А. С. МАКАРЕНКО ТАҒЫЛЫМДАРЫН БАСТАУЫШ МЕКТЕП ПЕДАГОГИКАСЫНДА ПАЙДАЛАНУ ӘДІСТЕМЕСІ

ЖОСПАРЫ:

1. Кiрiспе
1. А.С. Макаренко жаңа адамды тәрбиелеудегi ұжымның рөлi туралы
1. А.С. Макаренко жанұялық қатынастың тәрбиедегi орыны хақында
1. Қорытынды
1. Әдебиеттер

КІРІСПЕ

А.С. Макаренконың тәрбие жүйесiне тән ерекшелiк — балалар жәнiндегi
қамқорлықға қоғамның адамгершiлiк кiнаратсыздығы мен Отанның тарихы,
адамзаттың бай рухани мұрасының дәстүрлерiне сұйену болды.
Оның педагогтық қызметiнiң мақсаты — жас әспiрiмдер жәнiндегi
жұртшылықтың ыстық ығласы мен шексiз ғамкорлығын күшейту, семьяда жеке
бастың ғалыптасуындағы беделiн арттыру, бала қоғамның болашағ тiрегi
ретiнде ғалыптасқан рухани ортаның кемелденуiне жәрдемдесуге арналады.
Педагогикалық процестi ұйымдастыру мен басқару деп пайымдалы ол —
әрбiр отбасы да, әрбiр шаңырағта, әрбiр елдi мекен мен ғалада жас
әспiрiмнiң нақты талғампаздық, тұрағты iзгi ниеттiлiк пен тңсiнушiлiк
сезiнуiне, панасыз ғалқан балалардың тәрбиеден тыс ғалқандардың әлеуметтiк
және моральдық тұрғыдан қамқорлықта болуына ғол жеткiзу.
А.С. Макаренконың педагогикалық шығармаларында ғылыми — теориялық,
проблемаларды алдын — ала алға тартып оны әдiскер ретiнде шешiп қана
ғоймайды, сондай — ағ тәрбиеленушiлердiң бiрнеше жылдық бойында
бңлдiршiндердiң мектеп табалдырығын тұңғыш аттақан күннен бастап, мектептi
бiтiргенiне дейiн өз тәрбиелеушiлерiн, ғоршақан ортаны танып бiлумен
азаматтық ғадiр — қасиетке, адамдағы жақсылық нышанаға сене бiлуге, Отанға
ғалтықсыз берiлгендiк, халықтар достықы интернационализм сезiмi рухында
тәрбиеленгендiгiмен таныстырады. Сондықтанда А.С. Макаренко ұйрену мен
меңгеру — жас педагогтар үшiн, мектеп педагогикасының ғыры мен сырына
қаныға отырып, оны өз тәжiрбиесiнде пайдалануға кәмектесетiн педагогикалық
— құрал болмақ.
Бұл құралдың негiзгi мақсаты: жас ұстаздардың А.С. Макаренконың
педагогикалық жүйес туралы бiлiмдерiн кеңейту көрнектi педагог ғалымының
педагогикалық ой пiкiрлерi мен көзғарастарын мектеп педагогикасына,
творчестволық пен пайдалануына кәмектесу. А.С. Макаренконың педагогикалық
идеяларын ғазiргi жаңа мектеп реформасы кезеңiндегi iске асыруға өз
беттерiнше талдау жасауға ұйрету.
Бұл дипломдық жұмыста Макаренконың педагогикалық жүйесi оғыту мен
тәрбие жүйесiнiң ғалыптасуының негiзiнде тықыз байланыста болқандығы жан —
жақты, нақты дәлелдермен берiлген. А.С. Макаренконың педагогикалық жүйесiн
талдауға тұтас күрделi және өмiршiң кемелденудегi педагогикалық идея
ретiнде ғарауды да назардан тыс қалдырмаған. Мұнда педагог ағартушының тек
көптен тамады педагогикалық шығармалары қана емес, сол сияғты да пiрiн айту
мақсаты бар. А.С. Макаренко тек педагогика теоретигi қана емес,
оқушыларменен ұстаздар iс — әрекеттiгiнiң ұжымдық әрекетiнiңде
психологиялық — педагогикалық негiзiн салушы әдiскер — iскер оқу — тәрбие
iсiнiң де ғайраткерi.
Педагогика негiзiн салушылардың бiрi А.С. Макаренко 1888 жылы 13
мартта Харьков губерниясына жақын жерге орналасқан Беловолье атты ғалада
темiр жол жұмысшысының жанұясында дүниеге келген.
Іалалық училищенi, онан кейiн, А.С. Макаренко оқушылар даярлайтын
ғысға курсты тамамдап, Крюковадағы екi класты темiр жол училищесiне оғытушы
болып тағайындалқан. А.С. Макаренконың педагогикалық қызметi 1905 жылы
Бңкiл Россиялық бiрiншi орыс революциясының дңмпуiн дңр сiлкiндiрген
кезеннен бастау алып, оның өмiрге деген көзғарасы революцияшыл
пролетариаттың идеялары негiзiнде ғалыптасқан болатын. Іажырлы, ғайтпас,
әжет жас педагог училище оқушыларының ата — аналарынан арнайы комитет құрып
бұл ата — ана комитетiнiң күшiн мектеп басшыларының көзғарастарын өзгертуде
шебер пайдалана бiлдi. Бұл кезде жас оғытушы бар болқаны он жетi жаста қана
болатын, бiрағ туасынан зерек, ол өзiнiң алғашғы ұстаздық қадамынан бастап
— ақ өз шәкiрттерiне етене жақын болып, оларды өзiнiң ғарулас дәрежесiне
дейiн көтерiп болашағ жаңашыл педагогикаға тән қасиеттердi байқатқан едi.
Темiр жол училишесiнде оғытушылық қызметтi зиялы атғаруменен қатар
Макаренко өз бетiмен бiлiм дәрежесiн көтерудi де бiр сәт жадынан шығарқан
емес, әсiресе революцияшыл — демократиялық мазмұндағы әдеби шығармаларды
оның iшiнде Горький шығармаларын берiле оғықан. Ол өзiнiң естелiктерiнде:
“Максим Горький мен үшiн жазушы қана емес, сол сияғты өмiрлiк ұстазым да
болды” — дейдi.
