Әлеуметтік желілер мен жаңалықтар порталдарында күн сайын дерлік тонау, алаяқтық, отбасылық жанжалдар мен ауыр қылмыстар туралы ақпараттар жарияланып жатады. Қылмыстың көбею себептері көп факторға байланысты.
1. Әлеуметтік-экономикалық жағдай
Қылмыс деңгейінің көтерілуінің басты себептерінің бірі – халықтың әлеуметтік жағдайының төмендеуі. Жұмыссыздық, төмен жалақы, инфляция және күнкөріс деңгейінің нашарлауы адамдарды қылмыс жасауға итермелейді. Әсіресе жастар арасында жұмыссыздық пен болашаққа деген сенімсіздік ұрлық, тонау, алаяқтық секілді қылмыстарға себеп болуда.
2. Білім мен тәрбие жүйесіндегі кемшіліктер
Қоғамда құқықтық сауаттың төмендігі мен отбасыдағы тәрбиенің әлсіздігі де қылмысқа жол ашады. Балалар мен жасөспірімдердің бос уақытын дұрыс ұйымдастыру, адамгершілік құндылықтарды қалыптастыру – тәрбиенің өзегі болуы тиіс. Өкінішке қарай, бұл бағытта толыққанды жүйелі жұмыс жасалмай отыр.
3. Ішімдік пен есірткіге тәуелділік
Қылмыстық істердің едәуір бөлігі алкоголь немесе есірткі өнімдерінің әсерінен жасалады. Бұл мәселе әсіресе отбасылық зорлық-зомбылық пен көлік апаттары жағдайында жиі кездеседі. Нашақорлық пен ішімдікті шектен тыс тұтыну адамның санасын тұмандатып, оны заң бұзуға итермелейді.
4. Құқық қорғау жүйесінің әлсіздігі
Қылмыстың өршуіне құқық қорғау органдары тарапынан тиісті бақылау мен алдын алу жұмыстарының жеткіліксіздігі де әсер етеді. Кей жағдайда қылмыстық істер уақытылы тергелмейді, кейбір қылмыскерлер жазадан құтылып кетеді. Мұндай әділетсіздік адамдарда заңға деген сенімсіздік тудырады.
5. Цифрлық технологиялардың теріс ықпалы
Қазіргі таңда интернет алаяқтығы мен киберқылмыстар да артып келеді. Әлеуметтік желі арқылы таралатын жалған ақпараттар, фейк парақшалар мен қаржылық алаяқтықтар халықтың сеніміне кіріп, материалдық шығын келтіруде. Бұл – заманауи қылмыстың жаңа түрі.
Қылмыс деңгейінің артуы – жай ғана статистикалық көрсеткіш емес, бұл – қоғамдағы терең әлеуметтік дерттің көрінісі. Бұл мәселені шешу үшін тек қана полиция жұмысы емес, бүкіл қоғамның – мектеп, отбасы, үкіметтік және үкіметтік емес ұйымдардың – бірлескен әрекеті қажет. Әлеуметтік әділеттілік, білім беру, тәрбие, экономикалық тұрақтылық және заң үстемдігі – қылмыстың алдын алудың негізгі жолдары.
