Табысты оқыту мен құзырлі мұғалім

Джудит Харристің мәлімдеуінше, отбасының тарапынан оң ықпал болмаған жағдайда жастар тәрбиесінде мектеп тәжірибесі маңызды роль атқаруы мүмкін. Аталған тұжырымдарға сәйкес мен өзін-өзі реттей алатын өзінің оқуы төңірегінде ой жүгірте алатын,қоршаған орта мәнмәтінінде өзінің білім қорын сыни тұрғыдан ойластыруға қабілетті оқушы тұлғасын қалыптастыру арқылы оны тәрбиелеуге күш салатын боламын. Жаман оқушы болмайды, сол оқушыны жетелей алмайтын мұғалім болады. Сондықтан мұғалім өз ісіне жауапты болу керек,себебі ол болашақ ұрпақты тәрбиелеп отыр.Сондықтан да, осы Бағдарлама құзырлы мұғалімнің алдына оқушының жан дүниесін жақсы түсіне білу жөнінде нақты міндеттеме қойып отыр. Бұл бағдарлама бірін –бірі оқыту арқылы оқушылардың сыни ойлауын дамытуға бағытталған. Жаңа формациядағы –мұғалім- ізденімпаз өзіне талап қоя білетін,кәсіби –құзырлылық және шеберлілік деңгейі жоғары, рухы биік, даралық сапалары жетілген, шығар тауы биік маман. Қытай философы Конфуций «Маған жай айтсаң – ұмытамын, көрсетсең-есімде сақтаймын, ал өзімді іс- әрекетке қатыстырсаң- үйренемін» деген даналығы, білім алушының білімге ықыласын арттыруда күш- жігер береді. Оқушыларға сабақ үдерісінде рефлекция жасауды, Екі жұлдыз, бір тілек, даму ағашы, бағдаршам, Insert түсіндім, онша түсінбедім, мүлде түсінбедім деген сияқты бағалаудың түрлерін қолдануды үйреттім, Сабақтың барысында мен оқушыларды жауап бергеніне қарай стикерлермен, смайликтермен бағалап отырдым және оны көшбасшыларға да тапсырдым және шулап отырған топтарға сары үшбұрыш белгісін бердім, оны алған топтардың баллын төмендеттім. Қателік жасау арқылы оқушылар өздерінің білім алу кезіндегі кедергілерді түсіндіргім келді және алдағы сабақ үдерісінде мұндай кедергілердің болмау керектігін айтып, сапалы білім алуға жағдай жасадым.Бір жаңалықтың нышаны – Блум таксономиясын енгізу болатын. Әдетте сабақтарымды білу, түсіну, қолдану, анализ, синтез, бағалау бойынша жүргіздім. Сабақ соңында оқушы көптеген өзгерістерге қол жеткізіп, оқушы күрделі тапсырмаларды орындауға бағытталады.Блум таксаномиясы кезеңдерінде, алты кезең бойынша, топ мүшелері өзін-өзі бағалайды, топбасшы бағалайды, соңында сыныптың бағасын қорытынды бағаны өзім шығарып, барлық оқушыны бағалап отырдым.