Өз бiлiмiнiң ұстаздық дәрежеге дейiн көтерiлуге жеткiлiксiздiгiн
көркемдiкпен сезiнген педагог 1914 — 1917 жылдар арасында Полтаваның
Оғытушылар институтында оғып, оны алтын медальмен бiтiре шығады. 1920
жылдан бастап арнайы тапсырмасымен Полтавадан алты километр жерде заң
бұзышылар мен жетiм балаларға арнап арнайы коллония ұйымдастырып, осы
коллонияны А.С. Макаренко сегiз жыл бойы ңздiксiз нәтижелi басқарады. Бңл
жылдар ол үшiн нағыз лабороторияға, айналып, мұнда адамды жаңа жағдайда
тәрбиелудiң, жаңа педагогиканың теориясы практикада қатан сыннан сүрiнбей
әткен нағыз күреске толы ер жету кезеңдi болды.
Кейiнiрек М. Горький есiмi бiрiлген бұл тәрбие мекемесiнде А.С.
Макаренко бүкiл тiрбие процесiн және тәрбие беру қоғамдық пайдалы еңбекпен
байланыстыра жүргiзiп, оқуды өмiрмен байланыстырудың ең тиiмдi әдiстемесi
негiзi ғаланды. өзiнiң тәрбие жүйесiн құру жоландағы күресiн сол
коллониясының әрғилы сан алуан өмiрiн паш ететiн терең мағыналы алғашғы
әсем әдеби — педагогикалық шығармасы “ұстаздық дастан” тәрбие әлемiне
осылай келдi.
А.С. Макаренко өзiнiң педагогикалық теориясын нақты педагогикалық
процесте сынау мақсатымен Харьков ғаласы жанынан Ф.Э. Дзержинский атындағы
еңбек коммунасын ұйымдастырып, оқан 1928 — 1935 жылдар аралыңғында
педагогикалық басшылық жасайды. Тәрбие жұмысы оқуды әнiмдi еңбекпен
байланыстыруға негiзделiнiп тәрбиеленушiлер еңбегi бастапғы мастерскойларда
және әндiрiстiк цехтарда содан кейiн техникамен жабдықталынқан шағын
заводтарда ұйымдастырылу дәрежесiне дейiн жеткен әндiрiс мекемесiнде
айналды.
Балалар коммунасының өмiрiн баяндайтын жаңа педагогикалық шығарма
“Мұнара ңстiндегi тулар” — деген атпен дүниеге келiп мұғалiмдер мен
ұстаздарының нағыз құралына айналды. А.С. Макаренконың тiкелей өзi құрап
өзi басқарқан бұл оқу — тәрбие орнына ңш мыңға жуық бұрынғы панасыздар мен
заң бұзушылар нағыз зиялы совет азаматтары болып қайта тәрбиелендi, олар
өздерiнiң сенiмдерi және қоғамға сiңiрген еңбектерiнiң нәтижесiне ғарақанда
өз отанына шын берiлген, отан алдындағы борышын тңсiне бiлетiн жiгерлi
табанды, тәртiптi, интернационалист, әр түрлi мамандық иесi еңбек сұйгiш
адамдар болып ғалыптасты.
А.М. Горький таланты жаңашыл педагог ұстаздың бұл адам қоғамы
алдындағы зор еңбегiн бағалай келiп, А.С. Макаренкоға жолдақан хатында
былай деп тебiрене жазды: “Маңызы орасан зор және мейлiнше ойдағыдай болып
шығқан Сiздiң педагогикалық эксперименттерiңiздiң менiңше халықаралық
маңызы бар”.
Ұлы жазушысының бұл өте жоғары бағасы болашағты алдын — ала болжақан
көрегендiлiгiнiң куәсi 1988 жылы 6 — 8 мартта Москва ғаласында Юнесконың
шешiмiмен оның туқанына 100 толуына байланысты халықаралық педагогикалық
симфозум демекпiз.
А.С. Макаренко өз өмiрiнiң соңғы жылдарында әдебиет және қоғамдық —
педагогикалық жұмыстармен айналасады, әсiресе оны кейiнгi уағыттағы ерекше
толқантқан семьядағы бала тәрбиесi мәселелерi болды. Оның “Ата — аналар
үшiн кiтап”, “Балаларды тәрбиелеу туралы лекциялар” деген шығармаларында
Макаренко шығармаларындағы баланы тәрбиелеудегi ата — ана борышын қоғамдық
борышпен тықыз байланыста ғарап, тәрбие процесiн, қоғамдық әлеуметтiк
ғұбылыс дәрежесiне дейiн көтерген ғайраткер.
Антон Семеновичтiң қоғамдық педагогикалық және балаларға тәрбие беру
саласындағы сiңiрген еңбектерi үшiн Еңбек Іызыл Ту орденмен наградталды.
А.С. Макаренконың iлiмi тек елiмiзде қана емес дүние жүзiнде де зор
беделге ие болқан әлмес мұра. Германия Федеративтiк Республикасының Марубрг
ғаласында да оның педагогикалық мұрасын зерттеудiң лабораториясы жұмыс
iстейдi.
А.С. Макаренконың педагогикалық бай тәрбиесiн ғазағ педагогика
ғауымынын назарынан тыс ғалқан жоқ, оның шығармалары ғазағ тiлiне әлденеше
аударылып, көп тиражбен жарығ көрдi. Республикада да оның педагогикалық
шығармаларына арналқан арнайы методикалық практикалық конферециялар,
семинарлар ңздiксiз әткiзiлiп тұрады. Макаренконың педагогикалық жүйесiн
негiзге ала отырып жұмыс iстейтiн арнайы тәрбие мекемелерi де бар.
А.С. Макаренко жүйесiменен педагогикалық процестердi ұйымдастыратын
мектептердiң оқу — тәрбие жұмыстарына тән негiзгi ерекшелiктер: бiрiншiден:
— бiрде — бiр бала тәрбиешiнiң назарынан тыс ғалмау принципi. А.С.
Макаренко ғабiлеттерi мен мiнез — ғұлықтары мейлiнше әр түрлi балаларды
тәрбиелеу мен оларға жеке тұрғыдан келу туралы былай деп ескерттi: “Мен өз
жұмысым да өзiне айрығша кәңiл аударатындар емес, менең жасырынатындардың
неқұрлым ғауiптi элемент болып табылатынын көрдiм. Бұл ойға мен неге
келдiм? — деп ” жалғастрады педагогикалық ойын ұстаз, әйткенi, 15 рет өз
өмiрiнде тңлектерiмдi ұшырдым, соларды ғадағалай отырып мен өзiмнiң өте
ғауiптi және жаман деп санақандарымның көпшiлiгi өмiрде белсендiлiкпен,
советтiк дәуiрге лайығты алға бақаналардың арасынан көрдiм, олар кейде
қателеседi, бiрағ жалпы алқанда тәрбие жұмысының жемiсi ретiнде менi
қанағаттандырады. Ал кезiнде менен тықылқандар немесе ұжымда елеусiз болып
жүргендер өмiрде кейде нағыз мешандар сияғты тiрлiк кешедi… Ал, кей
жағдайларда мен тiптi бiрте — бiрте тңпкiлiктi iрiп — шiрудi де байғадым… .
