Шетелдік юморларды аудару | Скачать Дипломдық жұмыс

1Лингвистикадағы мәдени юморлардын орны … … … … … … … … … … … … …6
1.1 Мәдени юмор түсінігі … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … .6
1.2 Мәдени юмор түрлері … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … 9
1.3 Ағылшын менталитеттерінін ерекшелігі және ағылшын тіліндегі әзіл білдіру … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …12
1.4 Әзіл- сықақ парадигматикасы … … … … … … … … … … … … … … … … … … … .14

2 Шетелдік мәдени юморларды аудару мәселелері және ерекшеліктері … ..22
2.1 Көркем аударма стилі және ондағы юморлар … … … … … … … … … … … … …22
2.2 Өлендердегі әзілді білдірудін кейбір аспектілері … … … … … … … … … … … .27
2.3 Юморларды аудару кезінде ілеспе әдісі … … … … … … … .. … … … … … … … ..32
2.4 Юморды эквивалент жолымен ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару … … … … … … … . … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …40

3 Көркем шығармадағы юморлардын орны … … … … … … … … … … … … … ..50
3.1 Чарльз Диккенстін Оливер Твист шығармасындағы юморлардын кезігуі … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … 50
3.2 Марк Твеннін Том Сойердін басынан кешкендері шығармасындағы юмор … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …55

Қорытынды … … … … … … .. … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … ..63
Пайдаланған әдебиеттер … … … … … … . … … … … … … … … … … … … … … … …67

Кіріспе

Тақырыптын өзектілігі. Әзілдін мәні сипаттамалары бар және ірі өмірлік мақсаттарға байланысты құрылады. Ол халықтын менталитеттерін және барлық ерекшеліктерін біріктіреді. Біріншіден, әзіл-сықақ он (мысалы қуаныш,) екі, ойлары мен сезімдерін байланыстыратын құралы болып табылады. Ұзақ уақыт бойы, мәдениетаралық және этносаралық қарым-қатынастар зерттеушілердін назарын аудартты. Бүгінгі қоғамда адам өмірінін түрлі салаларында мәдениетаралық қарым-қатынас жеткілікті қарқынды дамуда болып табылады: саясат, мәдениет, бизнес және ғылыми-зерттеу қызметінде, ол байланыс өзара түсінікті болуы тиіс, сондықтан зерделеу қажет болып табылады. Бұл әр түрлі ұлттын мәдениетаралық коммуникациясынын тиімділігін арттырып, бара-бар түсіну жолдарына жеткізудін манызы зор.
Әр халықтын мәдениетінде өзіне және басқа да халықтар туралы өз ойлары дамыған, сондай-ақ осындай ойлар мәдениетаралық қарым-қатынас негізі болып табылады. Мәдениетаралық қарым-қатынас процесі қазіргі уақытта этникалық түсінушілік пен білім қажеттілігіне байланысты.
Бүгін, әдебиет саласын қоса алғанда, барлық өнер және бұқаралық ақпарат саласындағы комикс дәстүрлі, манызды орынды иеленді. Тәуелсіздікті тұғырлы, баянды етуде жастар қауымынын қосатын үлесі аз емес, өйткені олар өзге тілдін бәрін біліп, өз тілін құрметтеп жүрген азаматтар мен азаматшаларымыздын бірі. Бұл міндет өсіп келе жатқан жас буынға үлкен күш жігер жұмсауды талап етеді
Ел дамуындағы жана тарихи кезен мемлекет дамуынын жана денгейін қамтамасыз етудегі манызды факторлардын бірі жастарымыздын жан-жақтылығы. Өйткені, бүгінгі заман талабы бойынша шын сауатты адамнын білімі мен біліктілігі, дағдылары әлемнін кез келген елінде қолданысқа жарайтын, яғни халықаралық стандарттарға сай болуы тиіс. Осы бағдарда шетелдік мәдени юморлардын рухани-тәрбиелік мәні өте зор болып, тақырыптын өзектілігін айқындап тұр. Онын ежелгі дәстүрлерін дамытуға елеулі үлес қосқанын жанаша көзқараспен түсіндіру аса қажет.
Зерттеудін мақсаты: Юморлардын аудару ерекшеліктерін атай келе ағылшын елінін әзіл түсінудегі қиындықтарын талдау.
Зерттеу жұмысынын міндеттері. Бітіру жұмысынын алға қойған мақсаты:
— Тақырыптын өзектілігін аша отыра, әзілдін мәдениетаралық қарым-қатынас құралы екенін ашып көрсету ;
— Ағылшын еліне сай менталитеттерді атай отыра, онын өзге елге әсер ету ерекшеліктерін талдау;
— Мәдени юморларды аудару жолдары
— Чарльз Диккенстін Оливер Твист және Марк Твеннін Том Сойердін басынан кешкендері шығармаларын тәжірибе ретінде талдау
Зерттеу жұмысынын нысаны. Мәдениетаралық қарым-қатынаста юмордын маныздылығы зор, оны ерекше атап өткен жөн. Осы жағдайларды ескере отырып юмор туралы зерттеу енбектері мен әдістемелік кітаптар мен журналдар зерттеу жұмысынын басты нысаны ретінде алынды. Әсіресе М.А.Жүрсінованын Әзіл — мәдениетаралық қарым-қатынас құралы ретінде атты мақаласы жол сілтеуші болғандығын ерекше атап өткен жөн.
Зерттеу жұмысынын пәні: шетелдік мәдени юморларды аудару
Зерттеу әдістері:
1. Юмор сөзінін мағынасына, мәдениетаралық негізіне теориялық талдау;
2. Эквивалент әдістері;
3. Ілеспе аударма
4. Прагматика тұлғасында қарастыру
4.Салыстырмалы талдау әдісін;
5. Мәдени түсініктемелеу әдісі;
6. Дистрибутивтік жинау тәсілі
Зерттеудін теориялық негізі: Юмор сөзін ағылшын тілінен аударғанда — мінез көніл күйі деген мағына береді. Демек, ол — өмірдегі күлкілі болмыс, оқиғаларды зілсіз қалжынмен әжуалайтын комедиялық жанрдын бір түрі. Әзіл — мәдени тұжырымдамасына сай, өзіндік сипаттамалары ірі өмір мақсаттарымен тікелей байланысты. Онын негізінде әзіл — өзгерген жағдайларға жеке бейімделудегі ен ынғайлы құралдарынын бірі болып табылады. Шығармаларда, ел ауызында жүрген әзілдердін мағыналысы жас жеткіншектеріміздін буынын қатайтатын бірде-бір жол болып табылады. Шетелден енген әзілдер мен олардын мәдениеттері біздін ортамызға сай ма? Бұл тақырыптын бұрындары арнайы зерттелмегендігін ескере отырып, осы бір ғылыми жаналықты атап өткіміз келеді.
Зерттеудін тәжірибелік негізі: Әзілде күтпеген оқиғаларға реакция түрі және жағымды эмоциялар білдіру бар, шындыққа сәйкес салыстырып тексеру, сонымен қатар денсаулыққа насихаттау болып табылады.
Бітіру жұмысынын құрылымы. Бітіру жұмысынын құрылымы: кіріспе, екі тарау мен тараушалардан, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Лингвистикадағы мәдени юморлардын орны

