Кезби ЖШС кешенді электрлендiру сұрақтары

Берiлген дипломдық жұмыста Кезби ЖШС кешенді электрлендiру
сұрақтары қарастырылған қабылданған машиналарға электржетектерiн таңдау
жүргiзу электр қозғалтқыштарды таңдау, аппараттарын және комплектты
тарату қондырғыларын таңдау, трансформаторларын таңдау, ішкi күштiк желiнi
есептеу, жарықтандыру желiсiн есептеу, объектiнiң максималды қуатын,
қоректену көзiнің қуатын есептеу және түрiн таңдау жүргiзiлдi, электрмен
жабдықтау схемаларын жетілдіру қарастырылды.
Өмір тіршілік әрекеттерінің қауiпсiздiк шараларын жүргiзу, электрлендіру
жүйесін пайдалануда (монтаж, жөндеу т.б.) техника қауіпсіздігін талдау, Кезби
ЖШС мекемесінде өрттің алдын алу бойынша жүргізілетін шаралар. Қорғану
құралдары.
Экономикалық бөлімде жобалаудың тиiмдiлiгiн есептеу, жүйелердің
сенімділік деңгейлерін талдау шаралары қарастырылған.

АННОТАЦИЯ

В данной дипломной работе рассмотрены вопросы комплексной
электрификации ТОО Кезби с модернизацией схемы электроснабжения,
выбор типа и мощности источника питания. При этом приведен выбор

электропривода, электродвигалетей,
пускозащитной аппаратуры,
выбор

трансформатора,
внутренней силовой сети, расчет электроосвещения,

мощности объекта, модернизированы схемы электроснабжения.

Были разработаны мероприятия по обеспечению
безопасности

жизнедеятельности, пожарный безопaсность в компаний Кезби ТОО, a тaкже
кaчество выполняемой рaботы
В дaнном рaзделе приводится рaссмотрение экономической
состa вляющей ре a лизa ции д aнного проект a , отр a жa ющей временные, трудовые
и финaнсовые зaтрaты нa проект.

ANNOTATION

In this thesis work questions the complex electrification LLP «Kezbi» to the
modernization of the power supply diagram. In this case, the drive is a choice, launch
protection equipment inside the power system, the calculation of lighting, power
facility, the choice of the type and capacity of the power supply, upgraded power
supply circuit. Activities were designed to ensure the safety of life, health, safety and
environment. The calculation of economic efficiency in the decision taken.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

3

1
1.1

1.2

1.2.1
1.2.2
1.2.3
1.3
1.3.1
1.3.2
1.4

1.4.1
1.4.2
1.4.3
2
2.1
2.2
3
3.1

3.2

3.3

3.4
3.5

3.6

4
4.1
4.2
Нысанды электрлендіру
Нысанның жалпы сипаттамалары, технологиялық нысандарды және
жұмысшы машиналарды сипаттау
Электр жетектерін қолданыстағы машиналарға, тетікқорғау
аппаратураларына және таратқыш құрылғылар комплектілерін таңдап
алу. Ішкі күштік жүйелердің есебі
Электр қозғалтқыштарды таңдау
Тарату жүйелерінің параметрлерін есептеу және аппараттарын таңдау
Тарату жүйелерін есептеу, сымдарды (кабельдерді) таңдау
Жарықтандыруды есептеу (светотехникалық және электротехникалық)
Жарықтехникалық бөлім
Электртехникалық бөлім
Нысанның максимал қуатын есептеу, қоректендіру көзінің түрі мен
қуатын таңдау
КТП трансформаторының түрі мен санын таңдау
Қоректендіру желісін есептеу және КТП электр қондырғыларын таңдау
Желі қимасын есептеу және КТП кабелін таңдау
Электрмен қамтамасыздандыру схемасын жетілдіру
Электрлік жүктемелерді есептеу
Реактивті қуат қондырғыларын қарымталайтын қуаттарды есептеу
Өміртіршілік қауыпсіздігі бөлімі
Кәсіпорындарда және жұмыс орындарында тіршілік қауыпсіздігі
бойынша ұйымдастыру жұмыстары
Участоктағы электр қондырғыларын монтаждауда техника қауіпсіздігі
бойынша жүргізілген іс-шаралар
Электрлік қондырғыларды эксплуатациялау кезіндегі еңбекті қорғау
бойынша жүргізілген ұйымдастыру және техникалық іс-шаралары
Өртке қарсы қауіпсіздік
Кәсіпорындардағы қоршаған ортаны қорғау бойынша жүргізілетін іс-
шаралар
Электр энергиясын рационалды қолдану бойынша жүргізілетін іс-
шаралар
Экономикалық бөлімі
Келтірілген шығындар минимумы бойынша жүйелер нұсқасын таңдау
Жүйелердің сенімділік деңгейлерін талдау
Қорытынды
Қолдынылғын әдебиеттер тізімі
Қосымша
5
5

7

7
10
14
23
23
32
41

41
42
44
46
47
50
63

63

64

65
67

68

69
71

76

Кіріспе

Біздің еліміздің энергетикасы халық шаруашылығын электрмен сенімді
түрде және электр энергиясын тұтынушылардың әртүрлі тұрмыстық
қажеттіліктерін қамтамасыздандырады. Электрмен қамтамасыздандыру
еліміздің халық шаруашылығын қамтамасыздандырудың бірден бір құрамдас
бөлігі болып табылады. Қазіргі уақытта электрмен қамтамасыздандырусыз
бірде бір өндіріс орындары немесе қалалар және т.б. өмір сүруі мүмкін емес.
Электрмен қамтамасыздандырудың бірден бір негізгі мәселесі қандай да бір
нысанның қалыпты жұмысы мен өміршеңдігін қалыптастыру болып отыр.
Негізгі тұтынушылар болып өнеркәсіптік өндіріс орындары, ауыл
шаруашылығы, транспорт, коммуналды шаруашылықтар табылады. Бұл кезде
барлық электр энергиясының 70% пайызы өнеркәсіптік өнімдердің
технологиялық процесстеріне шығындалады.
Электр энергиясы халық шаруашылығының түгел дерлік салаларында
қолданылады, әсіресе әр түрлі механизмдердің электр жетектері үшін
пайдаланылу аясы өте кең, ал кейінгі уақыттарда әртүрлі электрлік
технологиялық қондырғыларда да, атап айтқанда — бірінші кезекте электрлік
термиялық және электрлік дәнекерлеу қондырғыларда, электролиздеуде,
материалдарды электрұшқындық және электрдыбыстық өңдеулерде және т.б.
салаларда қолданылады.
Электр қабылдағыштардың үлкен тобын халық шаруашылығының
барлық салаларында қолданылатын жалпы өнеркәсіптік механизмдердің электр
жетектері құрайды, атап айтқанда: көтергіш-транспорттық машиналары,
ағымды-транспорттық жүйелер, компрессорлар, насостар, вентиляторлар.
Электр энергиясын қажетті мөлшерде жеткізуді қамтамасыз ету үшін
және өнеркәсіптік нысандардың, қондырғылардың, құрылғылар мен
механизмдердің энергия жүйелерінен сәйкес сапаны талап ету үшін 1000 В
және одан да жоғары кернеулер жүйелерінен тұратын, сонымен қатар
трансформаторлық, түрлендіргіштік және реттегіш шағын станциялардан
тұратын өнеркәсіптік өндірістерді электрмен қамтамасыз ету жүйелері қызмет
атқарады. Энергия жүйелердің төмендегідей түрлері болады: цехтық —
тұтынушыларды энергиямен қамтамасыздандырады, заводтық — негізгі цехтар
мен қосымша нысандарды электрмен қамтамасыз ету үшін қызмет етеді,
қалалық немесе аудандық — өндірістерді, ауыл шаруашылығын, коммуналды
нысандарды электрмен қамтамасыз ету үшін қолданылады.
Электр энергиясын тұтынушылардың өздеріне тән спецификалық
ерекшеліктері болады, ол электрмен қамтамасыздандырудың белгілі бір
талаптарымен шартталады, мысалы — сенімді тамақтану, электр энергиясының
сапасы, жеке элементтерді қорғау мен резервілеу және т.б. Өнеркәсіп
өндірістерін электрмен қамтамасыздандыру жүйелерін эксплуатациялауды
және ғимараттарды жобалауда кернеуді таңдап алуды орындауда, электрлік
жүктемені анықтауда, қандай типті екендігін таңдауда, трансформаторлық