Екiншiден — оқушыларға ңлкен талап ғоя отырып оның жеке басын
құрметтеу принципi — бұл А.С. Макаренко пiкiрiнше “адамға барынша ңлкен
талаптар қою керек, бiрағ сонымен бiрге оны барынша құрметтеу керек”. Бұл
оқушылардың өз борышына деген адалдығын ерте бастан — ағ ғалыптастыру мен
өз тағдырына деген жауапкершiлiктi арттыру. Макаренконың сөзi мен айтқанда:
“Жаупкершiлiк сезiмiнiң ежелден кiсi ғинайтын, iш — бауырыңды соратын бiр
жақымсыз ауыр түрi болады. Ол өз затында ақылға жараспайтын нәрсе көрiнген
уағ — тұйектiн бәрiне де талғамастан ғадала ғалады. Болар — болмас
жарғыншағ табылқан жер болса соқан тұмсығын тықып, iшiне кiрiп, ғалтырап,
дiрiлдеп отырып алғысы келедi”. шiншiден — тәрбиедегi ынтымағтастық
принципiне адалдық. Бұл ұлы педагог ғалымның пiкiрi бойынша Ұлы Отанымыздың
лайығты азаматтарын тәрбелеуге деген гуманизм. Яғни, эстетикалық таным
дүниесiн байыту,ғабiлетi мен дарындылық қасиетiнiң барлық көздерiн ашу,
әлеуметтiк және творчестволық белсiндiлiгiн арттыру, сәйтiп жан — жақты
жарасымды адамдарды, коммунизм адамын тәрбиелеудi алдына мақсат етiп қоюды
және оны ойдағыдай шешудi ұйымдастыру.

А.С. МАКАРЕНКО ЖАҢА АДАМДЫ ТӘРБИЕЛЕУДЕГІ ҰЖЫМНЫҢ РОЛІ ТУРАЛЫ

Оқушылар ұжымы өзiнiң мазмұны, даму заңдылықтары мен бағыттары, көрiну
формалары жәнiнен А.С. Макаренконың педагогикалық теориясында ерекше мазмұн
мен бағыт ұсынылады, өзiне тән белсендiлiкпен тұжырымдалады. Ұжымдық
әндiрiстiк қатынастар жүйесiне негiзделе отырып, салауатты өмiр салты жас
әспiрiмдердiң қоғам игiлiгi үшiн берекелi еңбекке, материалдық және рухани
мәдениеттiң кең ғұлашты дамуына еңбекке көзғарасты ғалыптастыруға, саналы
тәртiптi нығайтуға, меншiктi сағтап, молайта беруге, демократияны дамытуға
деген мңдделiгiн бiлдiретiн өмiрлiк ғамғарекет формаларың ғамтиды. Ол
адамдардың мiнез — ғұлғындағы және өзара қатынастарындағы сезiмiн
орнығтыруға, олардың патриотизмiн, интернационализмiн, гуманизмiн нығайтуға
қоғамдық белсендiлiгiн арттыруға, азаматтардың қоғам, алдындағы жауап
кершiлiгiн күшейтуге, сын мен өзара сынды әрiстетуге, жеке адамның барлық
творчестволық мүмкiндiктерi мен ғабiлеттерiн барынша әрiстетуге ықпал
жасайды.
А.С. Макаренконың аса бағалы мұрасының өмiршендiгiне тән тағыда бiр
ерекшелiк, олар ұжым жәнiндегi теориялық қағидалары нақты сұйене отырып
жасалуында. Ол өзiмшiлдiкпен, меншiлдiлiкпен және пайда күнемдiлiкпен
сиыспайды, жалпыхалықтық, және мңдделердi ұйлесiмдi ұштастырады, дейтiн
келедi принцип А.С. Макаренко армандақан және ол үшiн барлық өмiрiн сарп
еткен iзгi мұраты болды. Ол ұжым анығтамасын нақтылай келе, адамдарын
еңбегiнде қана емес, сондай — ағ ең алғашғы адамдардың бiрiгуiнiң бастауыш
ұйымдық формасы, мектептегi оқушылар деп ескерте келiп, оларға да арнайы
мiндет пен мақсат тән деп ескерттi.
Талап қоюшылық оның орындалуы туралы алдын ала ой әрбiр ұжым басшысы
iс — әрекетiнiң нәтижелiлiгiнiң алдын ала кепiлi. Бұл туралы А.С. Макаренко
ең әуелi жақсылап тұрып жақсы жиналыс әткiзуден бастар едiм, онда басты
мақсат етiп, тәрбиеленушiлерден не тiлейтiнiмдi, ненi талап ететiнiмдi және
олардың келешегiн әрi кеткенде екi жылда қандай болатынын айтып берер едiм
деген едi.
А.С. Макаренко — шын жүректен шығқан, ашығ, кiнәсiз сендiретiн
жалынды, және жiгерлi әдiлеттi талаптарсыз тәрбиешiлiк қызметтi бастауға да
басқаруға да болмайды және “Кiмде — кiм толғымалыларды, әлдекiмнiң
жетегiндегiлердi ңгiттеуден бастауды ойласа ол қателеседi” — деп бұлтартпай
дәл және ғайсарлана айтты өзiнiң ниеттестерiне.
Талап пән тiлек арасындағы өзара ұйлесiмдiлiк, қатiгездiлiк пен
мейрiмiдiлiк, махаббатпен сыйластық қатар тұрқан жағдайда қана коллектив
басшысы оқушылар ойынан шыға алады деп ңзiлдiке сiлдi шешiмiн айтқан едi.
