Психологиялық мониторинг мәліметтері негізінде оқушының оқу процесін оңтайландыру және жекешелеу

Мазмұны
Кіріспе … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … 3
1. Шетел тілі сабағында — оқу үрдісі … … … … … … … . … … … … … … .5
1.1 Оқу үрдісінің мән-мағынасы … … … … … … … … … … … … … … … … … 5
1.2 Шетел тілі сабағы және оқу үрдісін басқару түрлері … … … … … … … 7
2. Оқу үрдісін басқару: оқу үрдісін жоспарлау … … … … … … .. … … … … 13
2.1 Шетел тілі сабағын жоспарлау-басқару … … … … … … … … … … …13
2.2 Педагогикалық мониторинг — оқу-тәрбие үрдісін басқару құралы … … .16
2.3 Оқытудың жаңа технологиясы бойынша оқу үрдісін ұйымдастыру және басқару … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … ..19
Қорытынды … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …27
Пайдаланған әдебиеттер тізімі … … … … … … … . … … … … … … … ..29

Кіріспе
Шетел тілі сабағын қазіргі заманғы талаптарға сай ұйымдастыру оқушының шығармашылық дағдыларын қалыптастыруда, сол арқылы оқу үрдісін де жеңіл басқаруда ұтымды жол болып табылады. Сонымен қатар шетел тілі сабағын қазіргі заманғы талаптарға сай өткізу оқушыларды жаңа ойларды тудыра білуге, жан-жақты, бір ғана салада емес, әр саладан білім, ақпарат ала білуге, мәселелердің түйінін бір ғана жолмен шешіп қана қоймай, бірнеше жолмен таба білуге, сол қабылданған шешімнің салдарын алдын-ала болжай білуге көл ықпалын тигізеді. Тағы да сабақты ұйымдастыру үшін мақсаттарын алдын-ала белгілеп алмай тұрып, дұрыс ұйымдастырылған сабақты өткізу мүмкін емес. Оқытушы мақсаттарды белгілей отырып, сол сабақта немесе бірнеше сабақ барысында оқушылардың шетел тіліндегі білімі, іскерліктері мен дағдыларын дамытуды көздейді. Шетел тілі сабағын ұйымдастыруды және оны жүргізу үшін сабақ жоспарларындағы мақсаттарды жүзеге асыруға, сабақты негізінен оқушылардың жан-жақты дамытушылығына бағыттай отырып оқыту міндетгерін шешеді.
Мектептегі оқу жұмысын ұйымдастыру формаларына сабақ, факультативтік сабақтар, топсеруендер, сыныптан тыс жұмыстар, өндірістік оқу сарамандығы жəне т.б. жатады. Осылардың ішіндегі ең негізгісі — сабақ. Шетел тілің оқытудың білім мен тәрбие беру, оқушыларды дамыту міндеттері, ең алдымен, сабақта шешіледі, содан соң басқа формаларында жетілдіріледі және тереңдетіледі.
Курстық жұмыстың қысқаша мазмұны. Шетел тілі сабағын дұрыс ұйымддастыру арқылы оқу үрдісін басқаруда жетістікке жету болып табылады. Қазіргі заманауи әдістерді пайдалану арқылы оқу үрдісіндегі басқаруды жеңілдету.
Курстық жұмыстың өзектілігі: Оқу үрдісін басқарудың маңыздылығы және күрделілігі.
Курстық жұмыстың мақсаты: Оқу үрдісін басқару және жоспарлауды толық жүйелі түрде анықтап тақырыпты ашу. Оқу үрдісін басқару және жоспарлаудың негіздерін жалпы түрде қарастыру болып табылады.
Курстық жұмыстың міндеттері:
oo зерттеу объектісінің анықтамасына тоқталып өтіп тақырыпты ашу;
oo оқу үрдісін басқару және жоспарлауды қарастыру арқьлы тақырыпты
ашу.
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі: Оқу үрдісі.
Курстық жұмыстың зерттеу пәні: Оқу үрдісін басқару және жоспарлау.
Зерттеу әдістері: тақырыпты зерттеу барысында қолданылған педагогикалық және психологиялық әдебиеттерге, ғылыми мерзімді басылымдарға ғылыми талдау жасау.
Курстық жұмыстың теориялық маңыздылығы шетел тілі сабағын ұйымдастыру кезіңде оқу үрдісін басқаруды қарастыру.
Курстық жұмыстың практикалық маңыздылығы шетел тілі сабағын дұрыс жоспарлап тиімді басқаруды табу.
Курстық жұмыстың көздері: Зерттеу мәселесі бойынша педагог — ғалымдардың әлеуметтанушылардың, психологтардың еңбектері; білім беруді дамыту тұжырымдамасының педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы теориялары, ұлттық тәлім-тәрбие туралы ғылыми зерттеулер мен теориялық әдебиеттері негіздеріне сүйеніп жасалған.