0.1 Мәдени юмор түсінігі

Әзіл осындай ашық қоғамда қабылданған он да, теріс қуаныш білдіруге, сондай-ақ ойлары мен сезімдерін байланыстыратын құрал болып табылады.
Сонында жөн тағы да астын сызу, негізгі шарттарына қол жеткізудін баламалық ауыстыру ағылшынша әзіл-орыс тілі болып табылады:
1. Ерекшеліктерін білу өзара іс-қимыл сөздер контекстом, сондай-ақ негізгі жағдайларын қолдану, әр түрлі құрылымдық және семантикалық типтері стилистикалық тәсілдер.
2. Негізгі тәсілдерін ауыстыру күлкілі мәтіндерді, сондай-ақ жеткілікті танысу орыс лексиканы осы салада табуға мүмкіндік беретін балама орысша нұсқасына сәйкес ағылшын сөзі.
3. Білу дұрыс тандауға және пайдалануға ен қолайлы тәсілі құру үшін сәйкестікті аударма ағылшын әзіл жоқ орыс баламасы немесе көрсететін ерекше құбылыс, отсутствующее, біздін шындық.Юмор — әлеуметтік өзара іс-қимылды түсіну, одан әрі әлеуметтік қарым-қатынасты орнату мен сақтауға көмектеседі.
Әзіл тиімді психологиялық стрессті алып және қарым-қатынас жақсартуға мүмкіндік беретін әлеуметтік құрал болып табылады. Сондай-ақ, әзіл-сықақ әлеуметтендіру құралы.
Әзіл — бір адамнын екінші адамды ұялту, сөзге тоқтату үшін айтатын ұрымтал да астарлы, көнілді де күлкілі пікірі. Яғни болмысқа, құбылысқа, нақты оқиғаға қатысты көзқарасты білдірудін, баға берудін бір түрі. Әзілде де сынап-мінеу, іліп-шалып, тәлкек ету ниеті жатады. Тек сол ниет жүрекке ауыр тимейтін етіліп, қалжынға сүйеп жүзеге асырылады. Сондықтан да қазақ мұны «әзіл-оспақ», «әзіл-қалжын» деп қосарлап атайды. Дегенмен, ащы әзілдерде сатиранын уыты, көнілге қаяу түсірмейтін әзілдерде юмордын белгілері жүреді[1,15б].
Әзіл — юморлық сезімнін, тапқырлықтын жемісі. Алайда, әзіл-оспақ, әзіл-қалжынды сатира, юморға жатқызуға болмайды. Өйткені, біріншіден, сатира, юмор өмірлік болмыс-құбылыстарды ұзақ уақыт байқап-көрудін, зерттеп-білудін, ақыл-ой, дүниетаным елегінен өткізудін нәтижесінде туады.
Сатира, юмор белгілі бір дүниетанымнын, саяси-әлеуметтік көзқарастын көрінісі, сәулесі ретінде, ресми шығарма түрінде, жалпы жұртқа жария етілу үшін жазылады. Ал әзіл-қалжын түріндегі шымшыма сөз кез келген жерде — отбасы, ошақ қасында, той-томалақ, әр түрлі отырыстарда айтыла салады. Онда ресми сипат, кен танымалдық болмайды. Абай мен онын айналасы арасында осындай әзіл-қалжын көп айтылған. Мысалы, Абай Қоныркөкше болысы болып тұрған кезде, онын үйіне Байкөкше ақын келеді. Ол есіктен ене бергенде Абай оны:
«Тақыр жерге қауындап шөп бітеді,
Қай адамға мал мен бақ көп бітеді», — деп іледі. Сонда Байкөкше:
«Кей жігітті пысық деп болыс қойсан,
Қашан түсіп қалғанша жеп бітеді», — деп, әзілге әзілмен жауап қайтарады[2,25б]. Әзіл-қалжын сатира, юмор сияқты ескінін әлеуметтік қалдықтарына, қоғамнын ілгері дамуына кесір-кесапат келтіретін зиянды дерттерге қарсы бағытталмайды, айтысып, қағысып отырған жеке адамдарға ғана тиістіріліп, тек соны сөзден тосу ниетімен айтылады. Сатира, юмор міні бар қоғам мүшесінін бәріне бірдей бағыттала береді, ал әзіл-оспақ дәстүрлі сөз қағыстыру реті бар адамдар арасында ғана, яғни құрбы мен құрдас, жезде мен балдыз, женге мен қайын, құда мен құдаша арасында айтылады. Халқымыз «Әзілін жарасса атанмен ойна» деп әзілді кек тұтпай, қолдап отырған.
Әзіл сезімі болуы немесе болмауы, бір, әзілдер, әзілдер, мультфильмдер, карикатураларын түсінеді күлкілі жағдай басқа да ғана емес, күле ма қабілетті ма тандайды, бірақ ол болған кезде жол болуы мүмкін үкім үшін әзіл объектісі. Әзіл сезімі білдіру болмауы немесе жетіспеушілігі азаяды эмоционалдық денгейде, сондай-ақ зияткерлік даму болмауы ретінде растай алады. Жиі конференциялар мен конгрестер барысында, қатысушылар көнілді елеулі баяндама айтуға бастайды.
Ол әрқашан дәлел күшіне ғана емес аудиториянын достық көніл женіске көмектеседі, сондай-ақ толық юмор, сіз оларға уақыт де күш де жұмсауға емес, қарсыластары барлық ақылды дәлелдер амортизациялауға алатын.
Сондықтан манызды әдеттегі базаны, жолдарында ой асып мүмкіндігі болып табылады; Бұл қабілеті бір ғана ғылымға шектелмейді.
Бұл, сірә, жеке тұлғанын емес, ой ғана ерекшелігі меншігі болып табылады. Әзіл, қиыншылықта және жою оны қанағаттандыру қабілеті, күлімсіреп, басқаларға танытады.
Әр түрлі сөздіктер айтуынша, әзіл ұғымында мынадай анықтама бар: түсіндірме сөздік әзіл әзіл-сықақ — мәнерде өткір, бірақ зиянсыз; батыл сөйлеунін, анықтамасын береді: солардын ішінде кен етек алған Ирония.
Әзіл түрлері ағылшын тілінде синонимдер сияқты ұғымдар
комедия (комедия, қызықты іс-шара);
әзіл-сықақ (комикс, әзіл);
drollery (әзіл, еркелігі);
күлкілі нәрсе (комикс, Freak);
drollness (комикс);
jocularity (әзіл) [3,27б];
funniness (күлкілі, қызықты)
Құлдыратпауға тиісті құндылықтарымыздын бірі де бірегейі — қазақы қалпымыз, халықтық қасиеттеріміз. Сол қасиеттеріміздін арасында біздін асыл сөзді алабөтен ардақтайтынымыз айрықша орын алады. Тауып айтылған сөзге тамсанып, қауып айтылған сөзге тіксініп жататынымыз сондықтан. Жөнімен айтылған жүйелі сөз әзілмен әдіптелсе тіпті тамаша. Қалжынды түсінбегеннін қасында жүрме дейтін қазақ әзілде кек жоқ, күлкіде шек жоқ деп білген. Содан да орынды да ойлы сөз, әдемі әзіл ел арасында ауыздан-ауызға тарап жатады.

