Инфляцияның себептері | Скачать Материал

Негізгі бөлім
2. Инфляцияның мәні, себептері және формалары
3. Инфляцияның Қазақстандағы ерекшеліктері
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Инфляция (лат желбуаз), ақшаның құнсыздануы-ақша айналысы
арналарының тауар айналымы қасиеттерінен артық мөлшерде толуы. Мұның өзі
ақша өлшемінің құнсыздануын туғызып, тиісінше бағаның өсуіне апарып
соқтырады. Инфляцияның экономикалық жэне әлеуметтік зардаптары сан алуан.
Инфляция қарқынының артуына қарай өндірістің дамуына нақты кедергі жасайды,
қоғамдағы экономикалық және әлеуметтік шиеленісті ұшықтырыды. Инфляция
өндірісті қожыратып, елеулі экономикалық зиян келтіреді, экономикалық
саясаттың жүргізілуін қиындатады.
Курстық жұмысымды 3 бөлімге бөлдім. Бірінші бөлімде инфляцияның мәнін,
себептерін түрлерін қарастырдым, яғни инфляция теориясына коңіл аудардым.
Екінші бөлімде, инфляцияның экономикалық, әлеуметтік салдары,
альтернативті көздері, тежеу шаралары мен әдістері, жұмыссыздық деңгейінің
түсуі баға мен жалақы өсіміне әкеледі деген қорытындыға келген филлипс
қисығы туралы қарастырдым.
Соңғы бөлімде, инфляцияға қарсы мемлекеттік саясат туралы, инфляцияның
Қазақстандағы ерекшеліктеріне анықтама беріп, мысалдарымен түсіндірдім.

Инфляцияның мәні және факторлары.