Курстық жұмыстың құрылымы: курстық жумыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспе бөлімінде осы тақырыптың көкейкестілігі, оқу-тәрбие процесінің бірізділігі, оны зерттеуге ат салысқан ғалымдардың еңбектерінің щндылығы қарастырылды. Зерттеу жұмысының ғылыми аппараты, мақсаты, міндеттері әдістері объектісі мен пәні көрсетілді.

1. Шетел тілі сабағында — оқу үрдісі
1.1 Оқу үрдісінің мән-мағынасы
Оқу — дидактикалық процесс. Дидактикалық процесс мәнін түсіну үшін оқу және оқу процесі түсініктерінің мән-мағынасын ажыратып алған жөн. Кейде бұл категориялар теңдестіріле қарастырылады. Іс жүзінде олай емес. Оқу түсінігі құбылысты білдіреді, ал оқу процесі бұл процестің уақыт және кеңістікте дамуы, оның кезеңдерінің бірізді ауысып баруы.
Ұзақ уақыттар желісінде оқу процесі негізінен оқыту қызметі ретінде қарастырылды, яғни мұғалім жұмысы деп есептелінді. Уақыт өтумен бұл түсінікке кең мағына беріліп, оқушы іс-әрекеттеріне ерекше назар аударылатын болды.
Оқу процесі — шынайы болмыстағы қиын да қыстаулы, күрделі процесс. Ол өз ішіне көптеген шрылымы, деңгейі әр текті және табиғаты бір-біріне ұқсамаған жағдаяттардың сан қилы байланыстары мен қатынастарын қамтиды.
Сондықтан да оқу процесі түсінігіне толық және жан-жақты анықтама беру қиындау. Солай да болса, қазіргі педагогика ғылымында оқу процесі ұғымына орай келесідей анықтама қабылданған: оқу процесі — бұл барысында білім беру, игеру, тәрбиелеу және дамыту міндетгерін іске асыруға бағытталған оқьггушы мен оқушы арасындағы мақсат бағдарлы өзара байланысты іс әрекет.
Оқу процесі екі тарапты сипатқа ие. Оның құрамы өзара табиғи байланыстағы екі түрлі әрекеттен тұрады: оқыту — мұғалімнің оқу материалын меңгеруге орай ұйымдастыратын оқу-үйрету іс-әрекеттері және оқып үйрену білім меңгеру мақсатындағы оқушының іс-әрекеттері. Бұл екеуі арасындағы байланыстырушы тетік — бірлікті іс-әрекеттерді жанамаластыратын оқу мазмұны.
Оқу негізінде мұғалім үшін осы процесс мазмұнының базалық бірліктері болып есептелетін, әрі оқушылар тарапынан игерілуі тиіс өнім ретінде білімдер, ептіліктер және дағдылар жатады.
Оқып-үйренудің аса маңызды элементі — сеп-түрткілер (мотивтер). Қандай да оқу әрекеттерін не түтастай оқу істерін орындай отырып, оқушы осы сеп-түрткілерді басшылыққа алады. Оқуға қызықтыратын мотивтер түрі көп, әрі сан қилы. Олардың әрқайсысы өз алдына дербес ықпал жасамай, бір-бірімен тығыз ықпалдастық байланыста оқушының білім игеруіне себепші болады. Ақыл-ой әрекеттеріне ынталандырушы сеп-түрткілер қатарында танымдық қызығулар мен қажеттердің маңызы ерекше. Бұлардың жоғары деңгейде дамуы үшін шынайы ғылыми мазмұн және педагогикалық мақсат бағдарында ұйымдастырылған белсенді де дербес таным қажет [1].
Оқу процесінің қызметтері. Оқу процесі бірнеше қызметтерді білімдендіру, дамыту, тәрбиелеу, ынталандыру және ұйымдастыру — атқарады. Бұлардың бәрі кешенді іске қосылады, алайда, тәжірибелік іс-әрекетгі дұрыс ұйымдастыру, оқу міндеттерін тиімді жоспарлау үшін олардың әрбірін өз алдына қарастырған жөн.
Оқу процесінің білімдендіру қызметі ең алдымен білім, ептілік, дағдыларды, шығармашылық іс-әрекет тәжірибесін қалыптастыруға бағытталады.
Білім — бұл деректер, мәлімет, ұғымдар, ережелер, заңдар, теориялар, формулалар мен сипаттамаларды , т.с.с. түсіну, есте қалдырып, қажеттікке орай қайта жаңғырту.