шағын станциялардың саны мен қуатын, барлық қорғаныс түрлерін, реактивтік
қуатты компенсациялау жүйелерін және кернеуді реттеу әдістерін таңдауда
техникалық-экономикалық аспектілерді ескеру қажет. Қоректендіру
сызықтарының, трансформаторлық шағын станциялардың жүйесі мен
мөлшерін, басқару жүйелерін, қорғаныс жүйелерін кернеуін таңдау кезінде —
технологиялық процесстердің орындалуы, номинал кернеудегі қуаттың артуы
ескерілуі қажет.
Ұзақ мерзімді перспективаға дайындалған энергетикалық бағдарлама
бәрінен бұрын энергияны сақтаушы техникалар мен технологиялардың кеңінен
енгізілуін қарастырды.
Осыған орай энергия үнемдеуді рационализациялау, яғни электр
энергиясының меншікті шығынын кеміту және халық шаруашылығының
салаларын электрмен қаруландыруды арттыру маңызды роль атқарады. Бұл
мәселеленің маңызды шарты — өнеркәсіптік өндірісте тұтынылатын электр
энергиясы жүйелерін жеткілікті және сапалық есептеуді ұйымдастыру болып
табылады.
Электрмен қамтамасыздандырудың негізгі мәселесі болып өндірістің
үздіксіз жұмысын қамтамасыз ету мақсатындағы автоматтандыру табылады.
Автоматтандыру көптеген шағын станцияларды тұрақсыз кезекші қызметкері
бар жұмысқа көшіруге мүмкіншілік береді, ол эксплуатациялық шығындарды
кемітеді және қызметкердің қателігінен болатын авариялардың санын
қысқартуға мүмкіндік береді.
Берілген дипломдық жұмыста өнеркәсіптік өндірістерді электрмен
қамтамасыздандыру жүйелерінің олардың жұмыстарының ерекшеліктерін
ескере отырып толық есептеу жүргізілген.

1 Нысананы электрлендіру

1.1 Нысанның жалпы сипаттамалары, технологиялық нысандарды
және жұмысшы машиналарды сипаттау

— №1 цех (орман цехы), ағаштарды тілу және тақтайларды дайындау
орындалады;
— №2 цех, жихаз жасау үшін ағаштар және т.б. дайындықтар жасалады;
— №3 цех, жихаздарды жөндеу және жинау үшін дайындықтар жасалады;
— №4 цех, ДСП-дан жасалатын бөлшектер орындалады;
— №8 цех, текше метрлік бұйымдардың дайындалуы орындалады;
— №15 цех, жихазды жасау орындалады;
— №16 цех, шпонды жасау орындалады;
— №17 цех, металлдан жасалатын бұйымдарды дайындау орындалады;
— №18 цех, ағаш өңдеу жұмыстары орындалады;
— №19 цех, жихазды жөндеу орындалады;
— №20 цех, жихаз дайындау орындалады;
— №26 цех, жихаздың экспериментті түрде жасалуы орындалады;
— №27 цех, ағашты кептіру орындалады.
Өндірістің негізін функциялануын қамтамасыз етуші қосымша бөлімге
келесі құрылымдық бөлімшелер жатады:
— №11 цех, жихаз жасау үшін заттардың металл өңделуі орындалады;
— №12 цех (электрлік цех) — кәсіпорынды электр қондырғыларымен
қамтамасыз етеді;
— №10 цех (пара күштік шаруашылық цехы), оның құрамына
компрессорлық және қазандық станциялар кіреді;
— №13 цех — транспорттық цех;
-қойма жайлары;
-заводтық басқару.
Электр энергияларын негізгі тұтынушылар:
— қазандықтың жүйелік насостары;
— компрессорлық;
— техникалық сумен қамтамасыз ету насостары;
— пилорама (станоктық құрал жабдықтары);
Электр энергиясын тұтынушылардың сипаттамалары (1.1 кестеде) және
электрмен қамтамасыздандырудың категорияларын анықтаудың шамалары
төменде (1.2 кестеде) келтірілген.

.

Кесте 1.1 — Электр энергиясын тұтынушылар №
Құрал жабдықтар атаулары
Рн. кВт
1
Дөңгелектеп аралау станогы
3.0
2
Жону станогы
3.0
3
Сүргілеу станогы
3.5
4
Бөренені цилиндрлеу станогы
64.5
5
Дөңгелектеп аралау станогы
3.0
6
Жону станогы
3.0
7
Тегістеу (ажарлау) станогы
0.37
8
Сүргілеу станогы
3.5
9
Бөренені цилиндрлеу станогы
64.5
10
Тәждік біріктірудің өңдеу станогы
12.6
11
Дөңгелектеп аралау станогы
3.0
12
Жону станогы
3.0
13
Дөңгелектеп аралау станогы
3.0
14
Жону станогы
3.0
15
Тегістеу (ажарлау) станогы
0.37
16
Фрезерлік станогы
7.6
17
Бөренені цилиндрлеу станогы
64.5
18
Сүргілеу станогы
3.5
19
Тегістеу (ажарлау) станогы
0.37
20
Тәждік біріктірудің өңдеу станогы
12.6
21
Дөңгелектеп аралау станогы
3.0
22
Форматтық-пішу станогы
0.75
23
Жону станогы
3.0
24
Сүргілеу станогы
3.5
25
Фрезерлік станогы
7.6
26
Жону станогы
3.0
27
Рейсмустық-жону станогы
6,8
28
Рейсмустық-жону станогы
6,8
29
Дөңгелектеп аралау станогы
3.0
30
Дөңгелектеп аралау станогы
3.0
31
Бөренені цилиндрлеу станогы
64.5
32
Тәждік біріктірудің өңдеу станогы
12.6
33
Сүргілеу станогы
3.5
34
Жону станогы
3.0
35
Форматтық-пішу станогы
0.75
36
Рейсмустық-жону станогы
6,8
37
Бұрғылау станогы
2.5
38
Дөңгелектеп аралау станогы
3.0

Кесте 1.1- жалғасы

Кесте 1.2 — Тұтынушылардың сипаттамалары

Электрмен қамтамасыз етудің категорияларын анықтау.
ЭҚЖ-ға сәйкес электр қабылдағыштарды электрмен қамтамасыздырудың
сенімділігін қамтуға қатысты үш түрлі категорияларға бөледі
Бұл электр қабылдағыштар II категорияға жатады. Оларға мынадай
электрқабылдағыштар жатады, электрмен қамтамасыз етілуі өнімдерді
жалпылама жібермеуге әкеліп соқтырады, жұмысшы механизмдердің және
өнеркәсіптік транспорттың тұрып қалуына, қалалық және ауылдық
тұрғындардың көпшілік мөлшерінің қалыптан ауытқуына әкеліп соқтырады.
Мұндай қабылдағыштар үшін резервтік қоректендіру қарастырылады, бірақ
оған ауысу қолмен кезекші қызметкерлер арқылы немесе оперативтік топ
арқылы орындалады.
Трансформаторларды орталық резервтеу болғанда және 24 сағаттан артық
уақытта істен шыққан трансформаторларды ауыстыру мүмкіншілігінде 2
категориялы бір трансформаторлы электр қабылдағыштарды қоректендіру
қажет.

