Ұлы даланың мұрагері болу – үлкен жауапкершілік
Тарихымыз бен түп-тұқиянымызды түгендеп, оны одан әрі тереңдете түсуде Мемлекет басшысының «Ұлы даланың жеті қыры» атты мақаласына ешқандай баға жетпейді. Мұнда елдігімізге ежелден тән болып келген биік өлшемдер нақты түрде тұжырымдалған. Ұлы даланың қырлары мен далалық өркениет тарихи шындықпен айшықталған. Өңірде «Рухани жаңғыру» бағдарламасының жалғасы іспеттес еңбекті толық зерделеу үшін арнайы жұмыс тобы құрылды. Біз мақаланың мәні, оның елдікті еңселендіре түсу жөніндегі атқаратын рөлі жүректерге жетуін қалаймыз. Республикалық деңгейде ұйымдастырылып отырған бүгінгі басқосу да осы мақсатты көздейді дей келе, жиынды жүргізуші алғашқы сөзді «Егемен Қазақстан» РГ» АҚ басқарма төрағасы, Халықаралық Түркі академиясының президенті, тарих ғылымдарының докторы, профессор, Дархан Қыдырәліге берді.
Ғалым бірінші кезекте Елбасының жаңа еңбегі шетелдерде де қызығушылық пен мүдделілік туғызғанын атап өтті. «Мұнда түркі әлемінің бесігі мен генезисі және түркілердің адамзат дамуының тарихына қосқан үлесі нақты әрі тұжырымды айтылған. Осы арқылы біз Ұлы даладан бастау алған түркітілдес халықтардың ежелгі мұралары – ортақ игілікке айналады деп санаймыз», деді бұдан әрі Д.Қыдырәлі.
Дөңгелек үстелде «Ұлы даланың жеті қыры» әлем халықтарының он екі тіліне аударылғаны да айтылды. Жиынға қатысушылардың айтуынша, Елбасы еңбегі бұл «Мәдени мұра» және «Рухани жаңғыру» секілді іргелі мемлекеттік бағдарламалардың жалғасы. Бұдан біраз жыл бұрын Елбасымыздың Ұлытауда берген сұхбаты да ел жадында. Н.Ә.Назарбаевтың Қазақ хандығының 550 жылдығын атап өту кезіндегі тарихи шындықпен суарылған терең мазмұнды пайымдаулары ше? Міне, дала туралы толғаудың бастауында осындай сара сөздер тұрғаны талассыз.
Осы Ұлы дала бүгінде «мың өліп, мың тірілген» халқымыздың ұлттық кодына, ежелгі өркениет еліне айналып үлгергені анық. Ежелгі әліпби, орта ғасырлардағы қалалар, халқымыздың төл таңбасы – елдіктің басты нышандары екені белгілі. Қазіргі кезде Елбасы мақаласынан туындайтын басты міндеттердің бірі – архивті тану мен игеруді жүйелі жолға қойып, архивпен жұмыс істеу мәдениетін көтере түсу болмақ. Дөңгелек үстелде көтерілген басты бір әңгіменің түйіні осындай.
«Қасиетті Қазақстан» ғылыми-зерттеу орталығының директоры, белгілі саясаттанушы Берік Әбдіғали Елбасы мақаласы тарихи сана-сезімді жаңғырту, ежелгі салт-дәстүрлерімізді дәріптеу және қазақы қалпымызды қастерлеу үшін үлкен серпіліс туғызғанын айтып берді. Оның ойынша «Ұлы даланың жеті қырына» желі болып тартылған мәселенің бірі – Ұлы даланың ұлы есімдерін және барлық халыққа ортақ ұлы тұлғалардың аты-жөндерін асқақтатуда алда тұрған біраз жұмыс бар.
Оның қатарынан Қасым мен Арынғазы хандардың есімдері орын алып жатса артық етпейді. Біз ежелгі ғұн, сақ тайпаларынан тараған ұрпақтың өкіліміз. Бұдан беріде Алтын Орданың мұрагері ретіндегі орнымыз да бар. Мұны неге айтпасқа? Халқымыздың өткен тарихы – мақтан тұтуға әбден тұратын тарих. Елбасы мақаласы осындай ежелгі тарихымызды тайға таңба басқандай қылып, қолға ұстатып беруімен құнды, деп түйіндеді ол өз ойын.
