Эхинококкоз адамдар мен жануарлар арасында кең тараған ауру

КІРІСПЕ … … … … … … … … … … … … … … … … … ..
… … … … … … … … … … … … Тақырыптың
өзектілігі … … … … … … … … … … … … … … … … …
… … … … … … …
Зерттеудің
мақсаты … … … … … … … … … … … … … … … … … ..
… … … … … … … … … … … … …
Зерттеудің
міндеттері … … … … … … … … … … … … … … … … …
… … … … … … … ..
1. ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ
… … … … … … … … … … … … … … … … … … … ..
… … …
1.1. Қоздырғышы және
морфологиясы … … … … … … … … … … … … … … … … .
…
1.2. Биологиясы және дамуының
нобайы … … … … … … … … … … … … … … … …
1.3.Жіктелуі … … … … … … … … … … … … … … … … .
… … … … … … … … … … … … .
1.4.Індеттанулық
деректер … … … … … … … … … … … … … … … … … .
… … … … …
1.5.Індеттанулық
деректер … … … … … … … … … … … … … … … … … .
… … … … …
1.6.Аурдың өтуі және
белгілері … … … … … … … … … … … … … … … … …
… … … .
1.7.Патогенез … … … … … … … … … … … … … … … …
… … … … … … … … … … … …
1.8.Ауруды
балау … … … … … … … … … … … … … … … … … … .
… … … … … … … …
1.9. Өлекседегі
өзгерістер … … … … … … … … … … … … … … … … …
… … … … … ..
1.10.Емі … … … … … … … … … … … … … … … … … .
… … … … … … … … … … … … …
1.11.
Сақтандыру … … … … … … … … … … … … … … … … …
… … … … … … … … … .
1.12.Қой цистицкеркозының шаруашылыққа тигізетін үнемдік зияныдығы … .
1.13.Таспа құртының ит ағзасында пісіп-жетілуі және өмір сүру
мерзімі … … ..
1.14.Иттерде цестодтардың өсіп-дамуы және өмір сүру
мерзімі … … … … … …
ӨЗІНДІК
ЗЕРТТЕУЛЕР … … … … … … … … … … … … … … … … …
… … … … … .
2. Зерттеу зәру заттары мен
әдістері … … … … … … … … … … … … … … … … … .
…
2.1. Қой цистицеркозын
анықтау … … … … … … … … … … … … … … … … … ..
… …
Қой цистицеркозын аллергиялық сынамамен
анықтау … … … … … … … … … … ..
2.2.Шаруашылыққа
сипаттама … … … … … … … … … … … … … … … … …
… … … ..
ӨЗІНДІК ЗЕРТТЕУ
НӘТИЖЕЛЕРІ … … … … … … … … … … … … … … … … …
.
3. БҚО,Ақжайық ауданы Базартөбе ауылдық округіндегі шаруашылыққа қой
цистицеркозының және ит ішқұрттарының таралу
деңгейі … … … … … … … …
3.1.Иттердің ішқұрттарымен залалдану
деңгейі … … … … … … … … … … … … …
3.2.Қой цистицеркозының табиғи жағдайда залалдануынң тигізетін үнемдік
шығыны … .
3.3.Қой ағзаларындағы цистицерктердің
орналасуы … … … … … … … … … … … .
Қорытынды … … … … … … … … … … … … … … … … …
… … … … … … … … … … … ..
Ұсыныстар … … … … … … … … … … … … … … … … …
… … … … … … … … … … … …
Қолданылған әдебиеттер
тізімі … … … … … … … … … … … … … … … … … …
… … .
Қосымшалар … … … … … … … … … … … … … … … … …
… … … … … … … … … … …

КІРІСПЕ

Паразит ұғымы көне грек тілінде арамтамақтықты білдіреді.Осыған
байланысты паразатология ғылыми жаңғыз паразиттерді зерттеп қана қойма олар
қоздыратын аураларпды жан-жақты қарастырады. Паразиттердің жануарлар
дүниесіне, яғни зоопаразиттерге жататынына байланысты, оларды қоздыратын
ауруларды инвазиялық індеттер қатарына жатқызады.