1.2 Электр жетектерін қолданыстағы машиналарға, тетікқорғау
аппаратураларына және таратқыш құрылғылар комплектілерін таңдап
алу. Ішкі күштік жүйелердің есебі

1.2.1 Электр қозғалтқыштарды таңдау

Өндірістік механизмдердің белгіленуіне қарамастан оларды негізгі үш
түрлі бөліктерге бөледі: қозғалтқыш машиналар; жұмысшы машиналар;
көшіргіш құрылғылар.
Қозғалтқыш машина, жұмысшы машинаны қозғалысқа келтіреді, №
Құрал жабдықтар атаулары
Рн. кВт
39
Тегістеу (ажарлау) станогы
0.37
40
Токарьлық-бұрап кесу станогы
11
41
Токарьлық-бұрап кесу станогы
11
42
Вертикаль-бұрғылау станогы
7.6
У11, У12
Жылулық бүркеніш
5.5
У21, У22
Жылулық бүркеніш
5.5
Станоктардың атаулары
Ки
Cosφ
Tgφ
Ағаш өңдеу станоктары
0.2..0.25
0.3..0.6
1.33..1.5
Агрегаттық станоктар
0.25
0.6
1.33
Металлокесуші станоктар
0.12..0.14
0.4..0.6
1.33
Жылулық бүркеніштер
0.6..0.65
0.8
0.75

жұмысқа қосады, ереже бойынша, қозғалтқыштар — оларды басқару үшін және
қозғалтқыштан жұмысшы машиналарға кинематикалық жеткізуші болып
табылады. Жұмысшы машиналарды қозғалысқа келтіру үшін қызмет атқаратын
қозғалтқыштар мен көшіру құралдары жетек деп аталады.
Электр жетектері топтық, бірегейлі және көпқозғалтқышты болуы
мүмкін.
Топтық электр жетектерінде бір қозғалтқыш бірнеше жұмысшы
машиналарды қозғалысқа келтіреді. Бұл жағдайда механикалық көшірулер
орын алады. Қазіргі уақытта оларды әрбір механизмдерінің басқарылуының
күрделілігінен, көшіру жүйелерінде энергия шығындарының көп болуынан
және т.б. жағдайлар үшін көп қолдана бермейді.
Бірегейлі электр жетектерінде жұмысшы машина өз қозғалтқышы
әсерінен қозғалысқа келеді, сондықтан оның сипаттамаларының электр
қозғалтқышының сипаттамаларымен сәйкестендірілуіне мүмкіндік береді,
сонымен қатар электр қозғалтқышы жұмысшы машинасымен конструктивтік
түрде біріктірілетін жетек түрі — индивидуалды жетектердің әр түрлерін
жасауға ықпал етеді.
Көп қозғалтқышты электр жетектерінде жұмысшы машинаның жекеше
элементтері өздігінен электр қозғалтқыштарын қозғалысқа келтіреді, яғни
жұмыстық машина өз жұмысы үшін бірнеше электр қозғалтқыштарын талап
етеді. Бұл жағдайларда жұмыстық машиналардың ішіндегі көптеген
механикалық байланыстардан оларды электрлікке ауыстыра отырып, бас
тартуға болады, сонымен қатар әртүрлі технологиялық процесстердің толық
автоматтандырылуын қамтуға болады.
Электр жетектері автоматтандырылған және автоматтандырылмаған
болуы мүмкін: автоматтандырылмаған электр жетектерінде оларды
басқарудағы барлық операциялар қолмен орындалады; автоматтандырылған
электр жетектерінде қозғалтқыштың көшу режимдері бастапқы импульсты беру
әдісіне тәуелсіз қосалқы қызметкерлердің қатысуынсыз автоматты түрде
орындалады. Мұндай жетектің схемасында басқару тізбегі болады.
Электр қозғалтқыштарды тұрақты және айнымалы ток машиналарына
бөледі. Өз кезегінде айнымалы ток машиналары синхронды және асинхронды
қозғалтқыштарға бөлінеді. Асинхронды электр қозғалтқыштары фазалық және
қысқаша тұйықтау роторлы болып келеді.
Қозғалтқыштың үш фазалы асинхронды түрі электр жетектерінің
өнеркәсіптегі жалпылама қолданылатын түрі болып табылады. Мұндай
жағдайы дайындалуының қарапайымдылығымен және асинхронды
қозғалтқыштарының эксплуатациялануымен, жұмыс істеуде сенімділігімен,
габариттері мен құны, массасы тұрақты ток қозғалтқышымен салыстырғанда
аздығымен анықталады.
Асинхронды қозғалтқыштардың негізгі қолданылу аясы осы күндерге
дейін реттелмейтін электр жетегі болып келді. Соңғы жылдары, электр
техникалық өнеркәсіптегі жиілік пен кернеуді тиристорлық түрлендіргіштердің
дайындалып және сериялық шығарылуына байланысты тұрақты ток электр

жетектерінен өз сипаттамаларының көрсеткіштері бойынша ешқандай да кем
емес реттелетін асинхронды электр жетектері құрыла бастады. Мұндай электр
жетектерінің асинхронды электр жетектерінде нақты ерекшеліктерімен бара-
бар қолданылуы тек біздің елімізде ғана емес, шет елдерде де
автоматтандырылған электр жетектерінің дамуының прогрессивті
тенденцияларын көрсетеді.
Синхронды үш фазалы қозғалтқыштар әртүрлі жұмыстық машиналар
мен механизмдердің электр жетектерінде кеңінен қолданылады. Ол олардың
техникалық-экономикалық көрсеткіштерінің жоғары екендігін көрсетеді.
Синхронды қозғалтқыштар өте жоғары қуаттық коэффициентке ие — Сos , мәні

