«Дикий Арманға қарсы куәлік»: Қошмамбеттегі азаптау жайлы сотта жәбірленушілер сөз сөйледі

Қошмамбет ауылындағы азаптау ісінің сот процесі басталды. Orda.kz тілшісі 3 ұлы, ағасы және күйеу баласымен бірге азап көрген азаматтан сұхбат алған болатын. Бүгінгі сотта оның ұлы Ілияс Сейіл және басқа да жәбірленушілер сөз сөйледі. Жәбірленушілердің екеуі Қаңтар кезінде бастан кешкендерін тергеу изоляторында болған соң, Zoom-конференция арқылы айтып берді. Олардың айтуынша, арнайы қабылдау орнында олардан Дикий Арманға қарсы куәлік алған. 

Orda.kz тілшісі осыған орай  репортаж дайындады.

Барлық ұсталғандар Қошмамбет ауылындағы әкімшілік құқық бұзушылықтар үшін арнайы қабылдау орнына жеткізілді. Сол кезде бұл мекеме әлі жұмыс істемеген және ресми түрде пайдалануға берілмеген болатын. Зардап шегушілердің айтуынша, арнайы қабылдау орнында су және жылу жүйелері жұмыс істемеген.

Арнайы қабылдау орнында ұсталғандарды құқық қорғау органдары қызметкерлері қаз-қатар тізіліп күтіп алған. Зардап шегушілердің айтуынша, онда шамамен 30 адам болған, олардың кейбірі ІІМ формасында, қалғандары азаматтық киімде, бірақ бронежилет, қару-жарақ және қамшы ұстап тұрған. Сұрақ қоймастан, ары өткен бар адамдарды ұрып-соққан.

Сотта жеті адам айыпталып отыр. Бұрынғы Карасай полиция басқармасының бес қызметкері — Серік Тұрпанбаев (бұрынғы басқарма орынбасары), Нұрсұлтан Хамитов, Бауыржан Сопақов, Арлан Шойбеков, Олжас Айдарханов және Алматы қаласы полиция департаментінің бұрынғы орынбасары Берік Әбілбеков. Зардап шегушілер саны — 44 адам. Екінші сот отырысында сот зардап шегушілерге сұрақ қоюға кірісті. Алғашқы болып Нұрсұлтан Құрал сөйледі. Ол тергеу изоляторындағы камерада отырған соң, онлайн түрде қатысты. Қазіргі уақытта Құрал басқа істе айыпталушы болып отыр. Арман Жұмагелдиев ісі бойынша айыпталушы болған Құрал 2022 жылғы 7 қаңтарда Алматыдан Шымкентке бара жатқанын айтты. Оның көлігінде тағы төрт адам болған. Тарғақ маңында көлікті әскери қызметкерлер тоқтатып, көлікті тексерген. Барлық адамдарды автобусқа (онда шамамен 30 адам болған) отырғызып, арнайы қабылдау орнына жеткізген. Жолда әскери қызметкерлер барлық адамдарды көліктен шығарып, ауаға оқ атып, қорқытқан.

«Біз сол жерде өлеміз деп ойладық. Содан соң бізді Қошмамбетке жеткізді. Полиция қызметкерлері бізге сұрақ қоймады. Киімімізді шешкізді де, тек ұрып-соқты. Бізді ұрып, камераға түсірді. Екі күннен кейін ғана бізге сұрақ қоя бастады, тонау мен зорлық-зомбылық істедіңдер деп айыптады», — деді Нұрсұлтан Құрал прокурордың сұрақтарына жауап беріп жатып.

Ол қаңтар оқиғасына қатысқанын жоққа шығармады, бірақ тонаумен айналыспағанын, керісінше, топтасқан құқық бұзушылардан өрт сөндіру машинасын алып, оны өрт сөндірушілерге қайта тапсырғанын айтты.

«Арнайы қабылдау орнында полиция қызметкерлері телевизия шақырғанын айтып, мені олар келгенде өзіме айып тағылатындай куәлік беруге мәжбүрледі. Билікке қарсы шыққанымды айтқызуға тырысты. Мен халім нашар болғандықтан, сол кезде келісім бердім. Бірақ журналистер келгенде, мен бар шындықты жайып салдым. Оқиғаларға қатыстым, бірақ билікке қарсы шыққан жоқпын. Өрт сөндірушілерге машинаны тапсырдым. Мені қайта ұрып-соқты. Тісім түсті, зәр шығару жүйемді қатты жарақаттады. Енді дәретке дұрыс бара алмаймын. Қошмамбетте екі немесе үш күн болдым, бізге бір тамшы су да, тамақ та берген жоқ. Төрт адамға арналған камерада біз 10 адам болдық», — деді жәбірленуші.