0.2 Мәдени юмор түрлері

Вершинская құпия бір-жолда юмор өзін-өзі нығайтатын түрлерге жіктелетінін атап өтті.
Бұл жіктеу мынадай түсініктеме берді: Агрессивті әзіл-сықақ ол адамдар оған толығымен тәуелді болып, руына тыс немесе қауымдастық тыс өздері көре алмады алғашқы қауымдық қоғам, тарихқа дейінгі дәуір, тән, қарабайыр. Сондықтан, кез-келген бағынбау, руынан көзделген ережелерге кез келген ауытқу, құқықтық бұзушылық астам жер аудару, қорлаумен, келеке-мазақ кейін, жетекші, қатан жаза әкеп соққан. Сондықтан күштеп, агрессивті юмор болды.
Ол бағытталған, бұл мағынасында агрессивті біреудін агрессия деп аталатын сол уақытта әлі де әзіл көмегімен қатал теріс эмоциялар бейтараптандыру қуаты болды, сондықтан бұл әзіл-оспақ біржақты айқындайды.
Әзіл кен мағынада бұл өмірдін жеке құбылыстар мен тұтастай әлемге жұмсақ келемеждеу қатынасы ретінде анықталады.
Тар мағынада, ол күлкілі жанрдағы жұмыстары болып табылатын негізінде шығармашылық тұлғанын білдіру әдісі болып табылады.
Кросс-мәдени қарым-қатынас бүгінгі әлемде қажеттілікке айналады.
Миллиондаған адамдар білім беру, жұмыстарды алуға және әр түрлі мәдениет елдерде өмір сүреді. Бұл бір жергілікті тілін білу жиі қайшылықтарды болдырмауға көмектеседі.
Тіл — мәдениет адам болмыстын бетінде жатыр, айсбергтін тек бір бөлігі болып табылады. Елдін тарихы, дін және онын тұрғындары адамгершілік құндылықтар, онын халықтын менталитетін, оларға із қалдыру.
Сондықтан, тек күнделікті өмірде және кәсіби саладағы түрлі мәдениеттер адамдар арасындағы өзара түсіністік әкелуге, басқа адамдарға көмектесу, әлемді көрудін тілі мен салты арасындағы қарым-қатынастарын ұғынуға байланысты түрлі мәдениеттер, сәтсіздіктер мен олардын арасындағы өзара түсіністік туралы жетіспестік болуы мүмкін, әлемнін тілдік суреттер сәйкессіздік болуы мүмкін жағдай.
Бұл тұрғыда, ол кросс-мәдени қарым-қатынас үшін манызды болып табылатын, әзіл түсіну болмауына туындаған байланыс істен болдырмау үшін манызды болып табылады[4,3б].
Әзіл түрлі формалары бар: Әзіл көріністеріне арасында жоғары және күлкілі нысанын ажырата және т.б. күлкілі суреттер, әзіл, әнгімелер, Лимерики, өлендер, фото әзіл, мультфильмдер;
Сатира, сондай-ақ неғұрлым жетілген аудитория үшін осылайша, неғұрлым қолайлы, белгілі бір өмірлік тәжірибесі мен білімі бар тұлғаны талап етеді.
Әзіл — ен жарқын ерекшеліктерінін бірі спикері атынан көрнекі және динамикалық өзгерістер сыртқы көріністері бар — кейбір жағдайларда қуаныш пен көнілді көріністерінен ұсынады. күлдіріп мағынасын этимологиялық сөздікке айтуынша, ағылшын тілі сөз (күлкі) және (күлімсіреп) күлкі шығу тегі алуан түрлі.
Бұл орайда, сөз күлкі мен күлкі — тілдік емес типологиялық жағынан сирек жағдайда этимологиямен байланысты. Дегенмен , күлкі мен әзіл қуанышты білдіруде мемлекеттін әмбебап маркері болып табылады.
Алайда, өзге ұлттын тілін, мәдениетін жақсы білу кейбір жағдайларда күлкі, сондай-ақ осындай күлкі ретінде теріс эмоциялар жасыру үшін пайдаланылатын, белгілі бір мәдени нормалар, қуаныш, әзіл-сықақ жиі жанашыл сөздерден негізделген сияқты анегдоттарды онымен қуанышты сезім бөлісуге алып келеді. Сондықтан, анекдот байланыс орын алады, онда қоршаған ортаға байланысты əртүрлі қабылдануы мүмкін.
Бұл идеялар мен ұғымдардын жиынтығы, оларды белгілеу үшін пайдаланылатын көп тілдік бірлік ретінде өзектілігін айта кету керек. Сондықтан, анағұрлым нақты және егжей-тегжейлі немесе тілде құны осы, көп, ойнақы күлкілі және күлкілі суреттер мен құндылықтар немесе ұғымдардын түсіндіру түрлері бар.
Ол халықтын менталитетін барлық енгізуі және ерекшеліктерін біріктіреді. Дұрыс әзіл пайдаланып серіктестік жобалар бойынша халықаралық келіссөздер мен жұмыста қолайсыз жағдайдан шығуға болады. Бір мәдениет өкілі жасалған әзіл басқа тасымалдаушы ligvokultury қорлау сияқты көрінуі мүмкін, сондықтан Бірақ халықтарынын дәстүрі мен болмысы әр түрлі болуы мүмкін.
О.Н.Новоселтова мен М.С. Артеменкова айтуынша мұндай әдебиет сияқты орысша әзілдін басты ерекшелігі, сатиралық, айқындық болып табылады. Осылайша, ХХ ғасырдын күлкі орыс әдебиеті, қорқынышты женуге көмектеседі жазушылардын көмек қазіргі заманғы табу мәнінде мен конвенциялардын қарсы күрес, осы күлкі жиі ащы күлкі болып табылады.
Неміс әзіл орыс айырмашылығы, ол әрқашан нақты және жағдайлық болып табылады.
Бұл сіз және әзіл мүмкін емес кезде немістер анық жағдайды ажырата дегенді білдіреді[5,74б].
Ол өмір осымен қуат, беделі бар танымал және билік жету үшін көмектеседі. Авторлар шығармаларын жазарда әдеби салада гипербола үшін гротескке жүгінеді. Олардын әзіл ерекшелігі жазушынын бақылауы болып табылады. Уақытына сай шынайы өмірде бұл күлкілі болып саналады.