бірге жақын және асатын
Сos
мәнге ие болады. Синхронды

қозғалтқыштардың басып өтетін Сos -мен жұмыс істеу қабілеттілігі және осы
кезде жүйеге реактивті қуатты беруі электрмен қамту жүйесінің жұмыс режимі
мен үнемділігін жақсартуға мүмкіндік береді.
96-98%, ПӘК-ті 1-1,5% -ке асинхронды қозғалтқышдердің габариттері
мен жылдамдықтары артық. Синхронды қозғалтқыштарда артық
жүктемелерінің қабілеттерін қоздыру тогын реттестіру арқылы реттеуге
болады, себебі артық жүктемелеу қабілеттілігі асинхронды қозғалтқыштарға
қарағанда жүйе кернеуіне аз ғана тәуелді. Синхронды қозғалтқыш абсолют
қатаң механикалық сипаттамаларға ие.
Электр қозғалтқыштарының жұмыстарының үш түрлі режимдері кеңінен
қолданылады: жалғастырғыш, қайта-қысқа мерзімді, қысқа мерзімді.
Қозғалтқыштың жалғастырғыш жұмыс режимі температурасы өзінің
қалыптасқан мәніне дейін жету ұзақтығымен сипатталады. Мұндай режимде
мысалы, вентилятор жетектері, насостар, түрлендіргіш қондырғылар жұмыс
істейді.
Қозғалтқыштың қайта-қысқа мерзімді режимінде жұмыс уақыты кезінде
қалыптасқан температураға дейін қызып үлгермейді. Сөйтіп қосулар
аралығындағы демалыс уақытында қоршаған орта температурасына дейін суып
үлгермейді. Жұмыстың мұндай режимі мысалы, көтергіш крандардың,
лифтілердің электр жетектері үшін тән.
Қозғалтқыштың жұмысының қысқа мерзімді режимінде қозғалтқыш
жұмыстық периодта қалыптасқан температураға дейін қызып үлгермейді, ал
аралықтағы пауза соншалықты ұзақ, сондықтан температура қоршаған орта
температурасына дейін төмендейді. Жұмыстың мұндай режимі шлюз
жетектеріне, қосалқы механизмдерге тән.
Электр қозғалтқыштарының қуатын таңдап алу ұсынылған жүкке
сәйкестендіріліп орындалады. Жүкке қатысты қуатты азайтуға немесе
көбейтуге болмайды. Қуатты көбейткенде электр қозғалтқышы аз жүктемемен
жұмыс істейді, себебі ол экономикалық тиімді, п.ә.к.-ті төмендегендіктен
шығын артады, қондырғының құндылығы артады. Ал қуатты азайтқанда электр
қозғалтқышы артық жүктемемен жұмыс істейді, және ол оның жұмыс істеу
мерзімін қысқартады.
Электр қозғалтқыштарының кернеуі олардың қуаттарына және

электрмен қамтамасыз ету шарттарына байланысты таңдалады.
Электр қозғалтқыштарын желдеткіштік қондырғылар үшін таңдауды
келтірейік.

Желдеткіш
қондырғылардың есептеу қуаты
(1.1)
формуламен

анықталады:

рас

Q H
1000 в п

181,8 0,5
1000 0,25 1

0,36 ,

(1.1)

мұнда Р р а с- есептік қуат, кВт ;

3

Н — есептік қысым 0,5Па ;
в — вентилятордың ПӘК-і в 0,25 ;
п р — муфтаның көмегімен жетектің ПӘК-і п р 1.

(1.1) формула бойынша алынған номинал қуат бойынша 4А71А6У3
сериясындағы стандартты электр қозғалтқышы төмендегі мәндерімен
қабылданады:

1.1 Сурет — 4А71А6У3 сериясындағы стандартты электр қозғалтқышы

Р н = 0,37кВт , n 960об мин , I 1,3 , =
min 1,8 , к 2,2

0,645 , Сos

= 0,69 , Кi 4,0 , п 2,0

Q — вентилятордың беруі 181,8м с ;

Өзге механизмдердің электр жетектерінің есептері аналогиялық түрде.

1.2.2 Тарату жүйелерінің параметрлерін есептеу және аппараттарын
таңдау

Авариялық жағдайлардан электр қондырғыларын қорғау үшін қорғаныс
аппараттарын есептейміз.
Автоматтандыру мынадай жағдайларда орналастырылады:
автоматтандырылып басқарудың қажеттілігі, қалпына келтіру
сақтандырғыштарымен салыстырғанда, егер бұл кезде ажыратудың селективтік
емес ықтималдығының қорытынды мәніне ие болмаса және қысқаша тұйықталу
тогын шектеуде әсері болмаса, жекеше авариялық өшірулер (сынақты,
зертханалық және соған ұқсас құрылғылар) едәуір қатаң түрдегі
қамтамасыздандырудың қажеттілігі орын алғанда.
Таңдау шарты.

дөңгелектеп аралау станогы, Рн = 3.0 кВт

р

Рн
3U н cos

3
3 0.38 0.3

15.38 А ,

(1.2)

н. р. р ;

16 15.38 А,
I Н _ Т .Р. 1,15 I Р ,

I Н _ Т .Р. 17.687 А.

(1.3)

(1.4)

1.2 Сурет — ВА51-2512.5 автоматты сөндіргіші

ВА51-2512.5 автоматты сөндіргішті таңдап алайық
Сонымен қатар ПМЛ — 2000 магниттік жібергіш тетік пен РТЛ — 1016
жылулық релесін таңдап аламыз
ПР85-Ин1 түріндегі тарату шкафтарын таңдап аламыз

ШР1:
ШР2:
ШР3:
ШР4:
ШР5:
ШР6:
ШР7:
ШР8:
ПР85-Ин1-104
ПР85-Ин1-104
ПР85-Ин1-104
ПР85-Ин1-104
ПР85-Ин1-104
ПР85-Ин1-104
ПР85-Ин1-104
ПР85-Ин1-104

Артық жүктемелерден сақтау үшін ВА сетиясындағы автоматты
сөндіргіштерді пайдаланамыз, олардың параметрлерін кестеден келесі
шарттары бойынша таңдаймыз:

I НА I Р
I Н _ Т .Р. 1,15 I Р
— аппараттың номинал тогы
— жылулық расцепительдің номинал тогы

ШР1 үшін:

I НА 97.3
А
I _ . . 111.895 А,

ВА51-31 160125

ШР2 үшін:

I НА 98.35 А
ВА51-31 160125
ШР3 үшін:
I НА 8.5 А
ВА51-31 10016
ШР4 үшін:
I НА 100.04 А
ВА51-31 160125
ШР5 үшін:
I НА 15.13 А
ВА51-33 10020
ШР6 үшін:
I НА 111.97 А
ВА51-33 160160
ШР7 үшін:
I НА 15.69 А
ВА51-33 10020
ШР8 үшін:
I НА 28.27 А
I Н _ Т .Р. 113.1 А,

I _ . . 9.775 А,

I Н _ Т .Р. 115.046 А,

I Н _ Т .Р. 17.40 А,

I Н _ Т .Р. 128.76 А,

I Н _ Т .Р. 18.04 А,

I _ . . 32.51 А.