Оқу барысында ғылыми білімдер тұлға меншігіне айналып, оның тәжірибелік қорына енуі қажет. Оқушы ғылым негіздері мен іс-әрекет түрлері бойынша мәліметтер жинақтайды, игерілген білімдерді саналы пайдалана білу негіздері қаланып, оларды тұрмыстық міндеттерді шешуге қолдануға үйренеді.
Білімдендіру қызметі сонымен бірге оқушыға тек білім игертіп қана шектелмей, олардың ептіліктері мен дағдыларын қалыптастыруға арқау болады.
Ептіліктер — бұл адамның ережелерге сүйене отырып, қандай да нақты әрекеттерді орындау қабілеті. Дәлірек айтсақ, ептілік дегеніміз — білімді практикамен байланыстыра қолдану тәсілдерін, жолдарын меңгеру.
Дағды — бұл саналы іс-әрекеттің автоматтастырылған бірлігі. Басқаша айтсақ, дағды — ойланбай орындалатын, жоғары дәрежеде жетілген ептілік. Ептілік жаттығулар нәтижесінде қалыптасады. Дағды қалануы үшін көп санды қайталаулар қажет.
Ептіліктер мен дағдылар жалпы оқулық және арнайы оқулық болып ажыралады. Арнайы оқу ептіліктері мен дағдылары нақты оқу пәні мен белгілі ғылым саласына байланысты қалыптастырылады [2].
Арнайылардан тыс оқу процесінде оқушылар барша пәндерге қатысы бар жалпы оқу ептіліктері мен дағдыларын да игереді. Мысалы, оқу және жазу дағдылары; езіндік таным жұмыстарын тиімді ұйымдастыру ептіліктері; оқулық, анықтамалар, библиографиялық тізімдермен жұмыс.
Оқу барысы тұрғысынан қарағанда сабақ үшінші басқышта (оқыту барысы — ұйымдастыру формалары — сабақ) тұрғанымен өзі күрделі дидактикалық жүйе кұрайды. Сондықтан қазіргі дидактикада сабақ оқыту барысының барлық ерекшеліктері айқын білінетін бір бөлігі деп есептейді.
Шынында да, сабақта оқыту барысының нақтылы мақсаттары мен міндетері, мазмұны жүзеге асатыны, оларды жүзеге асыру үшін оқытудың алуан түрлі құралдары мен əдістері пайдаланылатыны талас тудырмайды.
Кез келген сабақ мақсаты, мазмұны, типі, құрылымы, құралдары және әдістері арқылы ерекшеленеді. Сабақ білім мен тәрбие беру жəне дамыту міндеттерін шешетіндіктен оның алдына жалпы педогогикалық, дидактикалық жəне әдістемелік мақсаттар қойылады. Сабақтың жалпы педогогикалық мақсаты қоғамның жалпы орта білім беретін мектептерге жүктеген әлеуметік сұранысы бойынша анықталады. Қазіргі кезде халыққа білім беру саласын қайта құру оқушылардың дербестігін арттыруды, алған білімін өздігінен жəне творчестволық тұрғыда қолдана білуге үйретуді қажет етіп отыр. Сабақтың дидактикалық мақсаты оқыту барысының буындарына сəйкес анықталады, оларға жататындар:
а) оқушыларды жаңа білімді қабылдауға дайындау;
э) жаңа білімді қабылдау;
б) алынған білімді қорытындылау;
в) білімді бекіту жэне жетілдіру;
г) білімді қолдану;
д) білімді тексеру жэне бағалау.
Оқу процесі білім беру қызметімен бір уақытта тәрбиелік міндеттерді де іске асырып барады. Оқудың тәрбиелік қызметтері осы әлеуметгік процестің өз табиғатына орай орындалады. Осыдан оқу процесінде оқушыларда көзқарастар, ғылыми дүниетаным, табиғат, қоғам және ойлау заңдылықтарын пайымдау, қоғамдық талап, тәртіп нормаларын мойындау әрі оған байланысты заңдарға бойсыну қабілеттері қалыптасады. Тұлғаның қажетсіну сезімі, іс-әрекеттік, әлеуметтік мінез-құлық, құндылық және құндылықты бағыг-бағдарлар да осы оқу процесінде пайда болып, жетіліп отырады.

1.2 Шетел тілі сабағы және оқу үрдісін басқару түрлері
Мұғалім əр сабақ сайын жаңа таңырыптың ауызша — кіріспе курсын түсіндіру жолын өзгертіп отыруы тиіс.
Осы сабақ жоспарын негізге ала отырып мұғалім әр сабаққа шығармашылықпен қарауы тиісю дұрыс емес жоспарланған сабақ ешқандай нәтиже бермейді, мақсатына жетпейді.