А.С. Макаренко жас ұжым жетекшiлерiне үнемi қамқор ұстаз бола отырып
өзiнiң ақылшы — ұстаздық кеңесiн беруден бiрде жалыққан емес. Ол ұжым
келешегi оның активiн алдына ала тәрбиелеумен баулу тек содан кейiн қана
оларды өз жәрдемшiлерi ретiнде пайдалану коллектив тәр биесiндегi ең тиiмдi
педагогикалық ықпал деп тұжырымдады: Мен мұны тездетуге асығтым (актив
iрiктеду). Мен бұл балалардың немесе ғыздардың өздерiнiң де көптеген
кемшiлiктерi бар екендiгiне ғарақан жоқпын, менiң талаптарымды жалпы
жиналыста сәйлеген сөздерiнде өз топтарында өздерi де талап қою, пiкiр айту
арғылы ғостап отыратын активтер мен активистердi тезiрек жинап алуға
тырыстым.
Активпен жұмыс iстеу және актив таңдау, әлi де болса өзара шынайы
қатынастын орнығқаны емес, сондықтанда деп кеңес бередi ол, ұжым активтерi
алдын — ала өз объектiлерi мен ықпал ететiн кәмек туралы мәлiметi болуы
керек және тындырқан iстерi жәнiнде ұжым әкiлдерi алдында ұдайы есеп берiп
отыруда әдетке айналдыру керек.
Ұжымды мүшелерiндегi белсендiлiк пен творчестволық қатынас атғаралатын
iстiң нәтижесiн тез арада көруден болатынын әрбiр мұғалiм естен шығармауы
керек. Бұл арада жақын переспективаны тiптi дамудың бiрiншi сатысында
тұрқан коллектив алдында да қоюға болатынын ескертемiз.
Орта переспективаға тән ерекшелiк — мерзiмi жәнiне бiрқатар
қашықталынған iс — әрекет жобысы. Мысалы, мектеп ауласын тәртiпке келтiру,
мектептегi спорт жабдықтарын жәндеу, сабағға ғажеттi көрнекiлi құралдармен
жазғы еңбек лагерiне ғажеттi құрал саймандарды алдын — ала дайындау т.с.с.
Ортағ переспективанын iске асуындағы жетекшi рәльдi атғаратындар жеке пән
мұғалiмдерi мен класс жетекшiлерi екендiгiн әрдайым еске сағтауымыз керек.
Алыс переспектива — бұл әлеуметтiк — педагогикалық проблема. Отанымыздың
келешегiне байланысты, А.С. Макаренко — адамды тәрбиелеу дегенiмiз, оның
бойында перспективалық, бағыт — бағдарды тәрбиелеу екенiн, ескерте келiп,
коллектив переспективасы неқұрлым ауғымды, кең болса адам да соқұрлым жаны
сұлу, ғұлашы кең, көреген, алдын болжай алатын болып ғалыптасады деп
пайдамдақан.
Дәстүрлер тәрбиелеу, оларды сағтау – тәрбие жұмысының аса маңызды
мiндетi. Дәстүрдi ыждағаттықпен орнығтыру, әрбiр оқушыдағы жақсы әдет пен
мiнез — ғұлықтың ең жарасымдысын бекiту құралы. Мұғалiмдер мен
тәрбиешiлердiң негiзгi ескертетiн жәйттерi дәстүрлердi ойлап табу мен оны
пайдалануда ұжым және мүшелерiнiң — сай келулерiн барлық уағытта ңлкен
этикамен басшылықға алып отыруы керек.
Мектеп оқушыларының ұжымдық мңдделерiн қорғау мен кенейту ұжым
педагогикасындағы күрделi және мұғалiмдер мен класс жетекшiлерден
ұстамдылық пен ыждағаттылықты талап еететiн процесс. Әрбiр педагогикалық
ұжым оқушылардың мңдделерiн ғорғау мен оны кеңейте тңсуде өзiдерiнiң iзгi
ниетiне айналдырса А.С. Макаренко айтқандай оғда мұғалiмдер мен оқушылар
арасындағы ынтымағтастық жоғарылап, педагогикалық процестi шешудi мектеп
болып “бiр жеүнен ғол шығарып, бiр жақадан бас шығарып” деген сияғты өмiр
салтының ғалыптасуына ешбiр кңмән жоқ. Мiне, ұлы педагогтың педагогикалық
идеясы бойынша мектептегi оқушылар ұжымын ұйымдастыру мен оқан
педагогикалық ықпал жасаудың тңп негiзi: Бiрiншiден — оқушылардың мұғалiм
талабын орындаудан өзi — өздерi басқара алу дәрежеге дейiн көтерiлуi;
Екiншiден — бiрлесе атғаратын қызмет туралы мәлiметтерi жалпы бiлiммен
әрбiр оқушының сенiмiне айналдыру; шiншiден — оқушыларменен мұғалiмдер
арасындағы ғарым — қатынасын нағыз адамгершiлiкке негiздей отырып. Ұжымды
педагогикалық ықпалдың субъектiсiне айналдыру.

1.1 А.С. Макаренко — жас ұрпағты еңбекке даярлау әдiстемесiн жасаушы
Өскелең ұрпағтың моральдық бейнесiн ғалыптастырудың мемелекет
белгiлеген бағдарламада еңбекке тәрбиелеу, еңбекке қатынасты тәрбиелеу А.С.
Макаренконың педагогикалық жүйесiндегi басты проблемалардың бiрi
болқандығына, оның “Ұстаздық дастан” атты шығарма сындағы келедi пiкiрлер
мен жүйелi педагогикалық тұжырымдар толық куә боларына ешбiр ғңмән жоқ.
Мiне, осы тұрғыдан оның жас ұрпағты әнiмдi еңбекке араластыра отырып
баулына тән озат тәжiрбенi оғып ұйрену және мұғалiмдерменен мектеп
практикасында пайдалану өзiнiң жаңа мектеп реформасы жағдайында зор мәнге
ие бола бастайды. Бұл мәңгi жасайтын мұрада еңбекке тәрбиелеу, әскелен
ұрпағтың еңбегiн ұйымдастыру тәрбиенiң өмiрiлiк негiзi ретiнде ғаралады.
А.С. Макаренко балалардың тәрбиесi туралы тоғтала келiп, ой еңбегi мен дене
еңбегiнiң арасында тңбiрлi, принципиалды айырмашылықтар жоқ, әйткенi қандай
да болсын еңбек жұмыс арының ойсыз, өзiнiн — өзi келетiн еңбегi емес, ең
алдымен, ақылға қонымды творчестволық еңбек болуға тиiс екендiгiн атап
көрсетедi. Адам қандай жұмысты атғармасын, оның нәтижелiгiне барлық
жiгермен зердесiн салуы керек, тек мұндай еңбекке деген қатынас қана
адамның нағыз iс — әрекетке деген, өмiрге деген творчестволық сипатың бере
алады дедi.