ВА51-33 10040

1.2.3 Тарату жүйелерін есептеу, сымдарды (кабельдерді) таңдау

Электрлік жүйелер өнеркәсіптік өндірістердің цехтық тұтынушыларына
электр энергияларын жеткізу және тарату үшін қызмет атқарады. Тұтынушылар
қорғаныш және тетіктік аппараттарының көмегімен цех ішіндегі шағын
станциялар мен таратқыш құрылғылары арқылы қосылып алады.
Электр жүйелерін орнату оқшауланған және оқшауланбаған өткізгіштер
арқылы орындалады. Оқшауланған өткізгіштер ( сымдар мен кабельдер)
қапталған және қапталмаған өткізгіштерден тұрады. Қапталған өткізгіштерде
электрлік изоляция үстіне металл және басқадай қабықша қапталған, ол
механикалық залалдар келтіруден сақтап тұрады. Оқшауланбаған өткізгіштер —
бұл алюминий, мыс, болат шиналар және жалаң өткізгіштер болып табылады.
Өнеркәсіптік өндірістердің электрлік жүйелерінде шиноөткізгіштер
кеңінен қолданылады. Конструкциялары бойынша олар ашық және жабық
болып бөлінеді, ал белгілеулері бойынша — магистральды және таратқыштық

болып екіге бөлінеді.
Цехтық жүйелер қоректендіру көзінен шығарылатын қоректендіргіш
(шағын станциялар) және электр қабылдағыштары жалғанатын таратқыштық
болып бөлінеді. Электрлік жүйелердің схемалары магистралды және радиалды
болып орындалуы мүмкін.
Радиальды схемалар қоректендіру көзінен сымдардың таралуымен, ірі
электр қабылдағыштар мен топтық тарату пункттерінен
қоректенетіндіктерімен, өз кезегінде басқа да ұсақ электр қабылдағыштармен
қоректенетін өздік сымдардардың шығарылып таратылуымен сипатталады.
Магистральды схемалар негізінен цехтың ауданы бойынша жүктемелердің
біркелкі таралуы кезінде қолданылады.
Өткізгіштің көлденең қимасы мына өрнектен таңдалынып алынады:

дд К з н. р ,

(1.5)

пр р .

1 — дөңгелектеп аралау станогы

I н.р. = 20А; Iдд = 1xIн.р. = 1×20= А; IР= 20А,
18 16 А,

Өткізгішті (сымды) АПВ 4x(1×2,5) кесте бойынша таңдап аламыз
2 — жону станогы

I н.р. = 10; Iдд = 1xIн.р. = 1×10= А; IР= 10А,
18 8 А,

Өткізгішті (сымды) АПВ 4x(1×2,5) кесте бойынша таңдап аламыз
3 — сүргілеу станогы

I н.р. = 12.5А; Iдд = 1xIн.р. = 1×12.5= А; IР= 12.5А,
18 10 А,

Өткізгішті (сымды) АПВ 4x(1×2,5) кесте бойынша таңдап аламыз
4 — бөренені цилиндрлеу станогы

I н.р. = 200А; Iдд = 1xIн.р. = 1×200= А; IР= 200А,
200 = 200 А,

Өткізгішті (сымды) АПВ 3x(1×95)+1×50 кесте бойынша таңдап аламыз
5 — тегістеу (ажарлау) станогы

I н.р. = 1.25А; Iдд = 1xIн.р. = 1×1.25= 1,25А ; IР= 1.25А,

18 1,25 А,
Өткізгішті (сымды) АПВ 4x(1×2,5) кесте бойынша таңдап аламыз
6 — тәждік біріктіруді өңдеу станогы

I н.р. = 40А; Iдд = 1xIн.р. = 1×40= 40А; IР= 40А,
40=40 А,

Өткізгішті (сымды) АПВ 4x(1×8) кесте бойынша таңдап аламыз
7 — фрезерлік станок

I н.р. = 25А; Iдд = 1xIн.р. = 1×25= 25А; IР= 25А,
28 25А,

Өткізгішті (сымды) АПВ 4x(1×4) кесте бойынша таңдап аламыз
8 — форматтық пішу станогы

I н.р. = 2.5А; Iдд = 1xIн.р. = 1×2.5= 2,5А ; IР= 2.5А,
18 2,5 А,

Өткізгішті (сымды) АПВ 4x(1×2,5) кесте бойынша таңдап аламыз
9 — рейсмустық-жону станогы

I н.р. = 25А; Iдд = 1xIн.р. = 1×25= 25А ; IР=
28 25 А,

25А,

Өткізгішті (сымды) АПВ 4x(1×4) кесте бойынша таңдап аламыз
10 — бұрғылау станогы

I н.р. = 8А; Iдд = 1xIн.р. = 1×8= 8А; IР= 8А,
18 8 А,

Өткізгішті (сымды) АПВ 4x(1×2,5) кесте бойынша таңдап аламыз
11 — токарьлық- винттік кескіш станогы

I н.р. = 40А; Iдд = 1xIн.р. = 1×40= 40А ; IР= 40А,
42 40А,

Өткізгішті (сымды) АПВ 4x(1×8) кесте бойынша таңдап аламыз
12 — вертикаль-бұрғылау станогы

I н.р. = 25А; Iдд = 1xIн.р. = 1×25= 25А ; IР= 25А,
28 25 А,

Кесте 1.3 — Қорғаныстың таңдалып алынған аппараттары, электр қозғалтқыштары мен магнит жібергіштері, сонымен қатар
тарату жүйесінің өткізгіш сымдары мен кабельдерін енгіземіз №
Пп
Технологиялық қондырғылардың
сипаттамалары
Электр қозғалтқыштарының параметрлері
Жібергіш тетіктер мен
қорғаныс аппараттары
Тармақтар
№
Пп
Атаулары
Р,
Iр, А
Электр
қозғалтқыш-
тарының түрі
Pном,
кВт
Iном,
А
КПД,
%
cos
Iпуск
Iном
Ж.гіш
тетік.ң
түрі
Iном
жылу
релесі
ү.н,А
Iном
Iвс
IномIуст,
а втома-тты
сөндіргіш,
А
Кабель
өткіз.ң
мар.сы
Қима,
2
мм
Желі
участ.ның
ұзындығы
1
Тегістеу (ажарлау)
станогы
0.37
0.94
4А100L2У3
5.5
10.5
87.5
0.91
7.5
ПМЛ
222
РТЛ
1016
5
ВА51-31
251.25
АПВ
2
8
У31
У32
Жылулық жамылғы
5.5
10.57
4А100L2У3
5.5
10.5
87.5
0.91
7.5
ПМЛ
222
РТЛ
1016
7.5
ВА51-31
2512.5
АПВ
2
17
ШР8:ПР85-Ин1-001
2
3
Токарьлық винттік-
кескіш станогы
11
28.2
4А100L2У3
5.5
10.5
87.5
0.91
7.5
ПМЛ
222
РТЛ
1016
7.5
ВА51-31
6340
АПВ
8
20
4
Бұрғылау станогы
7.6
19.48
4А100L2У3
5.5
10.5
87.5
0.91
7.5
ПМЛ
222
РТЛ
1016
7.5
ВА51-31
2525
АПВ
4
11
У11
У12
У21
У22
Жылулық жамылғы
5.5
10.57
4А100L2У3
4А100L2У3
5.5
10.5
87.5
0.91
7.5
ПМЛ
2000
РТЛ
1016
7.5
ВА51-31
2512.5
АПВ
2
25

1.3

Жарықтандыруды

есептеу

(светотехникалық

және

электротехникалық)