Сондықтан сабақтың алға қойғвн мақсатына, міндеттеріне байланысты шет тілі сабағының мынадай түрлері бар:
1. Лексикалық дағдыларды қалыптастыратын сабақтар.
2. Грамматикалық дағдыларды қалыптастыратын сабақтар.
3. Сөйлеу дағдыларын қалыптастыратын сабақтар.
4. Монологтық сөйлеуге үйрету сабақтары.
5. Диалогтық үйрету сабақтары.
6. Оқу дағдыларын қалыптастыратын сабақ.
7. Оқытудың алғашқы сатысындағы сабақтар.
8. Оқытудың жоғарғы сатысындағы сабақтар.
Ең бірінші лексикалық дағдыларды қалыптастыруға арналған сабақтар жөніде айтатын болсақ, әрбір оқушы ағылшын тілі сабағы курсы аяқталған кезде 3000 сөз болуы тиіс.
Егер оқушы шет тіліндегі бір сөзді кездестіріп оны таныса мағынасын есіне түсіре алмаса немесе кейіннен есіне түсірсе, бұл оқушыны сол сөзді біледі деп есептейміз бе?
Əрине, біледі, бірақ оқу үшін мұндай білім жеткіліксіз. Себебі, мəтінді оқыпжатқан кезде, сөздің мағынасын түсініп оқып, əрі қарай жалғастыруы тиіс, сол сияқты сөйлеу, кезінде де əрбір сөздің мағынасын есіне тез түсіріп, басқа сөзбен байланыстыруы тиіс х.
Сондықтан әрбір шет тілі сөзін игеру керек, яғни лексикалық дағдыны қалыптастыру керек.
Сөйлеу əрекетінің кез келген түрі үшін керек болатын сөз игеруді ұмытпаған дұрыс [3].
Сөз игеруге үйретудің негізгі үш сатысы бар:
1. Бірінші сатыда мұғалім келесі күні берілетін мəтінде кездесетін жаңа сөздермен таныстырады.
2. Бұл сатыда берілген жаңа сөздерді бұрыннан таныс басқа сөздермен сатыда берілген жаңа сөздерді бұрыннан таныс басқа сөздермен байланыстыра білуі тиіс.
Ең соңғы сатыда оқушы жаңа сөздерді толық игеріп, өз ойын айтқанда пайдалануы керек.
Жаңа сөздер, жаңа лексиканы үйреткеннен кейін, олар бір-бірімен грамматика арқылы байланысуы керек, яғни грамматикалық дағдыларсыз шет тілін үйрету де, үйрену де мүмкін емес.
Іс-әрекеттің қай шақта (осы, өткен, келер) болғанын, байланысын, уақытын грамматикасыз жеткізу қиын.
Өкінішке орай, кейбір мектепде, әсіресе, ауылдық жерлерде ағылшын тілін үйрету тек сөз үйретумен ғана шектеледі, грамматикаға көп көңіл бөлінбейді.
Грамматикалық дағдыны қалыптастыру үшін де жоғарыдағы үш сатыдан тұратын жұмыстар жүруі тиіс.
Алынған жаңа грамматикалық тақырып әр сабақ сайын қайталанып отыруы керек. Өйткені грамматикалық дағды қайталанып отырмаса, ұмытылып қалуы мүмкін [4].
Келесі — сөйлеу дағдыларын қалыптастыратын сабақ, бұл сабақтар белгілі бір мəтін негізінде беріледі.
Əрбір тақырып алынғаннан кейін мұғалім үйге осы тақырып бойынша түсінгенін айтып келуге тапсырма береді.
Ал оқушының бұл тапсырманы орындау үшін екі түрлі жолы бар, біріншісі — өз сөздерімен айтып беру, екіншісі — мəтінді толықтай жаттап алу.
Бірінші жолмен орындаса көп қате жіберуі мүмкін, ал екінші жолымен жаттап алып айтса, кішкене болса да, пайда болады, бірақ бұл да дұрыс жолы емес, сондықтан оқушы сөйлеу дағдыларын дамыту керек.
Сөйлеу дағдыларын қалыптастыратын көптеген жаттығу түрлерін орындату керек.
Монологты сөйлеуді дамыту сабақтары — шет тіліне оқытудағы негізгі сабақтардың бірі.
В.Л.Скаткиннің пікірінше, монологтық сөйлеу дегеніміз — ойлауға, еске күш түсіретін сөз, сөйлем шығару процесі.
Монологты сөйлеуді дамыту сабақтарының міндеттері мынадай:
1. Қарым-қатынас жасаудың белгілі бір шартында, белгілі-бір адамға қаратып сөйлеу. Өз ойын толық түсіндіруді көздеу.
3. Логикалық бір-бірімен жалғасқан ойды жеткізу.
4. Фразалары тоқтамайтын жылдамдықпен сөйлеу.