Паразатизмді және оған байланысты құбылыстарды зертеудің ғылымда да
және шаруашылық жағдайында да маңызы өте зор.
Осыдан жүз жыл бұрын (1892ж) И.И.Мечников зоологияның бір саласына
жәндіктердің басқа жануарлар организміне еніп, сонда өміо сүруін зерттеу
арналуы тиіс екендігін болжаған болатын.
Паразитология биологияның көптеген жалпы мәселелерін де қозғайды.
Мысалы, ол морфологиялық және физиологиялық бейімделу мәселелерін зерттеуге
негіз болып, ауру тудыратын түрлерді анықтайды. Паразит пен оның иесінің
қарым-қатынасын да жалпы биологиялық тұрғыдан өте қызықты. Паразитологияның
адам,ауыл шаруашылық жануарлары, бағалы аңдар мен басқа жануарлардың
көптеген ауруларының шығуына себеп болады. Сондай-ақ паразиттер ауыл
шаруашылық мәдени және т.б. өсімдіктерге орасан көп зиян келтіреді.
Жануар тектес паразиттерді зоопаразиттер деп, тудыратын ауруларды
инвазиялық немесе паразитарлық аурулар деп, оларды өсімдік тектес
фитопаразитттерден, індет ауруларының қоздырғыштарынан ажырату қажет.
Мысалы, топалағ ауруы індет аурулары қатарына жатады, себебі оның
қоздырғышы топалаң таяқшасы өсімдіктер дүниесіне,ал эймериоз инвазиялық
аур,себебі оның қоздырғышы эймериялар-қарапайым жануарлар дүниесіне жатады.
Сайып келгенде, ауруларды індет және инвазиялық дертке жіктеу олардың
қоздырғыштарының жануарлар немесе өсімдіктер дүниесіне жатуына негізделеді.
Кейбір ауру қоздырғыштары өсімдік немесе жануарлар қатарына қосу өте қиынға
соғуы даусыз. Әсіресе мұндай шекараны жүргізу кейбір бір торшалы
органзимдерде өте қиын.
Мысалы, өте нәзік құрылысына және биологиялық ерекшеліктеріне сүйене
отырып, ірі қара мен қойдың анаплазмоз қоздырғышы (Anaplasmas
қарапайымдылар топтамасына жатпай (Protophiata) өсімдіктер топтамасына
жататынын анықталды.
Иелерінің жануарлар немесе өсімдіктер дүниесіне жатуына байланысты
зоопаразитлогия екіге бөлінеді: өсімдіктер зоопаразитологияны жәен
жануарлар зоопротозологиясы.
Барлық тірі организмдер екі дүниеге: жануарлар және өсімдіктер
дүниесіне бөлуіне байланысты,(ал қазіргі кезде өсімдіктер дүниесінің ерікті
вирустар – Vira дүниесі бөлініп шықты) академик К.И. Скрябин жануар тектес
паразиттерді зерттейтін ғылымды зоопаразитология деп атауға ұсыныс жасады.
Зоопаразитология немесе кейіннен аталып жүргенде паразитологияның өзі
төмендегідей жіктелді. Паразит қарапайымдылар және олар қоздыратын
ауруларды зерттейтін ғылым –протозоология ішқұртар мен олар қоздыратын
аурулар туралы ғылым –гельминтология ,ал өрмекші тәрізділер мен жәндіктер,
сондай-ақ олар қоздыратын және тасымалдайтын аураларды зерттейтін ғылымдар
арахнология мен энтомология болып жіктеледі.
Паразит – қоздырғыштардың иелеріне байланысты паразитологияның
медициналық, малдәрігерлік эәне агронмиялық түрлеріне бөлінеді.