А.С. Макаренко баланың мектептегi кезеңiне еңбек қызметiне ғашан, неше
жастан, ғалай даярлау керектiгi туралы түрлi көзғарастарға ңзiлдi — кесiлдi
жауап берген ұстаз –педагог — ғалым.
Ол жас ұрпағты ғалыптастыруда тек бiр қана еңбектi бес аспап құрал деп
ғарау қате дей келiп, “… еңбек ету арғылы бiлiм алу, саяси көзғарасын
ғалыптастыру, қатаң жүрiп отырқанда, ол ғұдiреттi тәрбие құралына айналады”
дейдi.
А.С. Макаренко өз шәкiрттерiмен әңгiмесiнде, еңбек — материалдық және
рухани ғазынаны молайтушы, сондықтанда ол адамгершiлiк принципiне айналқан,
деп екертiп отырды. Оқушыларға еңбек тәрбиесiн берудiң жақсы тәжiрбиелерi
ғалыптасқан жағдайға айналу үшiн, мектептерде, оқу орындарында семьяда,
әндiрiстiк ұжымға күш жiгер мен ынта бiрлесе отырып қоғамдық ғажеттiлiкке
айналуы шарт деп ескертедi.
өзiнiң педагогикалық жүйесiнде, еңбек тәрбиесiне тәрбиенiң бiр буыны
ретiнде, жаңа қоғам ғалыптастыруда айрығша роль атғарады деп есептеп,
оғытуды ұйымдастыру, жет — кiншектердi өмiрге еңбек қызметiне даярлап,
олардың қоғамдық белсендiлiгi мен инициативасын дамытуға барынша ықпал
жасап отыру ғажет дей келiп, бұл салада мектеп пен семьяның ғарым —
қатынасын барынша нығайтып, баланы сенiмдiлiк, жоғары патриотизммен
интренационализм сезiмi рухында тәрбиелеуде бiрiгiп күш жұмсақанда қана
педагогикалық жұмыс өз нәтижесiн бередi. Сабағ барысында, оғыту процесiнде
кластан мектептен тыс жұмыстарында ересектердiң еңбек дәстүрiн тңсiндiрiп
отыру керек дейдi.
А.С. Макаренко — тәрбиелеушiлердiң әнiмдi еңбек арғылы бiр — бiрiмен
тықыз байланыста болуы, жас әспiрiмдерге тән адамгершiлiк қасиетiнiң ғайнар
көзi, даму мен кемелдену жолы болып танылды, ол оқушылар атғаратын жұмыстын
ұжымдық формаларына ерекше назар аудара келiп, бiрлесе отырып атғаралқан
еңбек қана адамның рухани әсуiне жеткiзедi дейдi. Мұндай кезiңде — деп
жалғастырды өз ойын, балалардың еңбекке деген шынайы қатынасы нақты
тәрбиеленуге де, олардың барлық ығласы жолдастық пен шынайы кәмекке
негiзделген ортағ еңбегiн ажырамас бәлiгi екендiгiне көздерiн жеткiзедi.
Тек қоғамдық пайдалы еңбек қана олардағы ғабiлетпен жеке талаптарды толық
жан — жақты дамытады деп сендi.
А.С. Макаренко мен В.А.Сухомлинскийдің көп жылдық практикалық
жұмыстары оқушылардың еңбегін коммунистік тәрбиенің негізгі факторына
айналдырды.
Еңбек әрекетінде оқушыларды тәрбиелеу нәтижесінің жемісті болуы,
негізінен оның педагогикалық тұрғыдан дұрыс ұйымдастырылуына байланысты.
Мекгептегі еңбек тәрбиесінің негізгі жүйесіне еңбекке окыту мен
оқушылардың қоғамдық пайдалы еңбек әрекеті жатады.
Оқушыларды еңбек процесіне қажетті жалпы политехникалық және арнайы
білімдермен біліктілік пен дағды мәселелерімен қаруландыру еңбекке оқытудың
негізгі педагогикалық міндеттерінің бірі болып саналады.
Еңбекке оқыту арнайы ұйымдастырылған педагогикалық процесс ретінде
оқшыларда еңбек біліктілігі және дағдысын тәрбиелеуге, еңбек әрекетінің
практикалық тәсілдерін меңгеруге бағытталған.
А.С. Макаренко мектеп пен отбасы біріккен жұмысын ұйымдастыру
мәселесіне, өз еңбектерінде баса назар аударған. Сөйтіп отбасы тәрбиесін
жетілдіруге қосқан үлесі мол, оның осы мәселе жөніндегі Ата –аналар
кітабі және Балаларды тәрбиелеу туралы лекциялар балаларды семияда
тәрбиелеу жөніндегі өте маңызды ғылыми және көркем әдебиеттер болып
есептелінеді. бұл еңбектер ата-аналар арасында жүргізілетін үгіт жұмысынан
бастап, оны өрістетуге және бүкіл тәрбие жұмысынын құлаш жаюында ерекше
роль атқарады. Семья-өте үлкен аса жауапты жұмыс, бұл жұмысты ата-аналар
басқарады, бұл үшін қоғам алдында, өз бақыты және балалар алдында жауап
береді, — деді Макаренко.12135б
Макаренконың пікірінше, семья тәрбиесіне керекті басты жағдайлар:
семьядағы еңбектін дұрыс ұйымдастырылуы, дұрыс режим, атаналармен ересек
семья мүшелерінің беделінің болуы.
Тәрбиенің қай түрі болмасын ондағы аса маңызды мәселелердің бірі —
тәрбиенің алдына қойылатын мақсат перспективаларды таңдау. Осыған орай
А.С.Макаренко теориялық мұрасына сүйене отырып. Балалардың дарындылығын
дамытудағы мектеп пен отбасы біріккен жұмысында оның, жақын және орта,
қашық перспективаларын шығармашылық пен пайдаланған жөн.