Дөңгелек үстелде келесі кезекте сөз алған «Казинформ» халықаралық ақпараттық агенттігінің бас директоры, Халықаралық Түркі академиясының вице-президенті Асқар Омаров дербес мемлекет құру ісі қай кезде де оңай болып көрмегенін, бұл ретте Мемлекеттің басшысы Н.Ә.Назарбаев пен халқымыз бұрын-соңды болып көрмеген тәуекелдер мен кедергілерге кездескенін жеткізді. Бұдан соң халықаралық деңгейдегі іргелі ақпарат саласының жетекшісі көршілес мемлекеттер ауқымындағы әріптестерімен ұдайы хабар-ошар алмасып отыратынын айта келіп, олардың: «сіздер – қазақтар бақытты халықсыздар ғой» деп айтқан ой-тұжырымын алға тартты. Міне, ұлттық идеологияның негізі дәл осы тұстан тамыр тартады. Осы тұрғыдан келгенде «Ұлы даланың жеті қыры» үлкен жүк арқалай алады, деді ол бұдан әрі.
Белгілі саясаттанушы, Қоғамдық даму министрінің кеңесшісі Айдос Сарым Мемлекет басшысының «Ұлы даланың жеті қыры» атты мақаласы тарихи-диалектикалық даму жолын көрсетіп берген тұтас бір ұлттық концепция деңгейіндегі дүние екеніне екпін түсірді. «Халқымыздың арғы-бергі тарихында бір-бірінен бөлектенуден гөрі, бірімен-бірі табысу, бірігу тарихы молырақ болғанына өз басым ешқандай күмән келтіре алмаймын. Төл тарихымыздың бір парағы осындай. Елбасының өзінің сөзімен айтқанда, төл тарихын білетін, бағалайтын және мақтан ететін халықтың болашағы зор. Осы тарихты барша қазақстандықтардың, республиканы мекендейтін барлық этнос өкілінің зердесіне жеткізген мақаланың орны айрықша», деді ол.
Дөңгелек үстелде «Қазақстан блогерлері Альянсы» қоғамдық бірлестігінің төрағасы Ғалым Байтоқ Елбасы мақаласының ауызша және музыкалық дәстүрлерді жаңғыртудағы рөліне байланысты ой қозғады. Басқосуда ақтөбелік өлкетанушы Бекарыстан Мырзабай мен Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университетінің ректоры Бауыржан Ерденбеков «Ұлы даланың жеті қырына» байланысты өз ой-тұжырымдарын ортаға салды. Бүгінгі күні төл тарихымыз бен мәдениетіміздің тінін тарқатып, оны өзгелерге таныта білудің екі бірдей пайдасы бар. Біріншіден, осы арқылы ешкімге ұпайымызды жібермейміз. Екіншіден, ешкімге басыбайлық та көрсетпейміз. Елбасы мақаласының басты бір құндылығы осында, деді олар.
Басқосуға қатысушылар ежелгі қазақ даласының бір пұшпағы – Ақтөбе топырағында да ежелгі салт-дәстүріміз бен мәдениетіміздің қатпар-қатпар тарихы сырын ішіне бүгіп жатқаны жөнінде ой қорытты. Мұнда біздің заманымызға дейінгі І-ІХ ғасырларда өмір сүрген жауынгер, яки тайпа көсемі жерленген көне қабір табылғаны, оның ғұн дәуіріне жататыны айқындалғаны бұған дейін баспасөзде хабарланған еді.
Алқалы жиынға қатысушылар осы күні, сондай-ақ өңір жастарымен кездесті. Шара барысында Б.Сапарбаев Президенттің «Ұлы даланың жеті қыры» бағдарламалық мақаласы ең алдымен жастарға бағытталғанын атап өтті.
– Сіздер Елбасының жас ұрпаққа қалай көп көңіл бөлетінін өздеріңіз де көріп жүрсіздер. Бес әлеуметтік бастама ең бірінші, жастарды қолдауға, яғни білім гранттарын арттыруға және бизнесті шағын несиелеуге, студенттер жатақханасын салуға бағытталған. «Ұлы даланың жеті қыры» да ең алдымен сіздерге арналған. Сіздер өздеріңіздің мақтануға тұрарлық және ұялуға еш негізі жоқ нағыз тарихыңызды білулеріңіз керек, – деді облыс әкімі студенттерге.
Темір ҚҰСАЙЫН,
«Егемен Қазақстан»
АҚТӨБЕ