Малдәрігерлік паразитология зоопаразитология қатарына жатады, билогиялық
пән ретінде ол зоологиямен тығыз байланысты. Паразиттердің құрылысы мен
жіктелуін білу инвазиялыө ауруларды анықтауда қажет болса, ал биология мен
экологиялық зерттеулер дауа шараларын жүргізудің негізі болып табылады.
Сондай-ақ паразитология эпизоотология мен физилогиямен, биохимиямен,
фармакологиямен, иммунологиямен, паталогиялық анатомиямен және жұқпайтын
ауралардың жеке патологиясымен, малдәрігерлік-санитапиялық
сараппен,малдәрігерлік ұйымдастыру және экономикасымен, т.б. клиникалық,
зоотехникалық, агрономиялық пәндермен тығыз байланысты.
Өнім алынбайтын үй жануарларының ішінде, әсіресе ит пен мысықты күн
сайынғы адам өмірінде, әр уақытта, үлкен маңызды орын алады деп тұрғанмен
оларға өз дәрежесінде адамдар арасында көңіл бөлінбей келеді. Себебі, осы
бағытта халықтың білімі нашар, үгіт насихат жұмыстары нашар жүргізілуде.
Осы жануарлардың адамға пайдасы мен зиянын ел арасында кеңінен
түсіндіретін үгіт насихат жұмысы жандандырылса, көптеген аурулардың таралуы
біршама азаяр еді.
Тақырыптың өзектілігі. Мал шаруашылығының қарқынды өсуі кейбір кеңінен
таралған гельминтоздер кедергі келтіруде, солардың бірі жануарлардың
овистық цистицеркозы. Вистық цистицеркоздан мал өлімі сирек
кездеседі.Бірақ, субклиникалық және созылмалы түрде өтеді, сөйтіп қойдың
барлық өнімділігін төмендетеді.
Овистық цистицерктер бұлщықет арасындағы байланыстырушы ұлпалардың
арасына орналасады, сиректеу қойдың және ешкінің ұлпалары ағзаларында, ал
таспа құрт сатысында ит және басқада етқоректілердің ішегінде паразиттік
өмір сүреді.
Бұл инвазия жер жүзінің көптеген елдерінде белгіленген. Австралияда,
Жаңа Зеландияда және басқада елдерде қойлар өте жоғары дәрежеде
залалданған. Бұл инвазиямен Ресейде (Шевченко А.А. 1978), Украинада
(Косолапов В.М. 1931, Шевцов А.А.,Кисляк А.Т. 1978), Башкирия (Аюпов Н.В.
1954),Грузияда (Бурджанадзе А.П. 1943), Туркмения (Каюков С.Г. 1965)
шұғылданған.
Қазақстанда бұл ауруды Попов Н.Н. 1937; Ахмедилин М.А. 1950; Вибе П.П.
1959; Қадыров Н.Т. 1961; Осипов И.П. 1962 зерттеген. Олардың жұмыстары
овистық цистицеркоздың таралуына қатысьы көптеген қаламгерлердің мағлұматы
бойынша, қойдың цистицеркозбен зақымдануы 0,29-6,4% дейін құрайды. Бұл ауру
туралы мағлұматтар Батыс Қазақстан облысынды қол жеткен әдебиеттерден
біздер таба алмадық.
Овистық цистицеркоз аз зерттелген ларвальды тениидоздарға жатады.
Зерттеу мақсаты. Қой цистицеркозының Батыс Қазақстан облысында
таралуын, инвазиялық элементтерінің, патогенезінің кейбір сұрақтарын
анықтау, үнемдік шығынды көрсету және сақтандыру шараларын ұйымдастыру.