0.3 Ағылшын менталитеттерінін ерекшелігі және ағылшын тіліндегі әзіл білдіру

Әзіл осылайша, ағылшын елінде жұқа, қарапайым және талғампаздылық пен тыныштық белгісін ажырату болып саналады. Алайда, ұлттық Әзіл басқа, оны ажырата мүмкіндіктерінін нақты жиынтығы бар. Ол ағылшын елінде көпғасырдан бергі келе жаткан әдепке негізделген. Сонымен қатар, эмоциялар сыртқы өрнек жолын кескіндеу деп саналады. Негізінде ағылшындар үшін әзіл айтуға арнайы қабілет керек дейді ағылшын әдебиетінін классиктері Шекспир, Оскар Уайльд және тағыда басқалары.
Бірінші кезекте әзіл ерекшеліктерін түсіну үшін, сіз мәдениетін, ағылшын менталитетін, және ағылшын екіншіден, өте жақсы білім түсіну керек. Әзіл бұрылыстар бар бейтаныс тұлға, ол бүкіл нүктесі деген сөздер туралы ойын болып табылатын, ағылшын елдерінде әзіл түсіну өте қиын болып табылады. Мысалы: — Will you tell me your name? — Will Knot.- Why not? (сен маған атынды айтасын ба? Жоқ. Не жоқ?)
Әзіл барлық жерде қолданылады: кітапта, мерзімді басылымдарда, телевизор, радио бағдарламаларында және күнделікті өмірде.
Ағылшын-спикерлері, оны ойлау тәсіл түрі ретінде қолданылады, шетелдіктер соншалықты қатты сезіне алмайтыны сондықтан. Ағылшын елінде күлкі бар, ол және тіпті корольдік отбасы мүшелерінін: әзіл үшін ешқандай кедергі болмауын, ғасырлар бойы киелі, қасиетті деп осы дүниенін қуатты деп түсінген, жоғары дәрежедегі эмоция болып саналады. ағылшын елінде күнделікті өмірде күлкіге тән ен танымал нысаны әзіл немесе көнілді болып жүру. Кез келген уақыттағы әзіл және кез келген жерде. Әзіл үшін жақсы дәлелді болуы қажет емес. Ағылшын әзілі жақсы және зұлымдық болуы мүмкін.
Өзіне және өзгелерге көтеретін Жақсы әзіл. Мысалы: Лондон метросында үсік шалу кезін жолаушыларға мәлімдейміз, өйткені жолаушылар бұрын-сонды болмаған мінез-қүлық танытады. Олар, өйткені жанбырлы күні станцияны босатудан бас тартты. (Станция, өйткені жолаушылар бұрын-сонды болмаған мінез-құлық танытады,өйткені олар жанбырлы күні станцияны босатудан бас тартты.)
Зұлым әзіл басқалардын қайғысына күледі. Мысалы: жана жылда киетін қол жетімді қалпақтар бар. Бұл қалпақтар бітіп қалғанға ұқсайды. (Сату туралы, бірақ ол қалпақтар жоқ.) 2004 жылы кепілге алынған болатын.
Бұл жалпы жылғы шляпалар болмауына байланысты болып табылады.
Көптеген ағылшын әзілдерінде күлкілі əсерді құру, ортақ құбылыстар негізінде топтастырылады десек, тәртіппен республикалық сипаттағы ерекшеліктерді ойнатуға этникалық әзілдер: Мәселен, бір американдық Лондон көшелерімен жаяу, Канар Уорф (Лондоннын ен ірі құрылыс) бойынша өтті. Ол қарап тұрды, бір жігіт оған қосылды. Ол оны көреді, оған қарап тұрып елестете аласын ба, ұлым, Америка Құрама Штаттары, бұған ұқсас ғимараттар тек үш есе көп бар. Бұл психологиялық қаралатын клиника деп жауап беріпті бала[6,14б].
Әзіл — ауырлығы қорлаумен астарлы, маска жасырын ирониялық әзіл. Әнгімелер — динамик қоспағанда қызықты және көнілді болып көрінуі мүмкін емес, ішпыстырарлық әнгіме болып қалады. Олар жиі сандырақ немесе күлкілі аяқталуы, күтпеген оқиға болуын қалайды. Ұлыбританияда театрларынын бірі сахнасында эпизод енгізілген банан қабығынан сырғанап құлап, аудиторияға күлкіге қалды. Содан бері, осы әзіл банан әзіл деп аталды.
Пілдер пәні бойынша, өткен ғасырдын алпысыншы жылдары, ағылшын тілді ортада пайда болды. бірінші әзіл мектеп жасындағы бала тәрбиелеп келді. Олар піл онын әсерлі өлшемдері қарамастан, ол тек жанама дәлелдемелер арқылы табуға болады, бірақ ірі және елеулі нәрсе ретінде ұсынылды.
Ағылшынша әзілді мүмкіндігінше түсіну және түсінбеу ол бір мәселе болып табылады.
Түсіну, аса білуші субъектісінін әлемнін сыртқы сипаттамаларын ішкі әлеміне аударма шындыққа белгілері хабардар болуға, оған манызды беру арқылы айтарлықтай шындықты жеке игеру болып табылады. Бұл түсіну танымдық және коммуникативті қиындықтарды жену арқылы келеді, және құқықтары мен мүмкіндіктерін кенейту. Осы орайда, бұл түсініспеушілік шындыққа манызды ерекшеліктері ерекшелеп, өз тәжірибесін оларды қатысты қабілетсіздігі қорытынды жасауға болады. Ол танымдық және коммуникативтік қиындықтар және оны сәтті енсеруге қабілетсіздігін көруге болады. Өзара түсіністік пен түсінбеушілікті, сондай-ақ байланыс орын алады[7,89б].
Ғылыми әдебиетте ағылшын әзіл түсінбеушіліктін негізгі түрлерін ажыратады. Егер жасырын мағынасын көру үшін қабілетсіздігі, әзіл-оспақ, салдарынан ойлау икемділігін алынған ақпаратты бір мағыналы ұтымды түсіндіру; барлық жерде жасырын мағынасын көруге ауыр, келеке-мазақ етуде, қауіп-қатерлер, еркін ұстау манызсыз хабарын жатқызуға болады; алдарынан хабарламанын немесе байланыс жағдайды қате түсіндіру коммуникативтік сәтсіздікке, ақаулық мынадай жағдайларда орын алуы мүмкін: когнитивті қиындықтар хабарландыруларды және сонын салдары ретінде тақырыпты, бұл дұрыс қорытынды жасайды және танымдық кедергі нысанасы біледі, бірақ жолы одан көре алмайды. Ағылшындар әзіл түсінбеушіліктін негізгі түрлерден тұрады. Адресатты анық жағдай,ол ішкі үйлеспеушілікті түсіндіреді, бірақ онда әзіл-оспақ қолданылмайды, ол қарапайым сын ретінде жүреді.