1.3.1 Жарықтехникалық бөлім

Жарықталынуды анықтау, цех жайының жарықталыну жүйесін таңдау.
Жайларда төмендегідей жүйелер қолданылуы мүмкін:
а) жалпы жарықталыну, бірқалыпты немесе локальды (яғни жарық
ағындарының таралуын жарықталу бетінің орналасуын ескере отырып іске
асырады);
б) аралас жарықталыну, жайды жалпы жарықтандырудан және жеке
жұмыс орындарын жергілікті жарықтандырудан тұрады.
Жалпы бірқалыпты жарықтандыруды орындалған жұмыстардың төменгі
дәлдігіне, жұмыс орындарының үлкен тығыздығына, жайдың кез келген
жерінде жұмыс істеу мүмкіншілігінің болуына және жарықтандыру сапасына
арнайы талаптардың болмауына қатысты қолданады.
Жарықталынудың екі түрін ажыратады: жұмыстық және апаттық.
Жұмыстық жарықталыну жұмыс орындарында қалыпты жарықталынуды
қамтамасыз ету үшін қызмет етеді.
Апаттық жарықталыну жұмысты тоқтатпай уақытша жалғастыру үшін
немесе жұмыстық жарықтандыруды апат кезінде сөндіргенде адамдарды
эвакуациялайды. Эвакуациялау кезіндегі қауіпсіздік талаптары апаттық
жарықтандыру жайларда 50 адамнан артық адамдар жұмыс істейтін орындарда
қараңғы жерлерден өту үшін қауіпті орындар үшін қарастырылады.
Жұмыстың қалыпты шарттарында жарықтандырудың екі түрі де
ережедегідей, біріктіріліп талап етілген жарықты қамтамасыз етеді. Апатты
жарықтандыру технологиялық процессті жалғастыру үшін жалпы
жарықтандырудың бекітілген нормасынан 5% пайыздан кем болмайтын, ал
адамдарды эвакуациялау үшін 0,5 люкстан кем емес жарықталынуды жасау
керек. Апатты жарықтандыру қыздыру шамдарының әсерінен және бөлмедегі
температура 10ºС — тан кем болмағанда люминисценттік шамдардың әсерінен
орын алады. Апатты жарықтандыру үшін (ДРЛ) люминисценттік жоғары
қысымдағы доғалық сынап шамдарды пайдалануға тыйым салынады.
Апатты жарықтандыру желісі жұмыстық жарықтандыру желісінен бөлек
болуы қажет және тәуелсіз қоректендіру көзінен қорек алуы керек.
Нормативтік құжаттарға сәйкес цехтың әрбір бөлмесі
жарықтандырылады. Нәтижелерін 1.4 кестеде көрсетеміз.

Кесте 1.4 — Жарықтандыру нормалары

Жарық көздерін, шырақтарды таңдау және оларды бөлмелерге жоспарлап
орналастыру.
Шам шырақтарын дұрыс таңдап алуға байланысты жарықтандырудың
үнемділігі, оның сапасы, өртке қарсы және электр тогына қарсы қауіпсіздігі
тәуелді болады. Үнемділігі, ереже бойынша, кеңістіктің төменгі жағына
бағытталған жарық ағыны бөліктерін көбейтуден және жарық ағынының
концентрация дәрежесін көбейтуден артады. Жарықтандыру сапасы әдетте
жақсарады, егер де шам шарақтары жарық ағындарын бөлменің жоғарғы
жағына бағыттайтын болса. Бұл жағдайларда көлеңкелер жұмсарып, соқырлық
әсерлер кемиді, бөлмедегі көргіштік қабылдау жақсарады. Электрлік
қауіпсіздіктің шарттары әсіресе қыздыру шамы бар шырақтарды төменгі
биіктікке ілгенде анығырақ байқалады. Шам шырақтарын орналастыруды
таңдау экономикалық көрсеткіштерді ескергенде, қызмет етуі мен құрылғы
ыңғайлы болғанда, сонымен қатар жарықтандыру сапасына талаптарды
ескергенде орындалады. Шам шырақтың жарықтандырып отырған беттен
ілінген биіктігінің абсолюттік мәнінің тек шағын бөлмелерде, сонымен қатар
биіктікті кеміту үнемді болатын локальды және жергілікті жарықтандыруда
ролі бар. СН және П сәйкес өнеркәсіптік өндірістерді жалпы жарықтандыру
үшін I-VII разрядта жұмыс істеуде газдық разрядты шамдарды қолданған жөн,
ал табиғи жарықтандыру жоқ бөлмелерде жұмыс істейтіндер әрдайым келіп
жатқандарда — разрядтарына тәуелсіз болады. Қыздыру шамдарын қолдану
газдық разрядтық шамдардың қолданылуының техникалық мүмкін еместігінде
жүргізіледі, сонымен қатар қосалқы тұрмыстық бөлмелерді жарықтандыру
үшін де жүргізіледі. Өнеркәсіптік өндірістердің талап етілген жарықтандыру
шамалары анықтамалық әдебиеттер бойынша қабылданады.
Люминисценттік шамдары бар шырақтарды қатарлап терезелері бар
қабарғаларға параллель орналастырамыз. Қатарларды 0,5 есептеу биіктігімен № пп
Бөлмелердің түрлері
Жарықтандыру, лк
1
Ағаш өңдеу участогы
300
2
Сан. Узел
75
3
Электрлік қалқан (щит)
100
4
Тұрмыстық бөлме
75
5
Шеберлер үйі
300
6
Стандарт емес бөлшектерді жинау
300
7
Слесардың шеберханасы
300
8
ОВ қоймасы
30
9
Жылулық саңлау
30
10
Фурнитуралар қоймасы
70
11
ОТК
300
12
Вентиляциялық камера
30
13
Дәліз
75

үздіксіз немесе үзік-үзік етіп орналастырамыз.
Жобаланып отырған цехта жұмысшы және апатты жарықтандыру шам
шырақтарын бүкіл аудан бойынша бірқалыпты орналастырамыз және апаттық
жарықтандыруды бүкіл аудан бойынша жайғастырамыз, сонымен қатар
кронштейннің көмегімен фермаларға бекітеміз. Барлық басқа бөлмелерде шам
шырақтарды жабу ілмектеріне бекітіледі.
Бөлмелерде жарық көздері болып табылатындар:
1) Ағаш өңдеу участоктарында — ДРЛ шамдары бар шырақтар;
2) электрлік қалқан (щит), санузелдер, тұрмыстық бөлмелер, шеберлер
бөлмесі, ОТК, стандарт емес бөлшектерді жинау, слесарьлық шеберхана,
дәлізде — люминисценттік шамдары бар шырақтар.

3) ОВ
қоймасы,
фурнитуралар қоймасы,
жылулық саңылау,

вентиляциялық камера- қыздыру шамдары бар шырақтар.
Ағаш өңдеу участогын апатты жарықтандыру қыздыру шамдары бар
шырақтар арқылы орындалады.
Шам шырақтың таңдалып алынған түрлерін 1.7 кестеге енгіземіз

Кесте 1.7 — Шам шырақтарының түрлері

Қуатты есептеу және шамды таңдап алу.
Бұл есептеудің негізгі мәселесі болып берілген жарықтандыруды
қамтамасыз ету үшін қажетті шам шырақтардың саны мен қуатын анықтау
болып табылады. Қыздыру шамдарымен жарықтандырғанда, сонымен қатар
ДРЛ, ДРИ түріндегі шамдармен жарықтандырғанда әдетте шам шырақтарының
саны мен орналастырылуы жарықтық техникалық есептеуге дейін белгіленеді, № пп
Бөлмелер атаулары
Жарықтанды
ру
Шам түрлері
1
Ағаш өңдеу участогы
жұмысшы
РСП11-400
1
Ағаш өңдеу участогы
апаттық
НСП11-500
2
КТП
жұмысшы
ЛСП02-2х65
3
Тұрмыстық бөлме
жұмысшы
ЛПО03-40
4
Дәліз
жұмысшы
ЛСП02-2х65
4
Дәліз
апаттық
ЛСП02-2х65
5
Вентиляциялық камера
жұмысшы
НСП02-100
6
Сан. Узел
жұмысшы
ЛПО03-1×40
7
Стандартты емес бөлшектерді
жинау
жұмысшы
ПВЛМ- 2×80
8
Шеберлер бөлмесі
жұмысшы
ЛПО02-4×40
9
ТТБ
жұмысшы
ЛПО02-4×40
10
Слесардың шеберханасы
жұмысшы
ПВЛМ-2×80
11
УЗ қоймасы
жұмысшы
НСП02-100
12
Фурнитуралар қоймасы
жұмысшы
НСП02-100
13
Жылулық саңлауы
жұмысшы
НСП02-100