Зерттеу міндеттері:
• Батыс Қазақстанда қой цистицеркозының таралуын, залалдану
деңгейін оның жасына, тұқымына байланыстылығын анықтау;
• Паразиттің өсіп-дамуын және ит денесінде өмір сүру мерзімін
тексеру;
• Ірі қара эхинококозы инвазиялық элементтерінің зертханалық
жағдайы және сыртқы қоршаған ортада өмір сүру мерщімін анықтау;
• Ірі қара эхинококкозының патогенезін динамикада зерттеу;
• Табындардағы, сондай-ақ халықтағы барлық иттерді есепке алу;

Мазмұны
Кіріспе
І. ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ
2.1. Ірі қара малында жиі кездесетін гельминтоздары
2.2.Ірі қара малының гельминтоздарына қарсы қолданылатын дәрілік заттар
ІІ. ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ ЖӘНЕ ҚҰРАЛ-ЖАБДЫҚТАР
3.1. Шаруашылыққа қысқаша сипаттама
3.2.Шаруашылықтың ветеринарлық-санитарлық жағдайы
3.3.Шаруашылықтың өндірістік технологиясы
IV. ЖЕКЕ ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ
4.1. Батыс Қазақстан облысындағы ірі қара мал паразиттерін қарсы
дегельминтизациялау
4.1.Абамекурды қолдану реттілігі
4.3. Абамекур және Абивертин препараттарының терапевтикалық тиімділігі
V. ІРІ ҚАРА МАЛ ГЕЛЬМИНТОЗДАРЫ КЕЗІНДЕГІ СОЙЫС ӨНІМДЕРІН ВЕТЕРИНАРЛЫҚ-
САНИТАРЛЫҚ САРАПТАУ
VI. АБАМЕКУР ЖӘНЕ АБИВЕРТИН ПРЕПАРАТЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ТИІМДІЛІГІ
VII. МҮЙІЗДІ ІРІ ҚАРА ГЕЛЬМИНТОЗДАРЫНА ҚАРСЫ ЖҮРГІЗІЛЕТІН ШАРАЛАР
VII. ҚОРЫТЫНДЫ МЕН ҰСЫНЫСТАР

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Кіріспе
Қазақстан Республикасының мал шаруашылығының дұрыс жүргізілуі, оның
даму үшін белгілі бір жүйесі әрі кешенді көзқарас қажет.
Осындай кешенді жүйенің бір бөлігінен қате кеткен жағдайда, ол түгіл
технологияның бұзылуына әкеліп соғады.
Малдардан алынатын өнімдерінің мөлшері және сапасы негізінен сол өнім
беретін малдардың денсаулығына тікелей байланысты. Сондықтан да еліміздің
мал дәрігерлерінің қызметінің алдында шаруашылықтардағы жұмысты жүйелі
түрде ұйымдастыру, мал шығынын азайту міндеттері тұр.
Қазіргі таңда техниканың, кәсіптіліктің дамуына байланысты мал
шаруашылығында кездесетін әр түрлі инвазиядық аурулардың алатын орны
ерекше.
Олардың қоздырушылары ұсақ тірі организмдерге жатады да, бір малдан
несеппен жұмыртқасы шөпке түседі де, екінші алға тез беріледі, сондықтан да
аз уақыт ішінде көптеген малдың ауруына әкеліп соғады, шаруашлықыьарға
айтарлықтай экономикалық шығын келтіреді.
Солардың ішінде малдан адамға берілетін өте қауіпті ауруларда аз
емес.Малдәрігерлері мамандары инвазиялық ауруларды дер кезінде анықтап,
оларды емдеу және қорғану тиіс.
Малды интенсивті пайдаланып, одан барынша мол өнім алу үшін
мамандандырылған шаруашылықтарда дені сау және жоғары өнім беретін малмен
қамтамасыз ету бүгінгі күннің басты талабы.
Бүгінгі таңда гельминттік басқаша айтқанда құрт аураларына
алаңдаушылық танытуда соның бірі-мүйізді ірі қара малдарының асқазан ішек
жолдарының стронгилятоздары.
Табиғи жағдайда стронгилятозбен мүйізді ірі қара малдар, қой малдары,
жылқы және түйе ауырады.