0.4 Әзіл- сықақ парадигматикасы

Кез келген шет тілінін лексикасын менгеру онын тәсілі мен техникасын, ішкі мазмұнын түсіну қажеттілігін және онын түрлі көрінісін дискурстық формада қолдану қатынасын қам- тиды. Егер онын экстернді контекстік қабылдау шамасын ақпараттын мөлшері мен мазмұны арқылы шектесе, менталдік контекст тілде кейде толық өлшемде байқалмайды. Ол әрбір тілдік бірліктін парадигматикасын, құрылымы мен семантикасын анықтауды (әсіресе шет тілін үйрену барысында) қажет етеді. Ойлау онын ықпалына ұшырауы және кейде көбінесе зердеге, білімді сақтауға, түсінік күшіне, елеске, сонымен қатар басқа да ішкі когнитивтік (сонын ішінде әсіресе эмоционалдық) үдеріске бағынышты болуы мүмкін. Мұндай жағдайда экстернді көріністі көз алдынан және менталді концептіні ой елегінен өткізу қолайлы нұсқа болып табылады. Егер тіл — шын мәнінде кез-келген адами әрекетті реттеу факторы болса, онда лексиканы немесе лексеманы түсіну — ол тілді түсіндірудін (интерпретация) әдіс-тәсілі мен қажеттілігі, қандай да бір мақсатқа бағытталған қарым-қатынастын бірден-бір тап- тырмайтын құралы. Дегенмен тіл үйренушілердін тәжірибесі мен қабілеттілігін, қарым-қатынастын сыртқы, яғни экстралингвистикалық контекстегі негізгі белгілерін және коммуникативтік белсенділікті естен шығармаған жөн. Заман талабына сай шектеулі кредит санына қарамастан, біз оқу үдерісінде және дәрісханадан тыс оқыту барысында сөздік қордын барлық мағыналары мен ұғымдарынын концептуалді және контекстуалді белгілерін мысалдар немесе тілдік жағдаяттар, немесе лексикалық- семантикалық кабат денгейінде, немесе жеке құралдар арқылы көрсетуге тырысамыз. Мұндай жағдайда интернет-қоры, слайд-шоу, сонымен қатар басқа да компьютерлік мүмкіндіктер мен интерактивті технологиялар көмек көрсетеді. Біз тілге тиек етпек болып отырған ағылшын тілінін Әзіл-сықақ ұғымынын парадигматикасы әлеуметтік феномен ретінде қарастырылады, себебі тілдік белсенділік шенберінде қолданылатын әдіс тұтас алғанда қоғамдық іс-әрекетке бағытталған[8,66б].
Ағылшын елінін әзіл-сықағы пара- дигматикасында көптеген мақал-мәтелдер, пікірлер, ойлар, нақыл-сөздер бар. Олардын кей біреулері тіпті афоризм болып кеткен, мысалы: Ағылшын елінін әзіл-сықағы — нағыз сымбаттылық жасаушысы: оны кездестіру үшін бірнеше миль жүгіріп өту керек деп жазған. Олар Әзіл-сықақ — ол айнанын көмегінсіз-ақ адамнын өз-өзіне күлуіне мәжбүр ететін өнер деп қалжындайды. Әзіл-сықақты рух сыйы емес, жүрек сыйы деп Людвиг Берне айқындай түседі. Сықақшыл, мысқылшыл адамды компьютердін көмегімен көрсету әр алуан формадағы түрлі- түрлі құрамдағы слайдтар жасауға мүмкіндік береді, олардын бірі ретінде төмендегіні ұсынуға болады, себебі барлық берілген композиттерді тек осы сөздін астына немесе төнірегіне топтастыруға болады:
1. қалжынбас; тапқыр әзілқой адам;
2. күлдіргіш, масқарапаз; және басқа жағдайда ол яғни қалжын жасайтын, жұбаныш айтатын адам деп өзгертіледі, сонымен қатар бұл қатарға басқа да қалжынбас құс, мысқылшыл құс және т.б. жатады. Қазіргі неміс тілінін деректеріне сүйенсек Әзіл-сықақ — ол белгілі жағдайға ашуланбай-ақ назар аударатын қабілеттілік пен дайындық қалжынбастық онын қанында бар немесе алтын әзіл иесі; бір нәрсені әзілмен қабылдау; әзіл көтермейтін адам; жылдам ашуланғыш, қалжын көтеруге шамасы келмеу;
Әзіл-сықақ — ол, адамнын ештенеге қарамастан күлуі және т.б.;Әзіл-сықаққа деген шын көнілді қарым-қатынастын тілдік, көркемдік білдірілуі, яғни жан қоймасы; жақсы көніл-күйдегі әзіл.
Шындығында барша адамдар қалжындауға бейім емес, бұл өте құнды және сирек кездесетін қабілет, соны- мен қатар көбінде өздері қолданатын әзілден ләззат алу қабілетінін өзі адамдарда жоқ. Юмор парадигмасы өз шенберінде мынандай лексемаларды қамтиды: күлу laugh, жымию smile, күлкілі funny, қалжындау joke, сықылықтау келеке ету to ridicule ғанибет; ляззат enjoyment, және т.б. Егер біз laugh лексикалық-семанти- калық өріс, яғни laugh ұғымын гипероном деп санасақ, бір ғана laugh парадигматикасы гипоном есебінде көптеген басқа да тілдік бірліктерді астына топтастырады, мысалы синоноимді лексемалар, сөз тіркестері, мәтелдер, сын есімді сипаттамалар және т.б. Бұл тақырыпта әр лексема өзінше бөлек ықыласқа, зерттеу мәселесіне лайық. Сөзіміздін шындығын дәлелдеу үшін laugh, laughter (күлкікүлу) атты элементтерді ағылшын тілінін Humor ұғымын funny, joke, to ridicule ,enjoyment, smile сияқты мәндес сөздерімен ішінара салыстыра аламыз. Негізгі sense of humor (әзілқойқалжынбас) парадигматикасы Деректер мәліметтеріне сүйене отырып laugh, laughter ұғымына бірсыпыра контекстуалды қатарларды ұсынуға болады:
а) laughed very much (күлкіден жарылу), Laughing to death (жас аққанша күлу), Laugh like a bear (аюша күлу) және т.б.;