ал есептеу процессінде шамның қажетті қуатын анықтайды. Стандартты қуатты
шамды таңдап алғанда оның номиналды ағынының ауытқуы есептіктен — 10%-
дан +20% -ға дейінгі шекаралығында болады. Шамды таңдап алу мүмкін емес
болғанда, көрсетілген шекарада жатқан ағын шам шырақтарының санын
өзгертеді.
Люминисценттік шамдармен жарықтандыруда алдын ала шам
шырақтардың саны мен олардың орналасуын белгілеп қояды, содан кейін әрбір
қатарда бекітілген шам шырақтардың саны мен қуатын санайды.
[1] — ге сәйкес горизонталь беттегі жалпы бірқалыпты жарықталынудың
есебі көлеңке түсіретін заттар болмаған жағдайда жарық ағынының қолданылу
коэффициенті әдісімен орындауы тиіс.
Қосалқы бөлмелерді қолданылу коэффициенті әдісінің қысқартылған
формасымен есептеуге болады, яғни меншікті қуат әдісімен. Жарық ағынын
қолданылу коэффициенті әдісі бөлмелерді жалпы бірқалыпты жарықтандыруды
есептеу үшін қолданылады. Бұл кезде бір шамның жарық ағыны төмендегі
формуламен анықталады:

E K S Z
N

,

(1.6)

мұндағы E-нормаланған ең төменгі жарықталыну, лк;
K-қор коэффициенті (ауа кеңістігінің ластануына байланысты
қабылданған):
Қыздыру шамы үшін K=1,3…1,7;
Люменесценттік шам үшін K=1,5…2;
S-жарықталынушы аудан, м 2;
Z-орташа жарықталынудың минимал жарықталынуға қатынасы
(Z=1,1…1,15);
N — шам шырақтарының мөлшері, дана.
-жарық ағынын пайдалану коэффициенті. Жарық ағынын
пайдалану коэффициенті шам шырағының әрбір түрлері үшін [2] бойынша
анықталатын төбе қабырғасынан, қабырғадан, есептік беттен немесе еденнен
шағылу коэффициентіне тәуелді, сонымен қатар бөлме индексіне тәуелді
анықталады.
Бөлме индексін төмендегі формула бойынша табады:

i

Hp (A B)

,

(1.7)

мұндағы A-бөлме ұзындығы, м;
B-бөлме ені;
Hp-шам шырақты ілудің есептелген биіктігі.
(1.6) формуладан және шам шырақтың түрін таңдап алып және шамның
қуатын таңдап алып, шам шырақтардың санын анықтауға болады:

N=(ExKxSxZ)((nx(Fxη)),

(1.8)

мұнда n-шам шырақтағы шамдардың саны;
Жоғарыда көрсетілген әдіс бойынша участоктың жарықталуының есебі
жүргізілді.
Жоғарыда көрсетілген әдіс бойынша ағаш өңдеу участогының
жарықталуының есебі жүргізілді.
Бөлме өлшемдері: A=35м, B=24м
Шам шырақтың іліну биіктігі: Hp=7м
Бөлме ауданы:S=AxB=35×24=840м 2 .
Кесте бойынша нормаланған жарықтандыруды анықтаймыз: Emin=300лк.
(1.7) формула бойынша бөлменің индексін анықтаймыз:

i=35×24(7x(35+24))=2.37.

(1.7)

Кесте бойынша жарық ағынының қолданылу коэффициентін анықтаймыз:
(1.8) формуласы бойынша шам шырақтардың мөлшерін анықтаймыз:

N=(270×1,5x840x1,15)(23000×0.59)=2 9дана.

(1.8)

Есептерден көрінгендей жұмысшы жарықталыну үшін 29 дана РСП11-400
түріндегі ДРЛ-400 лампасы бар шам шырақтар керек, оның жарықтық ағыны
23000 лм.
Аналогиялық түрде апатты участокты жарықтандыру үшін шам
шырақтардың мөлшерлерін есептейміз.

N=(30×1.15x840x1,5)(8250×0,52)=10д ана.

(1.8)

Апатты жарықтандыру үшін НСП11-500 түріндегі Г215-225-500 шамы бар
10 шам шырақтар қажетті, оның жарықтық ағыны 8250 лм.
Бөлме өлшемі: A=32м, B=9.5м
Шам шырақтың іліну биіктігі: Hp=7м
Бөлме ауданы:S=AxB=32×9.5=304м 2 .
Кесте бойынша нормаланған жарықтандыруды анықтаймыз: Emin=300лк.
(1.7) формула бойынша бөлменің индексін анықтаймыз:

i=32×9.5(7x(32+9.5))=1.04.

(1.7)

Кесте бойынша жарық ағынының қолданылу коэффициентін анықтаймыз:
η=0.41.
(1.8) формуласы бойынша шам шырақтардың мөлшерін анықтаймыз:

N=(270×1,5x304x1,15)(23000×0,41)=1 5дана.

(1.8)

Есептерден көрінгендей жұмысшы жарықталыну үшін 15 дана РСП11-400
түріндегі ДРЛ-400, лампасы бар шам шырақтар керек, оның жарықтық ағыны
23000 лм.
Участокты апатты жарықтандыру үшін шам шырақтар мөлшерін
есептейміз

N=(30×1,5x304x1,15)(8250×0,38)=5да на.

(1.8)

Апатты жарықтандыру үшін НСП11-500 түріндегі, лампасы Г215-225-500,
жарықтық ағыны 8250 лм тең болатын 5 шам шырақтар қажет.
Бөлме өлшемі: A=32м, B=31м
Шам шырақтың іліну биіктігі: Hp=7м
Бөлме ауданы:S=AxB=32×31=1023м 2 .
Кесте бойынша нормаланған жарықталынуды анықтаймыз: Emin=300лк.
(1.7) формула бойынша бөлме индексін анықтаймыз:

i=32×31(7x(32+31))=2.2

(1.7)

Кесте бойынша жарық ағынының қолданылу коэффициентін анықтаймыз

(1.8) формула бойынша шам шырақтардың мөлшерлерін анықтаймыз:

N=(270×1,5x1023x1,15)(23000×0,57)= 36дана.

(1.8)

Жұмыстық жарықталыну үшін РСП11-400 түріндегі ДРЛ-400 лампалы,
жарықтық ағыны 23000 лм-ге тең болатын 36 шам шырақтар қажет.
Аналогиялық түрде участокты апатта жарықталуы үшін шам
шырақтардың мөлшерін есептейміз

N=(30×1,5x1023x1,15)(8250×0,51)=13 дана.