Инфляцияның мәні — ол тауарлар мен көрсетілген қызметтердің бағасының
өсуі жэне тауар тапшылығы мен қызмет сапасының төмендеуі салдарынан ақшаның
құнсыздануы, оның сатып алуы мүмкіндігінің құлдырауы. Инфляция — қоғамдық
ұдайы өндірістегі диспропорцияның көрінісі . Ол мемелекеттің табысы мен
шығынның үйлеспеуі салдарынап кездесетін кез келген экономикалық формацияға
тән құбылыс. Инфляция ұлттық табысты экономиканың салалары арасында,
коммерциялық құрылымдар, халықтың топтары мен мемлекеттің жэне шаруашылық
субъектілері арасында қайта бөлуге тірейді.
Инфляция — желбуаз көтерілу, icy деген мағынаны білдіретін латын
сөзі. Шындығында да, қауырт жағдайларда (мысалы, соғыс, революция жэне
кездейсоқ жағдайларда экономиканы дамыту үшін) мемлекеттік шығындарды қағаз
ақша шығарумен қарсыландыру ақша айналымының күрт көтеріліп, қағаз
ақшаның құнсыздануына экеп соқтырады. Ақшаның құнсыздануы — ақша айналысы
арналарының тауар айналымы қажеттерінен артық мөлшерде толуы. Мұның өзі
ақша өлшемінің құнсыздануын туғызып, тиісінше бағаның өсуіне апарып
соқтырады. Оны эр елдерден соғыс жылдарындағы ақша айналысынан байқауға
болады. Мысалы АҚШ- тың бостандық үшін 1775-1783ж.ж. соғысы жэне 1861-
1865ж.ж. Азамат соғысы (оның соңғы екі жылында доллардың сатып алу
мүмкіндігі 60% дейін төмендеген); XIX Ғ бас кезіндегі Англияның Наполеонға
қарсы соғысы; 1789-179 Іж.ж. Француз революциясы эсіресе, бірінші
дүниежүзілік соғыстан кейін Германияда инфляция жоғары қарқынға жетті. 1923
ж. Күзінде айналымдағы ақша массасы 496 квинтиллион (құрамында он бес нөлі
бар сан) рейхсмаркаға жеттп, ол ақша өлшемі триллион есе құлсызданды. Осы
келтірілген тарихи мэліметтер. Инфляция бүрыннан келе жатқан феномен
(айырықша құбылыс) екенін дэлелдейді.Инфляция дүние жүзіндегі көптеген
елдердің экономикалық өміріндегі ең өткір проблемлардың бірі.
Бағаның кез келген өсуін инфляциялық өсу деп есептеуге болмайды. Баға
өсуінің инфляциялық себептерінің арасында мемлекеттік шығыстар мен
кірістердің тенденстірілмеуі, яғни мемлекеттік бюджеттің тапшылығы неғұрлым
елеулі себепке жатады. Көбінесе бұл тапшылық ақша шығару жолымен
жабылады, мұның өзі ақша көлемінің көбейіп, соның салдарынан инфляцияға
әкеліп соғады, яғни айналыстағы қағаз ақша құнсызданып, валютаны сатып
алуға жарамдылығы құлдырайды. Инфляция кезінде шығарылған ақша көлемі
өзгермеген жағдайда айналыстағы тауар көлемінің қысқаруы, өнімнің баламалы
көлемімен қамтамасыз етілместен ақшаның көп мөлшерде шығарылуы, тауарлар
мен көрсетілетін қызметтер бағасының өсуі, нақты жалақының құлдырауы
салдарынан қымбатшылық өршиді. Инфляциялық қауіпті инвестициялар
көбінесе, экономиканы милиторландыруға байланысты, яғни негізсіз жоғары
эскери шығындар бюджетті ұдайы дағдарысқа ұшыратады: оның тапшылығы
ұлғайып, ізінше баға өседі.
Жаңа қоғамда инфляцияда көрінетін байланыс қиындады: қағаз ақшаның
алтынға тәуелділігі мүлдем үзілген, ақша айналымының дәстүрлі заңы бұзылған
жэне инфляция жаңа халықаралық сипатта қалыптасуда. Бұның бір себебі
мынада, көп елдер инвестицияны ынталандыру және экономиканы емдеу қүралы
ретінде ақша шығару қарқынын мемлекеттің қағаз ақшаны шектен кеп шығаруымен
байланысты бұл эммиссия ішкі айналым қасиеттілігінен де алып кетті.
Нэтижесінде ақша құпсызданады, баға өседі, сосын барлық шаруашылық
пропорциялар бұзылады.
Инфляцияға әсер ететін факторлар, біріншіден, мемлекеттік бюджеттен
бүрыннан келе жатқан тапшылығы негізінде қаржыландыру мәселелерінде
анықталады; екіншіден, құрылым факторлары, мысылы, тез қайтарылып болмайтын
ауыр өнеркәсіпке салынатын инвестицияның қауырт өсуі;
үшіншіден, . баға қайшысы деп аталатын ауыл шаруашылығы өнімдерінің
бағасымен салыстырғандағы өнеркэсіп өнімдері бағасының қарқынды өсуінің
арасындағы үйлесімсіздік. Құрылым факторлары тек бағаны қауырт көтеріп
шығын инфляциясына жағдай жасап қана қоймай, сонымен иқатар сұраныс
инфляциясының өсуіне әсерін тигізеді.
Қазіргі заманғы инфляция- бұл ұсыныспен сұраныс арасындағы
диебаланыс жэне бағаның өсуіне байланысты басқа да ұлттық шаруашылық
пропорциялар бұзылуы нәтижесі.1.2. Инфляцияның себептері.
Ақша тауарларды сатып алу қабілеті күшті валютамен салыстырғанда
құнсызданады. Инфляцияны бұл ай түсіндіру, яғни ақшаның алтынға қатысты
құнсыздануы, алтынды бұрынғыша ақша сияқты жалпылама эквивалент деп
қарастыруда жатыр. Ең алдымен бағаның өсуі тауарға сұраныстың оның
ұсынысынан артық болуымен байланысты.Белгілі тауар рыногында сұраныс пен
ұсыныстың сэйкестілігінің бұзылуы элі инфляция емес. Инфляция елдегі баға
деңгейінің өсуі. Бағаның көтерілуіне нақты экономикалық жағдайлар да әсер
етеді. Мысалы, 70жылдардағы энергетикалық дағдарыс тек мұлай бағасының
өсуінен (мүнай бағасы 20есе өсті) емес, басқада тауар мен қызмет көрсету
бағаларының өсуімен байланысты. 1973жылы жалпы бағаның деңгейі 7%-ке, 1979ж
9%-ке артты. Ақша әсерінен тыс, тауар бағаларының өзгеруі еңбек
өнімділігінің артуына, циклдық және маусымдық толқуларға, ұдайы өндірістегі
қүрылымдық өзгерістерге, бағаның монополиялануы мен экономиканы мемлекеттік
реттеуге, салықтың жаңа ставкаларын енгізуге, ақша өлшемінің
девальвациялануы мен ревальвациялануына, рынок байланыстардың ықпалына жэне
т.б. байланысты. Демек, бағаның өсуіне көптеген неше түлрі себептердің
әсері болады
Коньюктураның циклдық толқуынан болатын бағаның өскін инфляцияға
жатқызуға болмайды. Циклдың түрлі фазаларынан өту барысында(эсіресе ХІХ-ХХ
ғасырдың бас кезіне тэн классикалық түрі) бағалардың динамикасы өзгеріп
отырады. Аласапыранның бас кезіндегі оның өсуі дағдарыс пен деприссия
фазасында төмендеп, жандану кезінде баға тағы да көтеріледі. Еңбек
өнімділігін арттыру бағаның темендеуіне экелуі тиіс. Циклдық толқулардың
тағы бір көрінісі жалақының өсуі еңбек өнімділігінен артып кетуінде. Мұндай
құбылыс шығынның инфляциясы деп аталады. Ол ез кезегінде баға деңгейінің
жалпы өсуіне алып келеді. Кездейсоқ аппараттар да бағаның инфляциялық
өсуіне көп эсер етпейді. Айталық су басып кеткен аймақтардағы қүрылыс
материалдарының бағалары өседі. Бүл қүрылысматериалдарын шығаратын
өндірісті ұлғайтады, ал олар рынокты толықтыру барысында, баға төмендеуі
тиіс.
Сонымен инфляция көп сэйкессіздіктермен байланысты екеніи еске ұстап,
оның ішіндегі ең бастылары:біріншіден, мемлекеттік шығыстар мен кірістердің
тепе теңдігінің бұзылуы байланыстың болмауы. Ол мемлекеттік бюджеттің
тапшылығынан көрінеді. Егер дефицит орталық эмиссия банкісінен заем арқылы
қаржыландырылса басқаша айтқанда, ақша ұстаногы белсенді пайдаланылса, онда
айналыста ақша массасы көбейеді. Айырбастың сандық теңдігін MV= РОеске
түсірсең, М мен Р көрсеткіштері өсуінің байланысы анық.
Екіншіден, осындай жолмен, әдіспен инвестицияның қаржыландыру
жүгізілген жағдайда да бағаның инфляцияның өсуі болады. Әсіресе экономиканы
милитариландырумен байланысты инвестиция инфляцияны өршітеді. ¥лттық
табысты эскери мақсатқа пайдалану, өндірістік емес шығындар олар … жалғасы