б) Осы тұрғыда мұнымен қатар бұдан басқа да мақал-мәтелдер топтама- сын ұсынған, цитаталар мен басқа тілдік элементтер Laugh at litz (біреудін бетіне күлу) және т.б. Әрине бұл қорытындылармен шектелмейді, ол ақыл-ойды толқытатын байсалды сөздерге тағы да қызықтыратын бірнеше кө- нілді пікірлер ұсынады: Кім көп күлсе, сол ұзақ жасайды, және ен бастысы денсаулығы мықты болады. Халықаралық ойлардан бірнеше мысалдар келтірейік: Американдық сізге Lache, und die Welt lacht mit Dir; weine, und Du weinst allein (Күл, әлем де сенімен бірге күледі; жыла, сен жалғыз жылайтын боласын) дейді. Африкада болса мынадай дейді екен: Lachen reinigt die Zähne (Күлкі тістерді тазалайды). Берілген қатарды славян өз өсиетімен толықтырады: Nur Kinder verstehen es, vollkommen arglos zu lachen, deshalb sind sie auch so bezaubernd (Әбден жайдары және жан тәнімен күлу- дін не екенін тек балалар ғана түсінеді, сол се- бепті де олар сондай сүйкімді). Жазушы Эфраим Кишон еврей даналығын еске мынадай Wer grundlos lacht, lacht am besten (Кім дәлелсіз күлсе, сол бәрінен жақсырақ күледі) деп салады[9,53б].
Олардын кейбіреулерін жоғарыдан көруге болады. Ақиқатында Humor сөзі мен laugh лексемасы арасына тендік белгісін қоюға әбден болатын еді: Laughter improves the health of the person, and laugh in spite of humor (Күлкі адамнын денсаулығын жақсартады, ал әзіл-сықақ, егер ештенеге қарамай күлсен, еркіндік береді).
laugh, laughter лексико-семантикалық парадигмасында негізгі акцент түрлі концептуалді және контекстуалді семаларға жасалады және коммуникативті әрекетті ұйымдастыра алатын жағдайда болады, себебі ондай семаларды табу адам ділінін құрамды бөлігі болып табылады. Адамнын ділдік контексі айқын болып тұрады және түрлі құралдар көмегімен экстернконцептін толық және ауқымды сипаттау үшін әрқашан сөздік қорды жанартуды қажет етіп тұрады. Жоғарыда көрсетілген Humor ұғымынын басымдылығына тіл үйренушілер үлкен тәжірибелік қызығушылық танытады, бірақ ешуақытта адами немесе лексикографиялық мүмкіндіктер түрғыдан ешқандай шек бола алмайды. Тек бір ғана Humor лексикалық-семантикалық өрісінін өзі оған дәлел бола алады. Сонымен қатар олардын оқу мен танымдық әрекет кезіндегі қажеттілікті ұмытпау керек.
Тұжырымдамалық диаграмма семиотикалық талдау тілінін нысаны Әзілде үш өлшемді кеністік семантикасы бар, онда модель (дуальдік мазмұны) Міндеті (бағалау немесе экскреторлық сәйкессіздігі) және синтаксис (ресми түрлері анекдоттар бар қатынасы) қызметтері бар.
An Irishman, upon finishing his business in the toilet, was pulling up his pants when a 50 pence piece slipped from his pocket, bounced once on the lid, and fell into the hole. Peering into the hole, the Irishman told to himself, „For 50 pence? No.» Upon which, he took another 50 pence piece from his pocket, let it fall into the hole to join the first, and added, But for a pound…».
Мазмұнны: 50 зейнетақынын ыдысқа көтерілуге Ирландиянын қолынан келмеуі.
Алғышарты: 50р — шағын ақша; Егер сіз жай ғана олар құлатып, оларды тастап, және қалдыра алады. Көп болса, онда ол қалдыру өкінішті болар еді, және біз қалай болғанда да ақша алуға тырысады еді, бірақ, әрине, бизнес өте жағымсыз болып табылады. Екінші мазмұны жоспары: фунтына дәретхана Ирландиянын қолына көтерілуге ниет[10,32б].
Қорытынды: Ирландия — ашкөз және ақымақ адам.
Прагматикасы: Негізі бағаланады айырма әзіл (келеке-мазақ етуде Ирландиянын) болып табылады.
There’s a guy from Ireland driving through Europe and an English guy driving in the opposite direction. In the middle of the night with no other cars on the road they hit each other head-on and both cars go flying off in different directions. The Irish fella manages to climb out of his car and examine his damages. He looks at his twisted car and says, „Jesus, I am really lucky to be alive!» Likewise, the Englishman scrambles out of his car and looks at his wreckage. He too says to himself, „I can’t believe I survived this wreck!» The Englishman walks over to the Irishman and says, „Hey man, I think this is a sign from God that we should put away our petty differences and live as friends instead of such enemies.» The Irishman thinks for a moment and says, „You know, you are absolutely right! We should be friends. Now I’m gonna see what else survived the wreck.» So, the Irishman opens his boot and finds a full unopened bottle of Irish whiskey. He says to the English fella, „I think this is another sign from God that we toast to our new-found understanding and friendship.» The Englishman says, „You’re damn right!» and he grabs the bottle and starts drinking the Irish whiskey. After putting away nearly half a bottle, the Englishman hands it back to the Irish fella and says, „Your turn!» The Irish fella twists the cap back on the bottle and says, „No, I think I’ll wait for the. police to show up».
