі. Кеспеағаш жоспарында мөлдектерді, омарталарды, қасқырларды, жоғарғы орман қоймаларын, жұмысшылар мен тракторлар қозғалысының бағыттары мен кезектілігін, қауіпсіздік аймағын, ағаш таситын мұртты және жабдықтарды орналастыру орындарын білдіреді.[3]

Дайындалған орманның негізгі жинау жолдары орман таситын мұрттар болып табылады. Барнауыл орман шаруашылығы ормандарының жақсы игерілуі салдарынан орман таситын мұрттар қолданыстағы жолдар мен соқпақтар желісі бойынша жобаланады. Кеспеағаш көлемі аз болған кезде және жалпы пайдаланылатын жолдар болған кезде, тиеу пунктін кеспеағаш контурынан тыс орналастыруға болады. Ағаштардың арасындағы кеңістіктерде МТЗ – 82 дөңгелекті тракторлармен сүйрету жүзеге асырылады.

Жоғарыда айтылғандардан және кеспеағашты игеру схемаларынан бір ағаш таситын мұртты кеспеағаш сызбасын таңдаймыз,өйткені кеспеағаштың ені 250 м, кеспеағаштың ұзын жағының бойлай орналасқан жері.

Кеспеағашты игеру схемасы жасалғаннан кейін кеспеағашты игеру схемасынан алынған мөлдекті әзірлеу тәсілін таңдауға кіріседі. Бұл ретте ағаштарды құлатудың базалық тетігі мен орман шығару тәсілін ескеру қажет. Бұл жағдайда бензопил және сортименттерді шығару. Кең фронт әдісі, параллель, радиалды. Кең фронт әдісі жақ тиегіштерді тиеуде кең пайдалану кезінде, сондай-ақ орман тасушы уса бойында қорларды құру үшін қолданылады. Параллель схема ірі пакетті тиеу кезінде қолданылады, яғни. жүк тиеу құрылысына үлкен еңбек шығындары. Радиалды әдіс сортиментті шығару кезінде қолданылады. Осылайша, біз бөлікті дамытудың радиалды тәсілін таңдаймыз

Таңдап алынған схеманы ескере отырып, ватманның жеке парағында қажетті өлшемдерді орналастыра отырып, арту пункттерін орналастыра отырып, омарталарды әзірлеу кезектілігін, құрал-жабдықтарды сүйрету және орналастыру бағытын, орман таситын уса, қауіпсіздік аймағын көрсете отырып, мөлдек әзірлеу жоспарын орындау қажет.