Диалогтық сөйлеуді дамыту сабақтарынсыз шет тіліне үйрету мүмкін емес. Монологтық сөйлеу алдын-ала əзірленуді талап ететін болса, диалогтық сөйлеу алдын-ала жоспарланбайды, сөйлесу кезінде пайда болады Мысалы, диалогтық сөйлеудің мынадай үлгісін алайық: Диалогтық сөйлеуді дамытуда дискуссия-сабақ, конференция-сабақ, экскурсия-сабақ, ойын-сабақ, талқылау-сабақтарының рөлі зор [5].
Оқуға үйрету сабақтарын дұрыс жоспарлау үшін мұғалім екі нəрсені білуі керек:
1. Оқи білу дегеніміз не?
2. Қандай жаттығулар арқылы оқуды дамытуға болады?
Оқи білу дегеніміз — оқудың техникасын игеру, яғни, сөздің көрінісін жылдам танып, оны дауыстай білу.
Оқуға үйретуде мұғалімнің алдында мынадай міндеттер тұрады:
1. Мəтінді ұсынудың бірлігін ұлғайту.
2. Мəтінді бірінші оқығаннан ұғынуға үйрету.
3. Оқудың жылдамдығын өсіру.
4. Белгісіз сөздердің мағынасын түсінуге тырысу.
Шет тіліне үйретудің алғашқы екі жылы оқытудың алғашқы сатысына жатады, яғни, 4-5 сыныптар, ал 6-7-8 сыныптар ортаңғы сатысына, 9-10-11 сыныптар жоғарғы сатысына жатады.
Оқытудың төменгі сатысында балалар шет тіліне қызыға қарайды, сондықтан бұл сатыдағы əр сабаққа көрнекіліктер, суреттер, үлестірмелі материалдар, түрлі сызбаларды қолдану керек. Ойынның түрлері, өлеңдер, қысқа рифмовкалар арқылы жаңа материалды алу бұл сатыда өте қолайлы. Барлық алынатын сөздің негізі төменгі сатыдан алынады.
Шет тіліне оқытудың жоғарғы сатысында оқушылар жасының ерекшелігіне көп көңіл бөліну керек. Өйткені, жасөспірім балаларда психологиялық ерекшеліктері болады.
Жоғарғы сыныптың оқушысы оқыту іс-əрекетінің бірінен соң бірін тез байқап керуге тырысады. Бұл шақта əрбір жасеспірім өз бетімен үйрету əдіс-ойымен келіспей, өзінің ойын дəлелдеуге əзір тұрады.
Оқу үрдісін басқару мен оны ұйымдастыру — әртүрлі вербалды және вербалды емес тәсілдер мен амалдарды қолдану. Олардың көмегімен мұғалім шетел тілдік біліктілікті меңгерудегі оқушының іс-әрекетін бағыттайды, бақылайды, ал оқушы оқушылар және мұғалім арасында әрекеттестік үрдісін сайтілдік және оқулық біліктілікті овладевает.
Тура басқару — басқарудың бір түрі, мұнда мұғалім оқуүрдісін бақылауда қатысады.
Жанама басқару — жеке және жұптық жұмыстарға арналған, мұғаліммен берілетін жазбаша немесе ауызша тапсырмалар.
Өздік оқу қызметі — мұғалім тарапынан басқаруды талап етпейтін оқушының оқу қызметі.
Когнитивті стиль — ойлау түрі және белгілі бір оқушыға тән әлемді тану тәсілі.
Ұжымдық оқу қызметі — кооперацияны, міндеттерді білуді, оқу үрдісі кезіндегі іскерлік қарым-қатынасты талап ететін оқытудың ұйымдастырылуы.
Оқу үрдісін жекешелендіруі — оқушының жеке ерекшеліктерін есепке алу.
Сабақта білім беру үрдісін басқару педагогикалық қарым-қатынас және оқушы мен мұғалім арасындағы ара қатынас, сонымен қатар оқушының оқу қызметін ұйымдастыру мен қадағалау арқылы жүзеге асады. Білім беру үрдісін басқару теориясының қазіргі түсінігі мұғалім, не оқушы тарапынан өзін-өзі басқаруды және өзін-өзі бақылауды талап етеді. Білім беру үрдісін басқару оқушылардың оқу қызметінің ерекшеліктері және олардың сабақтағы әрекеттестігі ал ол өз кезегінде басқарудың түрі мен тәсілдерін анықтайды, арқылы қалыптасады [6].