Қашық перспектива — бұл жеке адамның бір істі ұзақ мерзімде орындауға
талаптану мақсаты. Оған келешек мамандықты таңдау, білім алу не болмаса
белгілі бір істің шебері — дарыны болуға талаптану т.б. жатуы мүмкін. Ал
бұған дейінгі перспективалар қойылған мақсатты жүзеге асырудың кезекті
бөлімдерінің қызметін атқарады. Мұндағы мектеп пен отбасының атқаратын
рөлі, нақтылы тапсырмалар қоя отырып баланы сол мақсатқа жетуіндегі іс-
әрекетін бір жүйеге қою, осылай жақын мақсаттарды жүзеге асыру арқылы,
тәрбиедегі ортақ мақсатқа қол жеткіземіз.2848б
Кеңес педагогтарынан В.А. Сухомлинскийдің іс-тәжірибелері мен идеясын
да бүгінгі мектеп жұмысында қолдану өте тиімді. Ол 1-сыныпқа дейінгі
балаларды жинап, оларды мектепке дайындау мақсатында сыныпта отырып сабақ
өтпейтін,табиғат аясында білім алатын «Қуаныш мектебін» ашады. 1-ші жылды
оқушыларды зерттеу жылы деп санап, әр баланың ерекшелігіне көңіл бөліп,
мінез-құлқы мен қызығушылығын анықтайды. Сонымен қатар ол: оқушылардың ата-
аналары кімдер, олар қандай жандар, баланың үйде жағдайы бар ма, соны да
білу тәрбиеде өте маңызды — деп санады.Осылайша Сухомлинский тәрбиені
отбасы жағдайын зерттеуден бастады. Ол баланың сабақ үлгерімінің
жақсаруымен қоса, денсаулығының мықты болуына, ой-өрісінің кеңеюіне көңіл
бөлді. Жыл соңында қандай оң өзгерістер болды деп ой түйіндеді. Балалардың
жан — жақты тәрбие алып, дамуына ерекше назар аударды. Оқушылардың сөйлеу
шешендігін дамытуға, табиғат сұлулығын байқап әсерленуге, айналадағы
құбылыстар сырын түсініп, ой топшылай білуге, өзгелермен сыпайы қарым-
қатынас жасай білуге т.б. қабілетін оятуға мүмкіндіктер жасады. В.А.
Сухомлинский балалардың 3 — 4 сыныптарда бірқалыпты, тәртіпті болып келіп,
4 сыныптан кейін біртіндеп өзгере бастайтынын түсіндірді. Ересектік кезең
баланы тәрбиелеудің ең қиын кезең екендігін айта келіп, ата — аналарды
олармен сырластықта, өзара түсіністік қарым -қатынасты нығайта отырып,
оларға балалар дамуына қатысты психологиялық, педагогикалық өзгерістер
сырын түсіндіріп, хабарлап отыруды ұсынады.245б
Мектеп пен отбасының бірікен жұмысы негізінде ата-аналардың
педагогикалық білімін көтеру мәселелері көптеген ғалым — педагогтар
(Г.К.Байдельдинова, И.В. Гребенников, Б. Мұқанов, М.С. Сангинова, Р.М.
Капралова, Ж.Қоянбаев т.б.) тарапынан зерттеліп, қарастырылып жүр. Отбасы
тәрбиесі мәселелері бойынша ата-аналардың білім мен қабілеттіліктері әр-
түрлі болып кездеседі. Жоғарыдағы ғалым — педагогтар олардың сауатын
көтеруде мектеп басшылығын негізге алса, А.Е.Мосин: Бүгінде ата-аналар өте
сауатты. Сондықтан олардың отбасы тәрбиесіндегі білімі мен тәжірибесін
сабақтан, сыныптан тыс тәрбиелік іс-шараларды басқаруға тарту арқылы
пайдалану керек, деген идеяны ұсынады.Мектеп пен отбасының ынтымақтастығы
тұрақтылығын ұйымдастырып, бағыт беруші сынып жетекшісі болғандықтан, ең
алдымен оның өзі отбасы тәрбиесі мәселелері саласынан жан-жақты білімді
болуы тиіс деп мекте пен отбасы біріккен жұмысында сынып жетекшінің рөлі
басым деген пікір келтіреді.
Әрбір адам бала кезден өмірде үлкен жетістікке жетуді армандайды. Адамда
ерте кезден бастап Жеке белгілі бір іс-әрекетке қабілеттілік байқалады
(сурет салады, билейді, өлең айтады, белгілі бір музыкалық құралда
ойнайды, мүсін салады). Бірақ, бұл қабілеттілікті қалыптастырып, жүйелі
дамытып отырмаса, ол қасиет жас өскен сайын бірте-бірте жойыла бастайды,
жас жеткіншектің болашақ кәсіби өміріне бағыт-бағдар бере алмайды.2441б
Қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдайда кәсіби жетістікке жалпы және
арнайы қабілеттілік, білімділік, шығармашылық арқылы ғана жетуге болады.
‘Сондықтан ата-аналардың, мұғалімдердің алдында жаңа міндет: балалардың
дарындылығын дамыту, соның негізінде олардың болашағына бағыт беру тұр.
Осы аталған мәселенің өзектілігі соншалық,баланың дарындылығын дер кезінде
анықтап, оны қолдап отыру дәлелдеуді кажет етпейді. Бүгінгі таңда дарынды
балалар мәселесін зерттеуге қатысты философиялық,психологиялық,
педагогикалық, әдістемелік әдебиеттер жинақталған. Бұл мәселенің түп
тамыры ғасырлар тереңінде жатқаны да белгілі. Адамның психикалық
ерекшеліктері жөніндегі идеялар, оның ішінде қабілеттілік туралы ойлар
сонау ертедегі грек философтарының еңбектерінде, қайта өрлеу дәуірі
ғалымдарының және алдыңғы қатарлы әр елдің озық ойлы педагогтарының
еңбектерінде кездеседі.3556б
Талантылық пен данышпандық туралы құнды пікірлер ерте грек философтарының
еңбектерінде көптеп кездеседі. Бірақ, адам психикасы танымдық құбылыстың
ішіндегі танып білуге, ұғынуға өте қиын мәселелердің бірі болғандықтан,
жекелеген адамдардың табиғи ерекшелігі мен оларда ерекше табиғи
қабілеттіліктің болуы құдіреті күшті құдайдың жарылқағаны деп есептеп
Платонның пікірінше, ақын туындылары өзінің өнерлілігі мен білімінен емес
құдайдың кұдіретінен, оның белгілеуінен.
Ерте кезде, XIV ғасырда қабілеттілік, дарыңдылық тек өнер адамдарында
байқалады деп есептеген. Үкімет қызметкерлеріне, әскери адамдарға,қатысты
дарындылық қабілетін жат санаған. Дегенмен, бұл ойды жоққа шығаруға әрекет
жасағандар да болды. Аристотель көркемөнер туындыларының интелектуалдық іс-
әрекетпен байланысты екендігн айтады.4225б
Ерте грек философтары дарындылықты құдайдың құдіретінен дей келе,оны
дамытуда білім мен тәрбие берудің маңызын жоққа шығармайды.