Мен қалай өзгердім:Сабақта өз білімімнен гөрі ұстанымға негіздеудіӘрбір қадамымды жоспарлауда нақты белгілеп көрсете алуымОқушының пікірінің құндылығына бағалауды Өзімді-өзім реттей алуым арқылы, оқушыларды жинақылыққа баулуымОқытудағы жаңа әдістерді тиімділігіне қарай пайдаланудыӘріптестеріммен серіктестік құру арқылы білім беру тәсілдерін өзгерту керектігін түсіндім;Оқушыларды зерттеу арқылы олардың қабілеттерін ашуға болатындыңынҚалай оқу керектілігін, қалай сабақтарыма әдіс-тәсілдерді кіріктірілуінОқу үшін бағалауды, оқыту үшін бағалаудыОқушы пікірін, айтатын сөздерін тыңдауды, оқушы үніне құлақ асуынСыни тұрғыдан ойлай отырып, талдап, жинақтап, дәлелдеуге:Оқушыларды жұптық, топтастыруға бөлуді:Оқушыларға дұрыс сұрақ қоюды, оның ішінде ашық сұрақтарды құрастыра білулеріне мүмкіндік берудіҚажет болған жағдайда орта мерзімді жоспарды өзгертуге үйрендім.Осы курсты оқуда не ала білдім, нені меңгердім, мені не өзгертті және қалай өзгертті? Бағдарламадан сабақ жоспарын жазуды, оқыту мен оқуды меңгерту әдістерін қолдануды және сабақ құрылымында модульдерді тиімді падалануды өз тәжірибеме ендірдім.Бұрын жалпы сыныпқа бірегей тапсырмалар жаппай берілсе, қазір тапсырма орындауда оқыту үшін оқу керек екенін, оқушылардың сабаққа қызығушылығын әр түрлі тәсілдер арқылы арттыруға болатыны үйрендім Сабақ басында, сабақтың басқа кезеңдерінде рефлексия жасап, атқарылған жұмыстар нәтижесіне сындарлы пікір білдіре отырып, жоспар жасауға қалыптастым. Менің тәжірибемде тек оқушыларды ғана емес, өзімді-өзім реттеуді, өз қызметім мен оқушылар әрекетін бағалаудың жаңа түрлерін меңгердімІс-тәжірибем арқылы бұрынғы дәстүрлі сабағыма өзгерістер енгіздім. Жалпы оқушылардың бойынан бұрын көрмеген, жасырынып жатқан қабілеттерді байқадым. Топ ережесін оқушылардың өздеріне құруға мүмкіндік бердім.Топтық ережені тақта бұрышына іліп қойдым. Сабақ бойы қандай тапсырма берсем де, ережені сақтау керектігін ескертіп отырдым.Оқушылардың топтық жұмыс атқаруында парталардың орналасуының рөліде өте маңызды. Біз оқушыларға сапалы білім беруіміз үшін оларға жағдай жасай алуымыз керек, сондағана біз жетістікке жетеміз.Дәстүрлі оқыту барысында :Мұғалім сабақты өзі түсіндіредіОқушы ережелерді тек жаттанды түрде есте сақтайды;Оқушылар тапсырманы жеке орындайды;Мәтінді толық игере алмайды;Білгендерін іс – тәжірибе жүзінде қолдануға қиналады;Сабақта тек мұғалім көшбасшы болады.Сабақта сыни тұрғыдан ойлауды қолданыла бермейді;Мұғалім бағаны өзі қояды.Сабаққа рефлексия жасалмайды.Сындарлы оқыту барысында :Мұғалім бағыт- бағдар береді;Оқушылар топпен бірігіп жұмыс жасайды;Сабақта жаңа тақырыпты оқушылар өз бетімен оқып меңгереді.Дарынды және талантты балалар ашыла бастайды;Өз оқып білгендерін іс-жүзінде қолдана алады.Сыни тұрғыдан ойлау арқылы өз ой- пікірлерін дәлелдей алады;Бір- біріне дұрыс сұрақ қоя білуге дағдыланады;Бір- бірінің пікірін тыңдйды;Өз сыныптастары, топтар арасында көшбасшылық етуге дағдыланады;Берілген тапсырманы өздері орындай алады.Өз-өзіне, бір-біріне әділ баға қоя алады;Сабақ соңында рефлексия жасай алады;Топтық ережені сақтайды.Сыныпта ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыру үшін «шаттық шеңбері», «тілектер шоғыры», «сынып бөлмесіндегі маған ұқсас заттар», « айна» сияқты ой сергектер қолдана отырып балаларға жағымды ахуал және біз бірге екенімізді бәріміздегі ортақ мақсат білім алу екенін, және бұл мақсатқа тек қана бірге жететінімізді, жалғыз қалу қауіпті екенін ұғындыра отырып дағдыға айналдырдым. «Кoмпьютeрлік жeлілeр, жeлілeр түрлeрі» тақырыбындағы сабақта « Миғa шaбуыл», «Кубизм» әдіc-тәcілі aрқылы диaлoгтық aрқылы oқыту көрініc тaбaды. Ceбeбі cұрaқ қoйылғaн жaғдaйдa caбaқ өтудің тиімділігі aртaды. 2-caбaғымдa «Аквaриум» әдіcіндe түрткі бoлуғa aрнaлғaн cұрaқтaр қoю aрқылы, oқушылaрғa тoлығырaқ жaуaп бeругe итeрмeлeдім. Барлық сабақтарымда оқушылардың айтқан ойын толық тыңдап, айтылған жауап дұрыс болмағанның өзінде «Отыр, дұрыс емес, қате», немесе дұрыс айта алмадың деген сөздердің орнына түрткі сұрақтар айта отырып. Мысалы қане, кім қалай ойлайды? Кім толықтырар еді не қосуға болады? деген сұрақтар қойып оқушының қатесін өзгелердің жауабын тыңдау арқылы дұрыстап өздігінен реттелуіне жол ашу керектігін түсіндім. Әрбір сабағымды психологиялық дайындықтан бастадым. Оқушыларға шеңбер болып тұруларын айтып,көңіл күйлерін сұрап,бір-біріне ізгі тілектерін білдірді. Ноутбукты пайдалана отырып үнтаспадан көңіл-күйлерін көтеру үшін көңілді әуендер қойып бердім. Балаларға бір-біріне күле қарап тілектерін айтты.Оқушылар бір-біріне үздік оқы, тәртіпті бол, аспанымыз ашық болсын, сабағымыз сәтті өтсін деген сияқты ізгі тілектер айтты. Берілген тақырыппен жұмыс кезінде «INSERT» стратегиясын пайдалана отырып не білетінін, және білмейтінін, не жаңалық болғанын мәтінде кездескен жаңа сөздермен жұмыс жүргізіп, жұпта талқыланды. «Семантикалық карта», «Венн диаграммасы», қолдана отырып алған білімдерін салыстырды қолданды, тұжырымдама жасады.Байқағандарым:Оқушылардың өзін-өзі реттеуге үйренгенінСыныпты топқа бөлінуді үйрендіТоптық ережені құрастырып үйрендіТоппен жұмыс жасай алуды үйренді.Өз ойларын ашық айтуға үйренді.Рефлексия жасай алуға дағдыланды. Әр сабағымның соңында сабағымды түйіндеп өзіме сұрақтар қойып отырдым. Сабақ қалай өтті? қай тәсіл тиімді болды? оқушылар қалай қабылдады?- деп сабақ соңында өз-өзімді де бағалап отырдым. Өзім үшін. Не сәтті болды? Неліктен? Не сәтсіз болды? Не үшін? Орта мерзімді жоспарына келесі әдістерді кіріктіре отырып жоспарладым. Олар: топтық және жұптық жұмыстар, «Аквариум», «Өкіл», «ыстық орындық», «сыңарыңды тап», «миға шабуыл», «Кубизм», «Уақыт шеңбері», «сәйкестендіру» әдістерін қолдандым. Осы құрылған орта мерзімді жоспарлауды пайдалана отырып әр сабағыма қысқа мерзімді жоспарымды «Блум токсаномиясы» бойынша жасадым.Себебі бұл Блум таксаномиясы бойынша жасалған жоспар мұғалім мен оқушылардың сыныптағы іс-әрекетін айқындайды. Әр түрлі әдіс тәсілдер арқылы кіріктірілген модульдер қалай ендірілгеніне қарап, оқушылардың жұмысы байқалады. Сабақты жүйелі түрде жоспарлау оқушылардың танымдық қабілеттерін одан әрі қарай дамытуға мүмкіндік туғызады. Блум таксаномиясы сыныптағы барлық оқушыларды сабаққа тартудың тиімді жолы деп таптым. Білу, түсіну параметрлерінде үлгермеуші оқушылар дарынды оқушылармен «көпіршелер» арқылы жұмыс жасаса, соңғы күрделі пайдалану, талдау, жинақтау параметрлерінде дарынды оқушылар алға қарай талпыныс жасайды. Тапсырма бойынша оқушылар уақыт біткен соң қолдарын шапалақтап топ баяндаушылары өз постерлерін қорғайды. Оқушылардың орындаған тапсырмасына «жақсы», «жарайсың», «керемет», «тамаша» деген ынталандыратын сөздерді айтып отырамынСабақ соңында оқушылар өздерінің сабақтан алған әсерлерін смайликтерді пайдаланып көңіл күйлерін білдіріп отырды. Мен оқушыларға стикерлер таратып, кері байланыс орнатамын. Мұндағы мақсатым келесі сабақтарымды жоспарлап отыру еді. Осылайша мен сабақтарымда оқушыларды түрлі әдіс- тәсілдерді пайдаланып, оқушыларды хор мен оркестр, бұлт пен күн, геометриялық фигуралар, санамақ, мозайкалар арқылы топтастырып отырамын. Мұндағы мақсатым оқушылардың барлығының бір- бірімен қарым- қатынас орнату еді. Оқушылар әр- қайсысының айтылған пікірлері, идеялары құнды және бағалы. Зерттеулерге негізделген және ең үздік оқушылaрды aнықтaйтын сенімді өлшемдерді тиімді қолдaнуғa болaды. Олaр төменде көрсетілген (Montgomеry.1996: Frееman.1991)