Мұғалімнің оқытушы қызметі сабақта дәлелдеме уәжді құрумен, сабақты жоспарлау мен өткізу және оның нәтижелерін бағалаумен байланысты қалыптасқан педагогикалық біліктерін, оқушының оқу қызметін басқару біліктіліктерін қажет жағдайда жоспардан кері қайту және оқушылардың тәртіп бұзуына барабар реагировсть; көрнекі құралдарды оқытудың техникалық құралдарын қолдану біліктіліктерін және т.б. болжайды. Мұғалімнің оқыту қызметі оның сабақта орындайтын түрлі функциялары арқылы іске асады. Оқушылардың оқу қызметі олардың оқу үрдісінде белсенді қатысуын, әртүрлі оқулық стратегияларды қолдануын, түрлі оқулық тапсырмаларды орындай отыра, жұмыс кезінде фронталды, жұпты және дара (оқушылардың бұл не басқа рөлді сабақта ойлаған кезі) өздік және өзара бақылауды болжайды.
Білім беру үрдісін басқару мұғалімнің бұл не басқа оқыту әдісін таңдауын және материалды, жаттығулардың типтері мен түрлерін және орындаудың ұйымдастырушы формаларын сұрыптаумен байланысты сұрақтарды шешуді, сонымен қатар оқуды жоспарлау және оқуды, көрнекі құралдарды оқытудың техникалық қолдануды және т.б. болжайды.

2. Оқу үрдісін басқару: оқу үрдісін жоспарлау
2.1 Шетел тілі сабағын жоспарлау — басқару
Біз шетел тілі сабағын қазіргі талаптарға сай ұйымдастырып және жүргізуіміз үшін алдымен шетел тілі сабағына қойылатын талаптарға тоқтала кетуіміз керек. Г.В-Рогова,Ф.М.Рабинович, Т.БСахарованың ойынша, сабақ нақгы талаптарға сай болу керек. Бұл осы пәннің білім беру технологиясы, мазмұны мен мақсатына бағытталған болуы керек. Себебі бұл талаптар мұғалімнің сабаққа дайындалу мен сабақты жүргізудегі оның тактикасы мен жалпы мақсатқа жету өнерін (стратегиясын) анықтайды. Н.Д.Гальскова, Г.В.Рогова, Ф.М-Рабинович еңбектерінде шетел тілі сабағына қойылатын келесі талаптарды көрсетеді [7].
Сабақтың ғылымға бағыгталғандығы. Бұнда сабақтың басқа да ғылым салаларымен және басқа пәндермен байланысты, ақпараттық аралдардың қолданылуы болып келеді. Сабақтың басқа пәндермен байланысты болуы оқушылардың терең, жан-жақты білім алуына, білім деңгейін кеңейте түсуіне көп ықпалын тигізеді [8]. Жекелеген пәндермен ұштастыра отырып жүйелі білім беруге болады. Бұл кезде мұғалім сабақтың әрбір кезеңіне ақпарат көздерін дұрыс таңдап және дұрыс қолдануы керек.
Артықбаева, Рогова, Рабиновичтің пікірлеріне талдау жасай келе шетел тілі сабағына қойылатын талаптарды 1 және 2 берілді. 1-кестеде көрсетілгендей шетел тілі сабағына қойылатын талаптар 2-ге бөлінеді- 2-кестеде дәстүрлі сабаққа қойылатын талаптар көрсетілген [9].
Сабақ жоспары тек үлгі ретінде берілген, ол нақты сыныптың ерекшеліктерін, оқушыларының білім деңгейін, сабақтың ұйымдастыру жағдайларын басқа да жағдайларды қамти алмайды. Мұғалім сабақ жоспарына өзінің түзетулерін, толықтыруларын, өзгертулерін, топтағы сабақ жағдайларын ескере отырып енгізуі қажет.
Сабақ жоспары — сабақтың негізгі көрсеткіші. Сондықтан мұғалім үлгі-жоспарды пайдалана отырып қажет болған жағдайда сабақ жоспарын өзі жасау керек.
Осы жағдайлардың бəрі мұғалімнің сабақ ұйымдастыруда жəне өткізуде шығармашылықпен əзірленуін талап етеді. Мұғалім бұл үшін тек «Мұғалім кітабын» ғана емес, оқу-əдістемелік жинағына кіретін оқулықты, оқу кітабын, əдістемелік кітаптарды қолдана алады. Сабақ жоспарын шығармашылықпен əзірлегенде, мұғалім əдістемелік қағидаларды қатаң сақтауы керек.
Ол жоспарға өзінің жаңа тəсілдерін, жаттығулардың түрлерін қоса отырып, негізгі қағидалық жүйені сақтауы керек. Бұл əсіресе, жас мұғалімдер үшін өте қажет. Жас мұғалім сабақтың барлық əдістемелерінің қағидаларын меңгеріп, өзінің əдістемелік əдіс-тəсілдерінің түрлерін үйреніп болғанша «Мұғалім кітабында» берілген нұсқаларды пайдаланғаны жөн.