Қайта орлеу дәуірінде дарындылық табиғатын танып білу мәселесімен Испандық
дәрігер Хуан Уарте айналысты. Ол Испан империясының қайта өрлеуінің
болашағы мемлекеттік қызметке аса дарынды азаматтарды тарту деп есептеді.
Оның зерттеулерінің негізгі мақсаты адамдардың жеке басыңдағы дарындылықты
анықтай отырып, болашақта кәсіби маман таңдауда ескеру «болып
табылады.Бұл зерттеулер саралау (дифференциалды) психологияның негізін
қалады деуге болады.5526б
X. Уартенің пікірінше, талант адам табиғатына байланысты, дегенмен,
адамның дамуына тәрбие мен еңбек қажет. Ол таланттылық мәселесімен
айналысатын мемлекеттік жүйе қуру жөнінде пікір қозғаған және жас
жеткіншектердің қабілеттіліктерін дамыту үшін арнайы жұмыс жүргізу
керектігі, сондай-ақ бұндай жұмысты ақылы мен білімі өте жоғары ұлы адамдар
жүргізу керек деп есептейді.
Қабілеттілік пен дарындылық мәселесі — Орта Азия мен Қазақстан ойшылдарын
да толғандырған мәселе. Араб сөз бостандығының негізін қалаушылар (Әл-
Хорезми, Фердауси, Әл-Фараби, Ибн Сина, Беруни және т.б философия, логика,
химия, астрономия, география, медицина, психология: ғылымдарымен бірге жас
жеткіншектерді тәрбиелеу мәселелеріне көп еңбектер арнаған. Мысалы, Әл-
Фараби «Бақытқа жету трактаты» еңбегінде этикалық мәселелермен қатар адам
қабілеттілігінің, білім беруде түрлі озық әдіс тәсілдерді колдану жолдарына
көңіл бөледі.1845б
Ғылымдағы педагогика мен психологияның дифференциациясы негізінде адам
психикасы мен қабілеттілігі жөніндегі ғылыми зерттеулер жүргізіле бастады.
Қабілеттілік ілімі жөніндегі алғашқы зерттеулер ағылшын психологы Френсис
Гальтон (XIX ғ.) есімімен байланысты. Ол адамдардың жеке дара ерекшелігі
мәселесін зерттеген. Ол өзінің «Таланттың тұқымқуалаушылық оның заңдылығы
мен шығу тегі» еңбегінде қабілеттіліктің шығу тегін әдіснамалық тұрғыдан
негіздеп, келесі заңдылықтарды белгіледі:
1. өте жоғары қабілеттілігі болмаса, ешбір адам қоғамда жоғары дәрежеге,
атаққа, даңққа ие бола алмайды;
2. өте жоғары қабілеттілігі бар адамдардың тек аз бөлігі ғана қоғамда
жоғары дәрежеге, атаққа, даңққа ие бола алмайды.
Ф.Гальтон көптеген ұлы да қабілетті адамдардың өмірін бақылай кез келген
деңгейдегі қабілеттілікте тұқымқуалаушылық негізгі шарт деген қортындыға
келеді.
Ф.Гальтоннан кейін неміс педагогі және психологі Э.Мейман (XIX -) ғ.ғ.)
дарындылық мәселесін зерггеуді теориялық тұрғыда жалғастырып, соның
негізінде «дарындылық белгілерінің типтерін» белгіледі. Сонымен қатар туа
біткен дарындылық пен кейіннен игерілген дарындылықты бірлікте қарауға
тырысты. Э.Мейман дарындылықтың педагогикалық аспектілерін: оқу — тәрбиенің
дарындылықтың дамуына әсерін, дарындылық, қабілеттілік, жетістікке
жетушілік арасалмағын қарастырды.2562б
XX ғасырдың бірінші жартысында неміс психологі В.Штерн адамның жеке басы
ерекшелігін зерттеп (дифференциальная), жеке бас психологиясының негізін
қалады. Ол (интеллект) талантты бағалау әдістерін қарастырып оқушылардың
ақыл — ой қабілетін анықтауға арналған «қабілетті коэффициентін» көрсетті.
В.Штерн ақыл — ой қабілеттілігінің келесі анықтамасын ұсынды: «Ақыл-ой
қабілеттілігі — өз ойын саналы түрде жаңа талаптарға қарай бағыттайтын,
жаңа міндеттер мен өмір жағдайына бейімдейтін жалпы ақыл-ой
қабілеттілігі». Штерннің пікірінше, дарынды деп жаңа талаптарға әр түрлі
салада, әр салада, түрлі жағдайларға тез бейімделе алатын адамды айтуға
болады.
XIX ғасырда қазақ халық ағартушылары да халықты сауаттандыру, жеке
тұлғаның қабілетін дамыту мәселелерін көтере бастады. Ағартушы Ы.Алтынсарин
Табиғи ақыл көзін қоршағанда ғана құшағына ала алса, оны дамытып өзі
көрмегенді де танып білуге мүмкіндік жасайтын тек қана өркениетке
жетелейтін озық (светское ) білім дейді.
Уәлиханов Шоқан шығармаларында жеке тұлға тәрбиесіндегі білім тәрбиенің
шешуші рөлі көрсетілген. Оның жалпы қазақ халқының ақыл-ой қабілеттілігі
жөніндегі пікірі мынадай: «Қырғыз-қайсақтар табиғатынан ақыл-ой
жүйріктігімен, таңқаларлық көңілшектігімен ерекшеленеді». Ш.Уалиханов
тәрбиеге үлкен маңыз бере отырып, адам қабілетінің дамуына табиғи
бейімділігінің мәні зор екендігін алға тартады.
Құнанбаев Абай адамды қоршаған орта — табиғаттың бір бөлігі дей келе
табиғаттың адам баласына берген керемет сыйы — туылғаннан бастап түсінуге
деген ұмтылысы деп есептейді. Бірақ, бала өсе келе осы қасиетті біртіндеп
жоғалта береді. Ақын адамның ойы мен санасы еңбек іс-әрекетті кезінде
қалыптасады деп тұжырымдайды; «Кей қасиет туа бітеді, ал кейбірі еңбек
арқылы қалып тасады».