• есте сaқтaу және білім:олaрдың естесaқтaу қaбілеттері өте жоғaры;олaр aқпaрaтты біліп қaнa қоймaй,оны пaйдaлaнaaлaды;

• өз білімін жетілдіру:олaр білім беру үдерісінің қaлaй жүретінін бaсқaлaрдaн гөрі жaқсы біліп,өздерінің оқуын реттей aлды.

• ойлaу қaбілетінің жылдaмдығы:олaр жоспaрлaуғa көп уaқыт жұмсaуы мүмкін,бірaқжоспaрдың жүзегеaсуынa тез жетеді;

• мәселені шешу:олaр aқпaрaтты толықтырып,олaрдың қaйшылықтaрын aнықтaп, мәніне тезірек жетеді.

• икемділік:бaсқaлaрғa қaрaғaндa олaрдың ойлaу қaбілеттері жaқсы ұйымдaстырылғaн,дегенмен олaр оқудa және проблемaлaрды шешуде бaлaмa шешімдерді көріп,қaбылдaй aлaды.

• күрделікке деген сүйіспеншілік:қызығушылығын aрттыру, олaр күрделі ойын мен тaпсырмaлaрғa ұмтылaды;

• шоғырлaну: ерте жaсынaн бaстaп ерекше қaбілеттерін ұзaқ уaқытқa шоғырлaу қaбілеттері бaр;

• ерте символдық белсенділік:олaр ерте жaсынaн сөйлей,оқи және жaзa бaстaйды (Frееman 1998)