Мазмұннын: ағылшындық және ирландық, апат болған аман қалу үшін жолым болды, зардап шеккен жоқ немесе кез келген залалдап сақтану ниеті.
Алғышарты: — көп қате түсініктер мен наразы ұқсас бақытсыздық оларды бұл өмірге жүзеге асыруға көмектесіп, адамдарды біріктіру.
Екінші жоспары мазмұны: Ирландиянын ішу ниеті
Қорытынды: есептеу, арам ирландық арнайы істеу бірдей бір уақытта жиналмайды, ағылшындық виски сусын ұсынды.
Прагматикасы: Есептік сақталмауына салынған анекдоты (онын мәртебесін төмендету, ирландца мазақ) [11,4б].
Осылайша, анықталады деперсонализация, бір жағынан, ағылшын мәдениеті, екінші — империялық дүниетанымы, әзіл бар өмірге деген британдық көзқарасын әсер етеді. Бұл қасиеттер ағылшын менталитетті ен жарқын және нақты ерекшеліктері болып табылады.
Аударматанудағы жиі кездеседі ондағы мақсат-басты айқындаушы принципі баламалылығы мәтін болып табылады коммуникативтік-функционалдық белгісі, ол құралады тендік коммуникативтік тиімділік, өндірілетін арналған реципиенттердін түпнұсқа және аударма мәтіндерін. Осы постулатом еді келіседі, кейбір ескертпелермен мен тілектерін білдіре алады. Алайда түсіндірмесінде коммуникативті-функционалдық баламалылығы бекітеді, бұл құра отырып, мәтін тілінде Б, аудармашы салады, онын болатындай алушы тілінде Б шабытпен онын да алушы тілінде. Басқаша айтқанда, ен дұрысы, өзі аудармашы тиіс енгізуге мәтін элементі өз қабылдау ерекшеленетін қабылдау осы хабарлама тақырыптар алушы, оған ол жіберілген. Шын мәнінде қабылдау аудармашы және кез келген алушылардын сөйлеу емес, қабілетті болуы мүмкін, бірдей күші бар әр түрлі тұлғалық, мәдени және әлеуметтік себептері. Аудармашы, мысалы, көркем әдебиет, бүкіл мәтін емес, әлдебір белгісіз орташа статистикалық тасушы тілі, ал осы рецепторлардын ретінде нақты православие діндерінін ғасырлар бойы «жоғары өнер» аударма. Және, әрине, ол өзі перевод астында қабылдау екі абстрактілі жаратылыстар: шетелдік оқырман икса және отандық книголюб игрека. Сондықтан осы иксов және игреков қабылдау мүмкін емес. Міндетті түрде ол нәрсе тұрақты. Бір түпнұсқа мағынасын, мысалы, көркем шығарманы ешқашан бітпейді толық және жақындауға, оған шексіз үдеріс.
Функционалдық — коммуникативтік ақпараттын түпнұсқасына және ауыстыру. Екендігін ерекше атап өткен жөн эквиваленттілік түпнұсқа және аударма — бұл, ен алдымен, ортақ түсіну қамтылған мәтіндегі ақпаратты қоса алғанда, ту, әсер ғана емес, ақыл емес, сезім мен реципиент және ол ғана емес, эксплицитно білдірілді мәтінінде, бірақ имплицитно жатқызылған подтексту. Аударманын эквиваленттілігі байланысты жағдайды туындату мәтіннін түпнұсқасын және онын ойнату тілінде аудару. Мұндай шешім баламалылығын көрсетеді толықтығын және многоуровневость осы ұғымдар байланысты семантикалық, құрылымдық, функционалдық, коммуникативтік, прагматическими, жанровыми және т. б. сипаттамалары. Сондай-ақ барлық көрсетілген дефиниции параметрлері сақталуы тиіс ауыстыру, бірақ дәрежесі, олардын әр түрлі байланысты мәтінді жасау тәсіліне ауыстыру.
Аударма көне заманнан бері бар. Адамдар әр түрлі халықтар өмір сүреді көршілес, олар қарым-қатынас жүргізуге, іскерлік қарым-қатынас немесе соғысу. Кез келген жағдайда аудармашылар қажет, адам менгерген ол осы тілдерде және мағынасын жеткізудін бір тілдік формалары басқа.
Бұл аударма процесі? Алғашында бұл тіпті қиын емес. Керек мағынасы бастапқы тест білдіруге деген сөздермен ауыстырылсын тіліне аудару ережелерін сақтай отырып, сонғы. Бұл жерде орынды еске ескі анекдот туралы семинаристе, ол қажет болды аударуға латын ұсыныс:
«Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma». Аудармасы болып шықты, әрбір сөз аударуға болады да, тек мағынасын бастапқы мәтінін берді.
Сонымен қортындылай келе, Әзіл парадигматикасына тоқталсақ, laugh, laughter лексико-семантикалық парадигмасында негізгі акцент түрлі концептуалді және контекстуалді семаларға жасалады және коммуникативті әрекетті ұйымдастыра алатын жағдайда болады, себебі ондай семаларды табу адам ділінін құрамды бөлігі болып табылатындығын білдік[12,9б].
Бұл бөлімнен біздін түйгеніміз әзіл — бір адамнын екінші адамды ұялту, сөзге тоқтату үшін айтатын ұрымтал да астарлы, көнілді де күлкілі пікірі. Яғни болмысқа, құбылысқа, нақты оқиғаға қатысты көзқарасты білдірудін, баға берудін бір түрі ғана емес адамдық мәдени қарым-қатынас құралы екендігін анғарамыз. Өмір — әзілмен ғана ажарлы, сонымен әсем өмір сүре білейік.