Инфекциялық қоздыршуы көзі – ауру малда стронгилятозбен кезінде
анықтап қолға алсақ аурудың таралуын жоямыз. Шаруашылықта жыл сайын
дегельминтизация жүргізіліп тұруы қажет.
Қазіргі таңда гельминттік аурулар Қазақстанның кез келген жерінде
кездеседі. Ауруды алып жүруші, ауруды таратушы паразиттер сан мыңдаған,
тіпті адамның қасында жүретін иттер мен мысықтардан да күдіктенуге болады.
Солармен күресуге, оның жолын қалай алдын алуға болады деген сұрақтар
туындайды.
Әрине бұл сұрақ малды бағатын барлық жанның көкейіндегі жүрген сұрақ.
Жиі кездесетін гельминттік аурыдң бірі стронгилятоз.
Жылы қанды жануарларға аз токсикалық әсер етедә терапевтикалық дозада
3 және 5 рет қайталап енгізседе жануар организміне кері әсерін тигізбейді.
Абамекур тағайындалған дозада, эмборитоксикалық тератогенді,
мутагенді, канцерогенді,таңғаларлық әсер етеді.
Зерттеудің мақсаты. Ірі қара малының гельминтоздарына қарсы
қолданылатын жаңа препараттардың тиімділігін анықтау шаруащылықта
қолданудың қолайлығғын тексеріп, гельменттер туғызатын ауруларды емдеуге
және алдын алуға қажеттілігін көрсету.
Зерттеудің міндеттері:
— Калентьев жеке шаруащылығындағы ірі қара малының
гельминтоздарының таралу деңгейін анықтау,балау,сауықтыру
шараларын жүргізу;
— Қазіргі таңда ірі қара малының гельминтоздарын қолданылатын
жаңа препараттардың тиімділігін анықтау;
— Абамекур препаратының гельминтоздарға қарсы жоғары нәтижелерін
зерттеу.
Ол шаруашылықта жайылымға шығарған кезде пайда болған. Малдың тірі кезінде
стронгилятоздарға диагноз қою қиынның қиыны.
Эпизоотологиялық деректер аурудың сырт белгілері және
гельминтокопрологиялық зерттеулерде жеткіліксіз диагностикалық
дегельминтизацияның да нәтижесі шамалы.
Нақтылы тәсіл: жұмыртқалардан балаңқұрттарды өсіріп жұқпалы сатысына
жеткізіп анықтау.
Ал клиникалық көріністері асқорыту қызметінің бұзылуын көзне көрінер
кілегей қабықтардың бозаруы, қанның азаюы, жануардың күйсізденіп әлсіреуі,
қоңының төмендеуі т.б. бұлардың бәрі ішқұрт ауруларының ортақ белгілері.
Бұл аурудың дамуы 2000-2010 жылдар аралығындағы шығып отыр.200жылға
қарағанда 2010 жылы жиі байқалып отыр. Бұның себебі профилактикалық
шараларды қатаң сақтағандықтан және жыл сайын дегельминтизация жасап
отырғандықтан.
Мал дәрігерлік паразитология қоздыратын қарапайымдыларға,іш құрттарға,
кенелерге және жәндіктерге жататын инвазиялық ауруларды зерттеу.
Инвазиялық аурулардың сырт белгілері кейде айықн білінеді немесе аса
байқалмайды, көбінесе асытрытын немесе жасырын түрде өтеді.
Көптеген ішқұрт аурулардың сырт белгілері айқын білінбейді, әдетте
ауырған малдың өнімі төмендейді.
Ал кейбір қарапайымдылар әсіресе стронгилятозды қоздыратын аурулардың
клиникалық белгілері өье қиын . Қарапаймыдылардың өзінің тұрқы, құрылысы
мен тіршілік қабілеті жағдайы көп торшалы паразиттерден едәуір айырмашылығы
бар.