Мұғалімнің сабаққа әзірлігі мынадай кезеңдерден тұрады:
1. Жоспарланған сабаққа қатысты үлгі-жоспарды «Мұғалім кітабынан» іздеп тауып онымен танысу керек. Сабақтың жаңа материалымен танысу керек.
2. Сабақтың үлгі жоспарын талдап, оқып қарау керек. Сабақтың құрылымын, бөліну тəсілдерін анықтау керек.
3. Өткен сабақтағы оқу материалының игерілгендігін, сөйлеу, тыңдау, жазу жəне оқу əрекеттерінде кеткен қателерді талдауы керек.
4. Жазбаша, ауызша жаттығулардағы қателерді ескере отырып, оқушылардың білім деңгейін ескеріп, жаңа сабақта не істеу керектігін анықтау керек.
5. Берілген жоспарға енгізілген анықтаулар, толықтыру, түзетулер болса сабақтың жоспарын, мəтінін толық жазу керек. Сабақ жоспарының толықтығы мұғалімнің тəжірибелігіне байланысты, тəжірибелі мұғалімдер жоспарды қысқа жазады, онда сабақтың негізгі кезеңдерін көрсетіп, əрбір нəрсеге толық тоқталмайды.
6. Ағылшын тілі сабағының тəрбиелік мүмкіндіктері өте зор. Сондықтан əр сабаққа əзірленгенде тəрбиелік жұмыстардың түрлері мен тəсілдерін тыңдап, құралдарды, көрнекіліктерді əзірлеу керек.
7. Сабақ жоспарының жаңа үлгісін жасағанда оған қолданатын оқу материалын жəне техникалық оқыту құралдарымен танысып, сабаққа қолдануға əзірлеуі керек (магнитофон жазбаларын, диафильмдер, көрнекіліктер) [10].
Ағылшын тілі сабағын дұрыс ұйымдастыру үшін мұғалім оқу жинағында берілгенін түсініп, оның құрылымын, оқу материалын біліп, түсініп тыңдаудың, сөйлеудің, жазудың, оқытудың негізгі əдістемелік тəсілдерін біліп, сабаққа шығармашылықпен дайындалып келуі керек. Оқу қызметінің нәтижелілігі көбіне психологиялық факторлармен анықталады. Олардың қатарына когнитивті стильді қосуға болады, бұған тәуелді оқушылар оған тән оқу стратегияларын таңдайды. Оқушылары жоғары бағаланатын оұу стратегияларын қолдану сөйлеу дағдылары мен біліктерін меңгеруінің және аса белгілі оқу стилінің барысы туралы куәландырады.
Әдістемелік әдебиетте және оқу қызметінің келесі түрлері мен формалары қарастырылады: өздік жұмыс, ұжымдық оқу қызметі, оқушының жеке жұмысы.
2) мұғалім мен оқушы арасындағы педагогикалық қарым-қатынас сабақта және сабақтан тыс, оқу үрдісі тәрбие кезінде белгілі бір педагогикалық ие және жағымды эмоционалды климатты, сонымен қатар оқу қызметін және оқушы мен мұғалім оқушылар ұжымы ішінде оқушы мен мұғалім арасындағы ара қатынасты басқа да оқу үрдісін психологиялық белсенділікті құруға бағытталған. Қатынастың бір түрі бола тұра, педагогикалық қарым-қатынас сабақтылар мен мұғалімнің қоғаммен шарттыланған әрекеттестігі арқылы іске асады.
Ресейлік педагогика теориясында зерттеушілер педагогикалық қарым-қатынастың келесі кезеңдерін қарастырады:
oo алдағы қызметті үлгілеу. Бұл негізінен, мұғалімнің сабақта оқыту қызметін жоспарлауын білдіреді, яғни ұстаз сабақтың дидактикалық аспектілерін ұмытпағанда мақсаттар мен міндеттерді тұжырымдадағанда, алдағы қызметке белгілеулер, сыныппен өзара әрекет етудің нақты формаларына икемделгенде, келер сабақтың мазмұнын ойластырғанда оның құрылым мен логикасын құруды жобалағанда. Бұл кезеңде ұстаудың өзін-өзі көрсете білу орын алады;
oo тікелей қарым-қатынас — болжамдық белгісі бар қарым-қатынас алдындағы жағдайдан, мұғалім мен оқушылардың бірлескен шығармашылық іс-әрекеті болатын тікелей ықпал жағдайына өту. Бұл кезеңде мұғалім аудиториямен қарым-қатынасқа түскендегі педагогикалық қарым-қатынас қатысушылардың тікелей ықпалымен байланысты іс-әрекеттің мазмұндық аспектісі үлкен рөл атқарады;
oo дамып жатқан педагогикалық үрдістегі қарым-қатынасты басқару — мұғалім мен оқушылар әрекеттестігінің ұзақ және жүйелі реттелуі іске асырылғанда, қарым-қатынас өтуінің шарттары мен сипатына мұғалімнің үйренуіне тиіс кезінде педагогикалық қарым-қатынастың негізгі кезеңі қарым-қатынас стилін және сабақтың өзгермелі шарттары мен оқушылар қатынасына байланысты әрекеттестік типін өзгерту, кері байланысты орнату [11].