Оның айтуынша, арнайы қабылдау орнында «бәрін кезекпе-кезек ұрып-соқты». Өзінің азаптарына қатысты Құрал басқа адамдардан гөрі, Суворовты кінәлады.

Сонымен қатар, ол құқық қорғау органдарының қызметкерлері одан өзіне ғана емес, сонымен бірге «Дикий Арман» деген лақап атпен белгілі Арман Жұмагелдиевке де қарсы куәлік алуға тырысқанын айтты.

Арман Жұмагелдиевке қаңтар оқиғаларындағы жаппай тәртіпсіздіктерді ұйымдастыру, оған қатысу, атыс қаруын ұрлау және заңсыз қамау сияқты айыптар тағылып отыр. Бас прокуратураның мәліметінше, оны қаңтар оқиғасы кезінде өтіп бара жатқан 24 адамды ұрлағаны үшін айыптап отыр. Алайда, Жұмагелдиев өзінің «Қазақстан» қонақ үйінде азық-түлік пакеттерін тарататын көмек көрсету пунктін ұйымдастырғанын мәлімдейді. Оның адвокаттары Арманның қаңтардағы әрекеттері мен мәлімдемелері президенттің үндеуіне сәйкес келгенін айтады. Жұмагелдиевтің өзі қылмыскерлерді қолға түсіріп,  заң бұзбағанын алға тартады.

Арман Жұмагелдиев. Фото: Instamgram/armandzhumageldiev

«Бізден Арман Жұмагелдиев бізді алаңға шақырды деген мойындауды талап етті. Сол арқылы біз билікке қарсы шықтық деп көрсетуге тырысты. Ал шын мәнінде мен Алматыда тәртіпсіздіктер болып жатқанын және қазақ қыздарын зорлап жатқанын естігенде келдім», — деп атап өтті Құрал.

Бауыржан Сопақовтың адвокаты Мәди Көшікбаев жәбірленушіден бұрын сотталған-сотталмағанын сұрады. Ол сотталғанын айтып, «иә» деп жауап берді. Полиция қызметкерлерін, оларды ұрып-соққанын нақтылай ала ма, деген сұраққа Құрал:

«Біз ешкімді танымаймыз. Арнайы қабылдау орнында біз басымызды көтермедік. Басымызды көтеруге, құқық қорғау қызметкерлеріне қарауға тыйым салынды», — деп жауап берді.

Берік Әбілбековтың адвокаты Фарида Ильясова жәбірленушіден неге коменданттық сағат кезінде жолда болғанын сұрады.

«Алматыда мародерлік жасап, қазақ қыздарын зорлап жатыр деген хабарды естідік. Өз отандастарымызды қорғау үшін шықтық. Осы аласапыран кезінде бізді ұстады», — деп жауап берді Құрал.

Екінші болып жәбірленуші Ерболат Нәтілаев сөз сөйледі. Ол да тергеу изоляторында болған соң, онлайн қатысты. Оның Нұрсұлтан Құралмен бірге көлікте болғаны және олардың бірге ұсталғаны белгілі болды. Ол бірінші сөз сөйлеген жәбірленушінің айтқанын растады.

Сондай-ақ Қошмамбетте өткізілген күндерден кейін оның денесінде көп физикалық жарақаттар қалғанын және олардың салдары ауыр болғанын атап өтті.

«Менде дене жарақаттары көп. Жағдай да ауыр. Бір камерада 15-20 адам болдық. Бізге су берілмеді, дәретхана жұмыс істемеді. Бізді жүйелі түрде ұрып-соқты. Кімнің ұрғанын нақты айта алмаймын. Ары өткен бері өткеннің бәрі ұрды. Екінші, үшінші күні басқа адамдар келіп сабады. Олар бетперде тағып алған еді. 5 сағаттай ұрып, қабырғамды сындырып, басымды жарды. Қансырап дәретханаға бара алмай қалдым», — деді жәбірленуші.

30-40 адам ұрып-соққан болуы мүмкін:

«Мүмкін, одан да көп. Бірінші күні олар бетпердесіз болды, бірақ кешке қарай бізді жеткізген соң, олардың беттерін көруге мүмкіндігіміз болған жоқ. Екінші күні олар түгел бетперде киді. Бір адам барлық қызметкерлерді басқарып тұрды, бірақ оның кім екенін айта алмаймын. Бізге олардың беттерін көруге мүмкіндік бермеді. Бізді сұрақ-жауапсыз ұрып-соқты. Олар былапыт сөздер айтты, қорлық көрсетті. Бізге адамша қарамады. Тіпті үстімізден таптады. Бізді коридорға жатқызып, үстімізден жүріп өтті», – деп атап өтті Натилаев.