Осыған орай қарапайым жануарлар организмде ауру тудыру әсерінен де
арнайы ерекшеліктері бар.
Қарапайымдыларға індеті ауруының қоздырғыштарында бас қасиеттердің
бәрі тән, яғни вирулентті.
Сондай-ақ торша ішіндегі қарапайымды паразит өздері орналасқан торшаны
қиратады. Көптеген ішқұрттар өзінің ересек сатысында жануарлардың ішек
қарын жолдарында өмір сүреді. Олардың кейбіреулері ішектің кілегей қабығын
зақымдап, иесінің қанын сорады.
Бұндай қан сорғышты гематофактор деп атайды. Мен дипломдық жұмысымның
мақсаты осындай қан сорғышты гельминттерді жою және оларды алдын алу,
шаруашылыққа келетін зиянды болдырмау, экономикалық шығын келтірмеу жолында
осы жұмысымыды жазып отырмын.
Тақырыптың өзектілігі. Жан-жақты зерттелген абамекурдың ауылшаруашылық
және зертаханалық жануарлар қолданғанда қауіпсіздігі анықталған.

1.9. Эпиозоотологиясы
В.М.Алиев (1999) деректері бойынша ветеринарлық станция
қызметкерлерінің зерттеуінің арқасында белгілі болғаны көп жеке
шаруашылықтағы малдардың эхинококкозға шалдыққан пацызы 40-60-қа жеткендігі
көрсетілген. Жамбыл облысының Талас, Сарысу секілді шалғай аудандардың
біраз шаруашылықтарында бұл көрсеткіш 80 %-ға дейін көтеріледі екен.
Иттерге келсек олардың эхинококпен ауыруы да жоғары деңгейде сақталып отыр.
Кейбір шаруашылықтардың отарларында олардың 30-48 %-ы эхинококқа шалдыққан.
Ал, Г.А.Абдрахманова, С.О. Ордабеков (2000) деректері бойынша, әсіресе
республиканың оңтүстік аудандарында эхинококкоздың күрделі эпидемиялық
өршуі сақталған. Мұнда хирургиялық стационарларды әр жыл сайын 400-ден
астам адам операция жасалады, республика бойынша тіркелеген эхинококкоз
жағдайының 70-%-ын құрайды. 1980-1995 жлыдары адамадардың эхинококкозбен
ауыруы Республикалық СЭС мәліметтері бойынша 50-%-ға өскен. Жануарладың
зақымдалуы мен адамдардың ауыруының жоғары деңгейі Алматы, Жамбыл, Оңтүстік
Қазақстан облыстарында белгіленген, мұнда халықтың аурушаңдық көрсеткіші
100мың тұрғынға 2,4-6,0-н келеді, ал жануарлардың зақымдалуы 58,5-60,1%.
Аралық иелерінің көптігіне қарамастан эхинкоккоздың эпизоотологиясы
және эпидемиологиясында қойлар маңызды орын алады.
Жануар және адам эхиноккозымен зақымданудың көзі-иттер болып табылады,
соның ішінде қараусыз, отарлық және шабан иттері.Инвазиянцың таралуына
жануарлардың жеткіліксіз азықтануы, сонымен қатар шаруашылықта ветеринарлық
санитарлық шаралардың қанағаттанарлықсыз болуы әсер етеді. Адамдар
эхиноккозбен эхинококктармен залалдандырылған иттермен байланыста болу
арқылы және эхинокок жұмыртқаларымен зақымданған көкөнісермен жеу кезінде
зақымданады.
