Қырғызстан мен Тәжікстан қақтығысы неден және қалай басталды?
Самарқандта ШЫҰ саммиті жалғасып, әлемдік және аймақтық қауіпсіздікті күшейтуге атсалысып жатқанда, тәжік-қырғыз шекарасында 300 шақырым жерде жарылыстар болып, тұрғындар қаза тауып, қақтығыс аймағынан қашып жатты, — деп хабарлайды Kznews.kz порталы Orda.kz сайтына сілтеме жасап.
Бір кездері бауырлас республикаларға айналған мемлекеттердің шекарасында қазір нағыз ұрыс жүріп жатыр. Қырғызстан МҰҚК Шекара қызметі тәжік тарапының минометті атқылауы мен ауыр техниканы қолданғаны туралы мәлімдейді. Душанбеде қақтығысты қырғыз шекарашылары бастаған көрінеді. Тараптар бір-бірін арандатушылық әрекеті мен себепсіз атыс-шабыс үшін айыптайды.
Қырғызстанның Баткен облысының орталығында қара түтін будақтап жатыр. Себебі қалаға минометтер жаудыруда. Қырғызстан Денсаулық сақтау министрлігі 40-тан астам адамның жараланғаны туралы хабарлайды. Сондай — ақ, Қырғызстанның Достук ауылының жас тұрғыны қаза тапты. Баткен облысының барлық медициналық мекемелері күшейтілген жұмыс режиміне көшірілді. Бішкекте республиканың оңтүстігіне жөнелту үшін медиктер бригадасы, сондай-ақ туған ауылдарынан қашқан тұрғындарға гуманитарлық көмек жинау үшін штабтар құрылады.
Ресми мәліметтер бойынша Қырғызстанның 36 азаматы қайтыс болды, олардың тек 3 — і әскери, қалғаны бейбіт тұрғындар. 190 адам жарақат алды. Душанбеде 19 адам қайтыс болды, оның ішінде 10 әскери және 87 адам жараланды. 30 мыңға жуық адам қауіпті аймақтан эвакуацияланды.
Өткен жылдың көктемінде қарулы қақтығыстардың себебі Исфара өзеніндегі су тарату пунктінен басталған. Ол қырғыз көк-Таш ауылы мен тәжік Қожа Аъло жанында орналасқан. Әрбір республика бұл аумақты өз территориясы деп санайды. Тәжікстан су жанында бақылау камерасын орнатуды ұйғарса, қырғыз шекарашылары бағананы кесіп тастаған. Судың таралу аймағына байланысты ауыл тұрғындары арасында қақтығыстар басталып, кейінірек әскери қақтығысқа айналған. Мәскеудің Карнеги орталығы Әлеуметтік желілердің материалдарын зерттеп, Тәжікстан соғысқа дайындалып жатыр деген қорытынды жасады.
«Шиеленістің өздігінен болмаған сияқты. Себебі Душанбе алдын-ала дайындықсыз әскери техниканы осындай мөлшерде тез жұмылдыра алмас еді. Бұқаралық ақпарат құралдарында және әлеуметтік желілерде Тәжікстан армиясының алдын-ала траншеялар қазып, оларға Т-72 танктеріне, Ми-24 әскери тікұшақтарын орналастырып жатқан бейнежазбалар бар», — делінген.
Қырғызстанның шекаралас ауылдарынан келген босқындар мектептерде орналастырылуда. Көршілер арасындағы ұрыс үнемі өршіп тұрады, бірақ әдетте қаза тапқандар болмайтын. Мұның себебі КСРО-дағы бірқатар республикалардың жасанды бөлінуімен тікелей байланысты. Кеңес заманында да атыс, төбелес орын алып тұрған. Қырғыздар мен тәжіктер арасындағы қақтығыстар 1930 және 1960, 1980-жылдары болды. Одақ ыдырағаннан кейін республикалар арасындағы 984 шақырымдық шекараның үштен бірі бөлінбей қалды. Сондықтан 1991 жылдан кейін Бішкек пен Душанбе әр шаршы шақырымға, әр ауылға, әсіресе осы құрғақ аймақтағы тапшы су көздеріне қатты дауласа бастады. Тәжікстан өздеріне тиесілі деп санайтын кейбір ауылдар Қырғызстан аймағында орналасқан, яғни іс жүзінде елден бөлінген анклавтар болып табылады. Онда аралас тәжік-қырғыз халқы тұрады, бұл ұлтаралық қатынастардың шиеленісуіне әкеледі.
Фото: newsroom.kz
