Бүгін – қазақтың ақын қызы Фариза Оңғарсынованың туған күні

Ия… Ардың айбалтасынан қорқам дейтін халқының сүйікті ақыны Фариза Оңғарсынова еді. Біз бүгін аяулы ақынды еске алып, оның бір топ өлеңдер топтамасын жариялауды жөн көрдік. 

***

Кеудеңе кек келгенде,
Теріңде ой жатпайды.
Қанағат кеткен жерде,
Қиянат ойнақтайды.
Астамдық жапса түндік,
Ақыл-шал босады үйден.
Шыңғырып жатса шындық,
Шүкірлік қашар үйден.
Шашылса сөзің желге,
Топастық тамсанады.
Туралық көз ілгенде,
Жалтақтық ән салады.
Әділет қалса апанда,
Тайраңдар тоқтышағы.
Оранса ар шапанға,
Адалдық оққа ұшады.
Көрікті күл қылады,
Зорлықтың өрт құшағы.
Жер беті — қырғын әлі,
Жұмақтың жоқ нышаны.

***

***

Өтеді уақыт, өтеді өмір демде…
Қабырғасы жылдардың сөгілгенде,
мылқау мезгіл құяды мұзды суын
алаулаған сезімге, көңілдерге.

Мәңгі жасыл бақтарды қар басады,
жазғы түндей адамның арда шағы.
Мезгіл желі бағытын тез өзгертіп,
тақсырлар да, тақтар да алмасады.

Түтесе де уақыттың ұшқан шаңы,
адамды алға өмірлік күш тартады.
Бір-бірінсіз күні жоқ және адамдар
бір-бірінің ғұмырын қысқартады.

Көл тартылып, жанартау өртенгенмен,
тіршіліктің заңдарын Жер теңгерген.
Тылсымдарда тұншықсын, бірақ та адам
нұр сәулелер күтеді ертеңдерден.

Тек үміттің отымен ғұмырлы адам,
бұл — тірлікте бүгінгі, бұрындағы ән,
тыныштықта жаны жай күн кешеді
құламаған, тасқынға ұрынбаған.

Далаға жат көлеңке, күңкіл, күдік,
жанға мәңгі нұр шашып бір күнгі үміт,
ұнатады қырдағы ел найзағайлар
түнектерді түргенде сілкіндіріп.

Дүбірлерден жатады қыр жаңарып,
сілкіністер күтеді мұнда халық:
қан тулаған жүректер елеңдейді,
арғымақтар өткенде зулап ағып.

Өмірің де — шырқайтын жалқы бір ән,
әуенінен өрт екпін, қарқын ұғам.
Аққан жұлдыз секілді ғұмырың да,
мәңгі ұшқындар қалсын тек жарқылынан!

Арғымақтай өтсе де ғұмыр ағып
(бұл — ежелден тірліктің сыры қанық),
адам мәңгі жалғайды үміттерді
бір-бірінен көкпардай іліп алып.

Мезгіл көші жылдарды алмастырып,
өтеді өмір, менде де қалмас тұрып.
Жырым қалсын жанымның ұшқынындай
жүректердің үмітін жалғастырып. 

***

Мен әлі нүкте де емен, үтір де емен, 
Қидаймын жаңбыр сіңіп түтіндеген. 
Шаршаймын оған қоса, адамдардың 
бәрінен кесек мінез күтуменен. 

Ойнайтын қас жүйріктің құлағында 
балаушы ем бар қазақты қыран ұлға; 
ой терең, жаны биік жасқанардай 
шың ба, әлде шыңда өсетін шынарың ба. 

Қапасты қақ суымен тастар көміп 
жүремін жұрттың бәрін аспан көріп. 
Төбеме аспандардан жасын түсіп, 
аттанып жүрем жиі мақшарға өліп. 

Көңіліме көп адамдар нұр құйыпты, 
кердеңдеп кейбіреулер мұң да ұйытты. 
Тауы мен кеңдігі мол мынау Жерде 
күтумен келем әлі шын биікті. 

Деп жүріп: басым – шың да, сойыл – денем, 
сезімім дариядай, ойым да ерен, 
өлшеппін биік пенен аласаны 
өзімнің жалғыз қарыс бойымменен. 

Бірі екем мен де көптің иық керген, 
бірақ та бір шындықты түйіп келгем: 
биікті байқау үшін өзің биік 
болуың керек екен биіктерден. 

***

Неге осы мен елпілдеп қуанбаймын?
Ілінген бе мойныма тұмардай мұң?
Қайда барсам, сумаңдап шығады алдан
шұбарлана ысылдап жылан — қайғым.

Жоқ соншалық өкінер, жылар ісім,
мені де өмір басқадай сынады шын.
Өзгелердей менің де бір басыма
жеткілікті секілді қуанышым.

Ортақ жұртқа, маған да ғасыр пысық,
елден бөлек шалған жоқ шашымды шық.
Жерім аман, ел тыныш, тауым да асқақ,
жалғыз маған жатқан жоқ жасын түсіп.

Жарқылдамай, жанарым толар мұңға
тұтқын құстай тұрғам жоқ тор алдында.
Халқым қамсыз, жаны тоқ.
Тегі, осы мен
қанағатсыз бір байғұс болармын ба?

Бар сияқты менде де сана, шыдам,
жығылғанды демеуге тағы асығам.
Жасайын — ақ десем де бір астамдық,
қорқам ардың айбалта — жазасынан.

Лайық — ақ жандаймын күлімдеуге,
қуануға — түріммен, үніммен де.
Неге менің жүрегім тілінгендей
қараймын да күрсінем жұмыр жерге?

***

Шаттық қайда, ән қайда аласұрған?
Түндер қайда ұйқыны таң асырған?
Байланғандай тіл — аузым тұншығамын
шалға тиген байғұстай шарасыздан.

Күлкі қайда қытықтап шашыраған?
Өрлік қайда қеле алмас қасына жан?
Жанарымнан жанымды ұғынатын
қайда менің аяулым — асыл анам?

Күндер қайда көздерден жалын ұшқан,
Өкпелескен, назданған, тағы ұғысқан?
Сезім қайда жүректі алқындырып,
жын ұрғандай сенделтер сағыныштан?

Достар қайда — сауықтың сәні қайда?
Тілеуі бір, жаны — жаз, әні майда?
Қырық оянып ататын таңдар мына
құйттай, жалғыз жүректі қарымай ма?!

Айдын көлден аққулар ұшқаны ма?
Қайнар қайда құятын күш жаныма?
Үнсіз өрлік шаттығын жерлесе де,
әлі бермей келеді дұшпаныма.

Тағдыр ғұмыр кештірмей малша маған,
кемтар етпей, кенде етпей ар — санадан,
өмір бітті. Мен кешкен сәттің бірін
сезіне алмай өтеді қаншама адам…