А.С.Бессонов (1999) мәліметтер бойынша Африкада Е.granulosis-тің кем
дегенде 5 штаммы белгілі, бірақ синантропты циклда аралық иелерінің
шеңберінде (қой,ешкі,мүйізді ірі қара,түйелер,буйволдар,адам) жақсы
адаптацияланған қой штаммы маңызды орынға ие. Тек осы штамм ғана адам
гидатиозының себепкері болып табылады. Көптеген жыртқыштар Е.granulosis-тің
негізі иелері болғанымен, соның ішінде неғұрлым маңызды, қоздырғыштардың
адамға берілуін қамтамасыз етуші-ит. Африканың солтүстігі және шығысында
иттердің Е.granulosis-пен жоғары дәрежеде (40-80%ға дейін) зақымдалуы
байқалған. Ыстық және құрғақшылық Е.granulosis жұмыртқалары үшін қауіпті
болғанымен, тұрғындардың тұрмыстық әдеттерімен байланысты (тұрғын ү йде
итті азықтандыру, ит феклийлерінің адамды емдеу үшін қолданылуы және т.б.)
паразиттің иттен адамға берілуі неғұрлым тез өседі.
Е.granulosis-ең көп жоғары дәрежеде байқалатын Қытайда, 1997ж қарай
тіркелген аурулардың 27000-ды құрады.Олардың 44,6%-провинциялардан еді
(Синьцзян,Ганьсу,Цинхай,Нинься,Тибе т ішкі Монголия). Циньзяндағы қойлардың
зақымдалуы – 99%, мүйізді ірі қара 88%, ешкілер-41,9%, шошқалар -37,8%,ал
Нинься және ішкі Монголия провинциясындағы түйелер –сәйкесінше 19,2 және
35,2 %-ды құрады. Эхинококкоз-гидатиоздың таралуына көшпелі мал шаруашылығы
және жергілікті қой шаруашылығынды санитарлық гигиенаның сақталмауы әсер
етеді.
Р.С.Кармалиев (1995) мәліметтерінде эхинококкоздың қоздырғышы
космополит, Қазақстанның барлық аймақтарында кездеседі.
Эхинококк құрттарының дамуына қатысты иелері көп болғанымен олардың іс
жүзінде маңызы бірдей емес. Эхинококкоздың бірдей таратушысы ретінде
цестоданың аралық иелері арасынан қойдың елеулі маңызы бар екенң мәлім. Қой
шаруашылығы өркендеген жерде адам мен мал түлікке қарағанда қой
малдәрігерлік тексеруден өткізілмей-ақ сойыла береді.
Өзге жануарлармен салыстырғанда қой денесінде бершімек көпіршіктер
дамып,жұқпалы сатысына жетеді. Эхинококкоз эпизоотологиясында ірі қараның,
сондай-ақ жылқының атқаратын қызметі шамалы, себебі оларда көбінесе
стерильді гельминт бершімектері –ацефалоцситалар ұшырасады.Эхинококкоз
қоздырғышының таралуына жабайы тұяқтылар мен етқоректілердің ешқандай
қатысы жоқ деп үзілді-кесілді айтуға болмайды.Зерттек деректеріне қарағанда
тағы аңдар эхинококк құрттарымен өте аз зарарланған.
Негізгі иелері мен аралық иелерінің негізгі залалдану уақыты болып
көктем мен күз болып есептеледі. Бұл жұмыртқалар мен дернәсілдердің дамуына
сыртқы ортаның қолайлы уақыты.

1.10. Иммунитет

Әр жануарда әр түрлі дәрежеде көрсетіледі. Шошқаларда мүйізді ірі
қаралармен салыстырғанда әлсіз, ал қойларды өте жақсы.

1.11.Экономикалық шығын

Ветеринария ғылымның ең кезекті мәселелерінің бірі – жааануааарлар
арасында таралған аурулардан болатын экономикалық шығынды зерттеу.
Эхинококкоздан болатын экономикалық шығын көптеген шетелдік және отандық
ғалымдардың еңбегінде орын алған.
Даиров А, д.С.Шепелев (1970) шошқа эхинококкозынан болатын
экономикалық шығынды зерттеу кезінде эхинококкозбен зақымданған аналық
шошқалар азықтанып, арықтайды. Одан алынған төлде әлсіз болатындығын атап
көрсеткен.