1 Шетелдік мәдени юморларды аудару мәселелері және ерекшеліктері

2.1 Көркем аударма стилі және ондағы юморлар

Ағылшын әдебиетiнде балаларға арналған әдебиетке ерекше орын берiлген. Өзiнiн бiрнеше ғасырлық өмiрiнде ағылшын балалар әдебиетi бiрнеше даму кезенiнен өтiп, дүние жүзiнiн балаларына Диккенс пен Дефонын, Скотт пен Киплингтiн, Стивенсон мен Кэроллдын, Уэллс пен Войничтiн, Милн мен Лирдiн енбектерiнен тұратын тамаша кiтапхана қалдырды. Ағылшын балалар әдебиетiнiн дамуында әр ғасыр әр түрлi iзiмен ерекшеленедi. Ағылшын әдебиетiндегi сияқты, балалар әдебиетiнде де сол кезеннiн саяси, философиялық, әлеуметтiк идеялары бейнеленедi. Ағылшын балалар әдебиетiнiн өзiне тән ерекшелiктерi − қызықты, ғажайып нәрселердiн лирикамен, әзiлмен, кейде әжуа − сатирамен астасып жатуы. Ұлттық мiнез − құлықтын ерекшелiктерi қысқа әнгiмеде де, поэзияда да орын тапқан.
Ағылшын балалар әдебиетiн зерттеудi ерте халық ауыз әдебиетi кезенiнен бастау керек. Көптеген прозаиктердi, ақындарды және драматургтердi қанағаттандырған нәрсе ағылшын халық ертегiсiнiн отандықфольклорға өте бай күйiнде Англияға танымалдығы болды. ХIX-XX ғасырларда бұл жанр үшiн өз ақындық шабыттарын тапсырған албандықтар қатарына: Чарлз Диккенс, Уильям Мейкпис Теккерей, Льюис Кэрролл, Эдвард Лир, Оскар Уайлд, Редьярд Киплинг, Беатрис Поттер и Памела Трэверс, Джеймс Барри, Алан Милн, Джон Толкин, Дональд Биссеттер болатын. Айнанын арғы бетiнде болып келген Алисанын, Мэри Поппинстiн, бақытты Ханзада мен Питер Пэннiн, қонжық Винни-Пух және iзгi ниеттi ергежейлiлер образдарынын дүниеге келуiне халықтан шыққан әдемi қиялдар негiз болған. Басқа елдер сияқты Англиядада ертегiлерге болған қызығушылық сонау романтизм заманынан бастап әр түрлi кейiпте қалыптасып келген[13,74б].
Британия аралдарында халық ертегiлерiнiн жинақталуы және дамуы ен күрделi тарихи кезенге тура келдi. Ол кезендегi халық ертегiлерге, мифтерге және ондағы орындалған дiни рәсiмдерге сенген және дамытып барған. Осыдан христиандардын дүниетанымынын басталуы қалыптасқан. Сол кездегi ертегiлердегi кейiпкерлер, аныз адамдар, жауыздар, мейрiмдi жандар, сиқыршылар, перiштелер, су перiлерi, ойдан шығарылған андар халық арасында өмiр сүрудi жалғастыра бердi.
Ағылшын халық ертегiлерiндегi жауыздарға қарсы күреске қиялдан туған алып батырлары, мейiрiмдi жануарлар, құдайлар немесе жай ғана шаруалар кейпiндегi кейiпкерлер өмiр сүрдi. Мысалы: ағылшан халық ертегiсiндегi адам жегiштерге және қара күштерге қарсы күресушi кейiпкердi жай шаруанын ұлы Джек деп таныстырылған. Джек өте күш-қайратты, енбексүйгiш, мейiрiмдi, адал және шыншыл болғандықтан, халықтын арасында мұндай адамдарды халық батырлары деп атаған. Adventures of Jack the Giant-Killer ертегiсiндегi Джек өз Отанынын азаттығы үшiн күрескен революционерiне айналады . Мысалға мына жеріне назар аударыныздар After some time spent in mirth and pastime, Jack, taking leave of the knights and ladies, set out for new adventures. Through many woods he passed and came at length to the foot of a high mountain. Here, late at night, he found a lonesome house, and knocked at the door, which was opened by an aged man with a head as white as snow. ‘Father,’ said Jack, ‘can you lodge a benighted traveller that has lost his way?’ ‘Yes,’ said the old man; ‘you. are right welcome to my poor cottage.’ Whereupon Jack entered, and down they sat together, and the old man began to speak as follows: ‘Son, I see by your belt you are the great conqueror of giants, and behold, my son, on the top of the mountain is an enchanted castle; this is kept by a giant named Galligantua, and he, by the help of an old conjurer, betrays many knight and ladies into his castle, where by magic art they are transformed into sundry shapes and forms. But above all, I grieve for a duke’s daughter, whom they fetched from her father’s garden, carrying her through the air in a burning chariot drawn by fiery dragons, when they secured her within the castle, and transformed her into a white hind. And though many knights have tried to break the enchantment, … жалғасы