Кейде ұсталғандарды бір-бірден бос камераларға алып барып, бірнеше адам жабылып сабады. Нәтілаев Қошмамбетте үш күн болған.

«Екінші күні сұрақ-жауап басталды. Бізге адамгершілікпен қарамады. Сұрақ-жауап кезінде былапыт сөздер айтты. Туыстармен хабарласуға мүмкіндік болмады. Адвокат та, медициналық көмек те берілген жоқ. Менің туыстарым мені жеті күн іздеді, барлық мәйітханаларға, ауруханаларға және тергеу изоляторына хабарласыпты. Олар сонда мені өліп қалды деп ойлады», — деді жәбірленуші.

Телевизия келгенде, жәбірленушінің айтуынша, оның «өте ауыр жарақаттары» болған, сондықтан оны түсіруге тыйым салынған. Ол жатқан камерада көрші бөлмелерден азап шеккен адамдардың айқайы үнемі естіліп тұрған.

Нәтілаевты да Дикий Арманды айыптауға мәжбүрлеген.

«Мен бас тарттым. Сонда мені ұрып-соққандар: «Бұл иттің әлі де күші бар екен» деп айтты. Содан кейін сабауды жалғастырды. Содан кейін мен қозғала алмай қалдым. Ал кейінірек дәретке шыққанда, қан кете бастады», — деді Нәтілаев.

Сопақовты қорғаушы адвокат Қошықбаев жәбірленушіден қазір неге тергеу изоляторында екенін сұрады.

«Мені Арманның топтарында болғаным үшін айыптап жатыр. Бірақ бізді бұл іске нақақ «тіркеп» қойды. Нақ мародерлер әлдеқашан босап шығып кеткен. Ал біз әлі де осында отырмыз», — деп жауап берді жәбірленуші.

Қошықбаев іс материалдарын қарап, 2023 жылы Натиллаевтың Кошмамбетте дәрігерлердің тексергені туралы айтқан сөздерін еске салды. Жәбірленуші бұл оның көрсеткен мәліметі емес екенін және ондай сөздер айтпағанын айтты. Адвокат болса судьядан Нәтілаевтың куәліктерін жарамсыз деп тануды және жәбірленушіге жалған мәлімет бергені үшін жеке қаулы шығаруды сұрады.

Үшінші болып біз сұхбат алған азаматтың ұлы жәбірленуші Ілияс Сейіл сөз сөйледі. Бірінші сот отырысының үзілісінде сот ғимаратының ауласында ол айыпталушылармен жанжалдасып қала жаздаған еді. Тіпті төбелес басталатын сияқты көрінді.

Сеил 2022 жылдың 7 қаңтарында жұма намазынан кейін әкесімен, ағаларымен және немере ағасымен бірге аңға шыққанын айтты. Олармен бірге аң аулайтын қарулары болған. Қайтар жолда оларды әскери қызметкерлер тоқтатып, Кошмамбеттегі арнайы қабылдау орнына апарған.

«Бізді арнайы қабылдау орнына кіргізгенде, бізді қаз-қатар тізіліп қарсы алды. Әкемнің ес-түссіз жатқанын көрдім. Оны көтере берейін дегенімде мені де соққыға жықты. Бәрі бетперде киген еді», — деді ол.

Бәрі бетперде кигеніне қарамастан, тергеу кезінде Сейіл айыпталушылардың бірі Арлан Шойбековты таныды. Ол Шойбековтың оның әкесін аяусыз таяқпен ұрып-соққан адамға ұқсайтынын айтты. Бірақ қазір Сейіл соққыға жыққан нақ Шойбеков екенін толық сенімділікпен растай алмайтынын атап өтті:

«Біз өте діндар адамдармыз. Қазір адамдардың тағдыры шешіліп жатыр. Егер мен қателескен болсам, арым мазалайтын болады», — деп мәлімдеді ол.

Ильяс Сейіл және оның туыстары арнайы қабылдау орнында бес сағат болған. Ал таңертең неге босатылғанын ол білмейді.

Айыпталушылардың қорғаушылары тергеу кезінде Шойбековтың анықталуында процессуалдық бұзушылықтар болғанын хабарлады.

Судья жәбірленушіні өз позициясын нақтылауға шақырды. Сейіл күмәнданатынын айтты:

«Қазір менің ол адам екеніне күмәнім бар».

Жәбірленуші сондай-ақ басқа ұсталғандардың айқайларын естігенін айтты. Бірақ басқа жәбірленушілердің адвокаттары одан «Басқалардың соққыға жығылып жатқанын көрдіңіз бе?» деп сұрағанда, Сейіл жақындарына ғана алаңдап, көңілі соларда болғанын  айтты.