К.И.Скрябин және Р.С.Шульц ( 1960) ауыл шаруашлығы экономикасындағы
эхинококкоздың алатын орнына мән бере отырып, бұл гельминтоз:
1)барлық жануарлар түрінің ,шаруашылықтың бағалылығын төмендетеді.
2)жануарлардың инфекция қабылдағыштығын күшейтеді;
3)әр түрлі аурулар кезінде аурудың асқынуын күшейтеді деп атап
көрсетті;
Қазақстанда эхинококкоздан болатын экономикалық шығынды зерттеуде
үлкен жұмыс атқарған А.Б.Байдалиев (1961) болды. Ол эхинококкозбен
зақымдалған қойдың қоңдылығының төмендейтінін атап көрсетті яғни
жануарлардың орташа қоңдылығы 83,1%-дан 63%-ға дейін қысқарады.
Сонымен қатар А.Б.Байдалиев Қазақстанның өңірлерінде эхинококкоздан
болатын экономикалық шығынды зерттеді. Ол Шымкент және Түркістан ет
комбинаттарындағы жануарлардың қоңдылығын зерттей отырып эхиноккоздан сау
жоғары қоңдылықтағы жануарлардың өнімділігі 684 (21%), орташа қоңдылықтағы
жануарлардың 2332 (72%), төменгі қоңдылықтағы 234 (7%), ал эхинококкозбен
зақымдалған жануарлардың өнімділігі 91(12,1%), 425 (55%), және 250 (32,9%)
болатындығын атап көрсетеді.
Ал, С.А.Амиреев, С.О.Ордабеков (2001) деректері бойынша эхиноккозбен
ауырған жануар 9,5% жүн;3,2% өсімталдық; 8,1% ет;18,5% ішмай;84,2%
бауыр;76,1 % өкпе жетімсіздік пайда болатынын мәлмдейді, яғни алынған өнім
төменгі сапада болады.
Эхинококкозбен ауырған адамдарда аурудың ауыр түрде өтуі кей жағдайда
қолайсыз жағдайларды тудырады.ВОЗ мәліметтері бойынша эхиноккозбен ауырған
адамнан аурудың созылмалығына байланысты қоғам 10мың доллар көлемінде
шығынғы ұшырайды.

1.12.Жануарларды сауықтыру және сақтандыру шаралары

Эхиноккоздың таралуына жол бермеу үшін оның табиғатын, таралу
схемасын, оның эпидемиологиясы мен эпизоотологиясын, оның халыққа, ауыл
шаруашылық саласына келтіретін экономикалық зардабын білген жөн.Бұл
паразиттік аурудан құтылу үшін ең бірінші өзімізді қоршаған табиғи ортаға
эхиноккоздың қоздырғыштары эхинококк жұмыртқаларының таралмауын қатағ
қадағалуымыз қажет. Эхинококкозға шалдыққан ауыл шаруашылық малдарының ішкі
органдары аурудың негізгі иесі-ит, қасқыр, шибөрі,түлкі секілді
хайуанаттарға жемтік болуына тосқауыл қойылу керек. Сөйтіп эхинококкоз
эпидемиясының тізбегін үзу үшін міндетті түрде ауыл шаруашылық малдары –
ит арасындағы байланысты бұзу шарт. Бұл тізбекті үзу экономика тұрғысынан
тиімді әрі жеңіл. Ал, ит-ауыл шаруашылық малдары тізбегін үзу үшін
көптеген қаржы, қыруар еңбек қажет.
Эхинококкоздың эпидемиялық ошақтары санитарлық-ветеринарлық тіртіптер
сақталмаған шаруашылықтарда, елді мекендерде пайда болуда. Ол аймақтың
тұрғындары ауыл шаруашылық малдарын сойғанда олардың ішкі органдарын итке
шикі күйінде тастап немесе олардың аурудан өлгендерін … жалғасы