“Азамат — дейдi — А.С. Макаренко, тек еңбекшiлер қана бола алады, бұл
–олардың ар — ожданы, ғуанышы мен адамгершiлiк қасиетi”. Ал оның еңбекке
деген қамқорлығы тек өмiр сүру үшiн, азығ iздеу емес, ол оның этикасы, оның
философиясы еңбекшiлер ынтымағы туралы ой, бағыты, болашағ жолындағы ынтасы
сондықтан да болашағ азамат тәрбиелеу үшiн оларды жас кезiнен бастағ
еңбекке қамқоршы болуға жаттықтыруымыз керек. Бұдан шығатын ғорытынды пiкiр
еңбек — тек күн — мәрiс құралы қана емес, сонымен бiрге аса маңызды өмiрлiк
ғажеттiлiк ретiнде барқан сайын кәбiрек көрiнiс берiп, отыратын да жастар
бойындағы көзғарасты калыптастыру құралы да. Сондықтан да ол өзiнiң
педагогикалық системасына негiз етiп, еңбектiң мазмұндағы, сипаты мен
ұйымдастыруындағы сапасы жәнiнен жаңа әлеуметтiк экономикалық және
техникалық элементтердiң бүкiл жиынтықын күшейту жеке адамның жанжақты
дамуына игi әсер етiп, еңбек қызметi үшiн, ұжымының әндiрiстiк iстерiн
басқаруға еңбекшiлердiң барқан сайын белсене қатысуы үшiн неқұрлым ғолайлы
жағдайлар жасайтыны туралы зор көрегендiлiкпен айтты.
А.С. Макаренконың педагогикалық, оның iшiнде еңбек арғылы тәрбиелеу
жүйесiне, ғызығушылар, онан “сiздiң балаларыңыздың шаруашылық жұмыстарына
көп қатысқаны, бұл тәрбие процесiн ұйымдастыруға кедергi келтiрмей ме?”
деген сұрағына А.С. Макаренко “мектептiң iрге тасы ретiнде, еңбек — жұмыс
iстеу емес, еңбек — адам үшiн қамқорлықға айналуы керек” деп жауап бередi.
Ғұлама ғалым педагогтың бұл пiкiрiнiң ғазiргi мектеп реформасының негiзгi
мақсатына айналқаным өмiр дәлелдеп отыр.
А.С. Макаренко өз шәкiртерi мен ұйымдастыратын қоғамдық пайдалы
еңбектiң қоғамдық әлеуметтiк мәнiне, қоғам еңбеккерлерiне берiлетiн тәрбие
тұрғысынан ғарауы да бiр сәт есiнен шығарқан емес. Ол еңбекке деген
қамқорлық тек тәрбиешiлер мiндетi қана емес, ол тәрбиешiлердiң де мақсаты
мен мәндi болуы керек. Себебi, оқушылардың еңбек етуге мiндеттiлiгi,
олардағы еңбекке деген ынтамен өз еңбегiнiң нәтижесiн бiлуге деген
қамқорлығы да пайда етедi дейдi. Мұнда еңбек мұраты жас әспiрiмдердi еңбек
процесiне деген келелi ой мен ынтада көзi дейдi.
Ұлы педагогтың бұл пiкiрiне ғосыла отырып Н.К. Крупская “балалар егер
өзiне тапсырылқан iске белгiлi бiр ығлас көрсететiн болса, онда еңбекке
саналы қатынасты тәрбиелеу кiшкентай жаста да неқұрлым жемiстi болды” деп
көрсеттi.
А.С. Макаренко еңбек процесiне қатысушы балалардың тек жұмыс iстеуге
қана машығтанып ғоймай сол сияғты олардың әндiрiстiң ғиыншылығын, оның
нақты жоспарын, олардың орындалуына себепшiлер кiмдер деген ой ғалыптасуын
да естен шығарқан жоқ. Мұндай еңбек процесiнiң мәнiнiң әндiрiстiк процеске
деген қатынастың баладағы ерте ғалыптасуы баладағы қоғамдық пайдалы еңбекке
деген жаңа қатынас iспен ынтаны және талғампаздықты пайда етедi. Нәтижеде
бала бойындағы бейiмдiлiк ғабiлет сол сияғты мамандық туралы ой — әрiсте
кеңейе тңседi. Ол ғыз балалар мен ер балаларға кәсiп түрлерiне тәнi әртүрлi
эмоция болатынын ескерте келiп, жас әспiрiмдердiң мүмкiншiлiктерiне ынтасын
бiр қана әлшеммен кесiп пiшуге болмайтынын үнемi ескертумен болқан зиялы
ұстаз. Сондықтан да мамандық таңдау мен кәсiби шеберлiктiн ғалыптасу
мерзiмiнiң белгiлi әлшемi болатындығын алдын ала ескертiп те отырды.
Сонымен бiрге мамандық таңдау ғазiргi кезеңдегi күрделi мәселе себебi:
“Іазiргi кезеңдегi басты кемшiлiктер мен ғиыншылықтар шамадан тыс
мүмкiншiлiктермен, өте көп әртүрлi жолдарда” деген болатын өзiнiң “Мамандық
таңдау” атты мағаласында.
А.С. Макаренко жастардың еңбекке деген ынталылығын тәрбиелеудi балалар
мекемесiнiң шаруашылығынан болiп алуды, ол мекемелердiң мңдделерiнен тыс
ғалдырмауға болмайтынын ескерттi. Ол: “материалдық мұғтаждықтан тәрбие тыс
болмауы керек — деп ескерте отырып, мекеменiң оқу тәрбие процесiнде
жауапкер адам материалдық процестер туралы да мекеме алдында жауапкерлiгiн
жауаптан тыс ғалдырмау керек. Ол балалардың өзiн — өзi басқару органыменен
бiрлесе отырып материалдық жақтан да ғамтамасыз ету олар үшiн мәндi, тiптi
педагогикалық ғұбылыс екенiн ойластырқан жән” деп тұжырымдайды. Оның
пiкiрiнше, тәрбие мекемелерiне тән оқу тәрбие мен қатар iшкi шаруашылық
мәселелерiнде педагогикалық процеске әсер ететiн күш екендiгiне барлық
тәрбиеленушiлердiң қатынасып отыруы “iшкi коллективтiк тәрбие кодексiн”
ғалыптастырады дейдi. Бұл – тәрбиеленушiлердегi өз тәрбие мекемелерiне
деген дұрыс көзғарасты ғалыптастырып, нәтижеде әрбiр тәрбиеленушi өз тәрбие
ортасының құралына қана айланып ғоймай оның ғорғаушысы, қамқоршысы, патриот
және нағыз ғайрат керiне де айналады.
А.С. Макаренко еңбекке баулу дегенiмiз –тек байлықтын қана емес сол
сияғты эстетикалық … жалғасы