Педагогикалық қарым-қатынастың іске асырылған жүйені талдау және оны алдағы іс-әрекетке үлгілеу. Мұнда мұғалім өзінің сыныптағы жұмыстың нәтижелерін сыни бағалау, келесі сабақтың жоспарына сәйкес түзетулер енгізу мен кемшіліктерді есепке алуы керек.

2.2 Педагогикалық мониторинг — оқу-тәрбие үрдісін басқару құралы
Қазіргі даму жағдайында білім саласында білім беру қызметін ұйымдастырудың ең өзекті жағы — білім сапасын жоғарғы деңгейге көтеру. Оқытудың тиімді әдістерін анықтау, оқу әдістемелік қызметті жетілдіру арқылы оқу-тәрбие жұмысындағы кемшіліктерді анықтап, оларды болдырмаудың жолдарын іздестіріп, түйінді мәселелерді сараптау — оқытушыларға қойылып отырған міндеттердің бірі- мониторинг.
Сондықтан бүгінгі білім ордасында оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру мәселелеріне арналып отырған ғылыми практикалық конференцияның секция жұмысында қарастырып отырған мәселелердің бірі — оқыту нәтижелерін тексеру мен бағалау жүйесін жетілдіру болып отыр.
Оқыту нәтижелілігін бағалау және талдау, мемлекеттік білім беру стандартының талабымен оқыту процесінің нәтижесін бағалау, контингенттегі білімгерлердің ерекшелігін ескере отырып оқу үлгерімін талдау және оқытушылардың тәжірибесін жинақтау, болашақта қателіктерді болдырмау, озат тәжірибелерді тарату мақсатында педагогикалық мониторинг жүргізіледі [12].
Педагогикалық мониторинг дегеніміз не? Ол қалай жүргізіледі? — деген сұрақтарға жауап іздесек, білімгердің оқу процесін және оқу материалын игеруін бақылау формасының бір түрі — мониторинг екенін айтуға болады.
Мониторинг дегеніміз — оқытушы — білімгер жүйесінде білімгерлердің дамуы, оқыту мен тәрбиелеуде сапалы нәтижелерін жүйелі, үздіксіз бақылау.
Педагогикалық мониторинг жалпыға белгілі бақылаудан айырмашылығы — білімгердің білімділік деңгейі мен оқыту жағдайын үздіксіз қадағалауға мүмкіндік беретін ақпаратты жинақтау, сақтау, өңдеу, таратудың ұйымдастыру түрі.
Педагогикалық ұжымның оқу-тәрбие мүмкіндігін, білімгердің жеке тұлғасын, педагогикалық процестің компоненттерінің жағдайын зерттеу педагогикалық мониторингтің мазмұнын құрайды. Педагогикалық мониторинг арқылы бірыңғай педагогикалық талаптардың орындалуы, оқытушының іс-әрекеті зерттелінеді [13].
Сондай-ақ педагогикалық мониторинг оқу және оқыту, білімді игеру дәрежесін анықтау мүмкіндігін береді. Алайда білім беру процесінде оқытушы мен білімгердің қанағаттану дәрежесі мен білімгерлердің эмоциялық жағдайы, колледжішілік қарым — қатынас сипатын анықтауда педагогикалық мониторингтің маңызды екендігіне қарамастан бұл мәселелерді айқындауда мониторинг аз жүргізіледі. Білім мекемелерінің метериалдық-техникалық базасы дидактикалық құралдар қоры, оның білімгер мен педагогтардың денсаулық жағдайына әсері, оқытушылардың педагогикалық мәдениеті, шеберлігі, әкімшілік-басқару әрекеті педагогикалық мониторинг арқылы дәл анықталады десек те, бұл салада қазақ тілінде жарық көрген еңбек жоқтың қасы.
Білім беру процесін құруда педагогикалық мониторинг ақпараттық , қозғаушы және ынталандырушы, қалыптастырушы, түзетушілік қызметтер атқарады. Енді осы қызметтердің әрқайсысына тоқталайық.
Педагогикалық процестің нәтижесін айқындай отырып, обьектінің жағдайы жөнінде мәлімет алу, кері байланысты қамтамасыз ете отырып, нағыз … жалғасы