(1.8)

Апаттық жарықталу үшін НСП11-500 түріндегі Г215-225-500 лампалы,
жарықтық ағыны 8250 лм-ге тең болатын 13 шам шырақтар қажет.
Қолданылу коэффициенті әдісінің қысқартылған формасы.
Меншікті қуат (квадрат метрге келетін ватт), яғни бөлме ауданындағы
шамдардың қосынды қуатынан жеке бөлігі, жарықтандырғыш қондырғылардың
аса маңызды энергетикалық көрсеткіші болып табылады, шешімдердің
үнемділігін бағалауда, есептеулерді өздігінен бақылау жасауда және
жарықтандырғыш жүктемелерді алдын-ала анықтауда кеңінен қолданылады.
Барлық стадияларында толық жарықтық техникалық есептеулердің
орнына меншікті қуаттың кестесі бойынша шамдардың саны мен қуаттарын
бірақ та тек жалпы бірқалыпты жарықтандыруға және [9] кестеде
құрастырылған «паспорттық белгілері» шекарасында анықтауға рұқсат етіледі.
Меншікті қуаттың Паспорттық белгілері кестесіне және қыздыру

шамының параметрлеріне жататындар:
Шам шырақ түрі;
жарықталыну;
қор коэффициенті;
бөлме бетінен шағылу коэффициенті;
есептелген биіктіктің мәні;
бөлме ауданы.
Кестелерде Z коэффициенті ескерілген; шамның жарықтық берілуі
берілген қуат берілген шарттар мен L H-нің кестеге сәйкес мәндеріне
сәйкестендіріліп қабылданған.
Люминисценттік шамдар үшін жоғарыда айтылғандардың барлығының
күші сақталады, бірақ төмендегідей айырмашылықтары болады:
Кестелер тек 100 лк жарықталыну үшін ғана келтіріледі, яғни берілген
жағдайда E мен Pуд арасында тура пропорционалдылық орын алады;
Паспорттық белгілердің біреуі ретінде шамның түрі мен қуаты және оған
сәйкес жарықтық берілу қабылданған.
Кестелерді пайдалану тәртібі төмендегідей:
— бөлмелерді жарықтандыру үшін барлық шешімдер таңдап алынады;
— сәйкес кестеден меншікті қуат табылады Pуд;
— шамның бірлік қуаты төмендегі формула бойынша анықталады

Pл=(PудxS)N

Жақынырақ стандартты шам таңдалады.
(1.9) формуладан шам шырағының мөлшерлерін анықтауға болады:

N=(PудxS)Pл

(1.9)

(1.10)

Жоғарыда келтірілген әдістер бойынша қосалқы бөлмелердегі шам
шырақтарының мөлшерлерін анықтаймыз.
Жылулық саңылау:

A=7.5м; B=4.5м; S=33.75м 2; Hp=3м; Emin=30лк

Кесте бойынша анықтайтынымыз Pуд=21.9 Втм 2
(1.10) формуласы бойынша шам шырақтардың мөлшерлерін анықтаймыз

N=(21.9×33.75)100=7дана

(1.10)

Яғни жылулық саңылау үшін 7 НСП02-100 шам шырақтары қажетті.
КТП:
A=13.5м; B=6.5м; S=87.75м 2; Hp=4м; Emin=100лк
Кесте бойынша анықтайтынымыз Pуд=5.5Втм 2
(1.10) формуласы бойынша шам шырақтардың мөлшерін анықтаймыз

N=(5.5×87.75)2×65 = 4 дана.

(1.10)

Яғни КТП жарықтандыру үшін ЛСП02-2*65 түріндегі 4 шам шырағы
қажет.
Сан.узел:
A=6м; B=2.5м; S=15м 2; Hp=3м; Emin=75лк
Кесте бойынша анықтайтынымыз Pуд=7.8Втм 2
(1.10) формуласы бойынша шам шырақтар мөлшерін анықтаймыз

N=(7.8×0.75×15)40 = 3 дана.

(1.10)

Яғни сан.узелді жарықтандыру үшін ЛПО03-40 түріндегі 3 шам шырақ
қажет.
Сан.узел:
A=7.5м; B=2.5м; S=18.75м 2; Hp=3м; Emin=75лк
Кесте бойынша анықтайтынымыз Pуд=7.8Втм 2
(1.10) формула бойынша шам шырақтар мөлшерін анықтаймыз

N=(7.8×0.75×18.75)40 = 2 дана.

(1.10)

Яғни сан.узелді жарықтандыру үшін ЛПО03-40 түріндегі 2 шам шырақ
қажет.

Фурнитуралар қоймасы:
A=13м; B=3м; S=39м 2; Hp=3м; Emin=70лк
Кестеден анықтайтынымыз Pуд=17.1Втм 2
(1.10) формула бойынша шам шырақтар мөлшерін анықтаймыз

N=(17.1×39)100 = 6 дана.

(1.10)

Яғни фурнитуралар қоймасын жарықтандыру үшін НСП02-100 түріндегі 6
шам шырақтар қажет.
Шеберлер бөлмесі
A=10м; B=7.5м; S=75м 2; Hp=3м; Emin=300лк
Кестеден анықтайтынымыз Pуд=4.7 Втм 2
(1.10) формула бойынша шам шырақтар мөлшерін анықтаймыз:

N=(4.7x3x75)4×40 = 7 дана

(1.10)

Яғни шеберлер бөлмесін жарықтандыру үшін ЛПО02-4×40 үріндегі 7 шам
шырақтар керек.
Вентиляциялық камера:

A=13.5м; B=7.5м; S=101.25м 2; Hp=3м; Emin=70лк

Кестеден анықтайтынымыз Pуд=13.5 Втм 2
(1.10) формула бойынша шам шырақтар мөлшерін анықтаймыз

N=(13.5×1.1.25)150 = 9 дана.

(1.10)

Яғни вентиляциялық камераны жарықтандыру үшін НСП02-150 түріндегі
9 шам шырақтар қажет.
ТТБ:
A=18.5м; B=6м; S=111м 2; Hp=3м; Emin=300лк
Кестеден анықтайтынымыз Pуд=5.4 Втм 2
(1.10) формула бойынша шам шырақтар мөлшерін анықтаймыз

N=(5.4x3x111)4×40 = 12 шт.

(1.10)

Яғни ТТБ-ны жарықтандыру үшін ЛПО02-4×40 түріндегі 12 шам
шырақтар қажет.
Дәліз
A=14м; B=4м; S=56м 2; Hp=3м; Emin=75лк
Кестеден анықтайтынымыз Pуд=5.5 Втм 2
(1.10) формула бойынша шам шырақтар мөлшерін анықтаймыз:

N=(5.5×0.75×56)2×65 = 2 дана

(1.10)

Яғни дәлізді жарықтандыру үшін ЛСП02-2×65 түріндегі 2 шам шырақтар
қажет.
Слесарлық шеберхана:
A=13.5м; B=9м; S=121.5м 2; Hp=3м; Emin=300лк
Кестеден анықтайтынымыз Pуд=9.3 Втм 2
(1.10) формула бойынша шам шырақтар мөлшерін анықтаймыз:

N=(9.3x3x121.5)2×80 = 21 дана.

(1.10)

Яғни слесарлық шеберхананы жарықтандыру үшін ПВЛ01-2×80 түріндегі
21 шам шырақтар … жалғасы