Фукуяма: Көптеген көшбасшылар пандемиямен күресті билікке жету мүмкіндігі ретінде қарастырады
Қытай Гонконгқа бақылауды күшейту үшін COVID-19 пандемиясын қолданды. Саяси лидерлер пандемиямен күресті өз мақсаттары үшін пайдаланады, сондықтан болып жатқан оқиғалар бүкіл әлемдегі демократия мен ашық қоғамдарға жақсы әсер етпейді. Бұл туралы американдық философ Фрэнсис Фукуяма айтты.
Коронавирустық пандемияға қарсы күрес — көптеген саясаткерлердің көп күшке ие болуына сылтау. Бұл туралы Стэнфорд университетінің профессоры Фрэнсис Фукуяма LIGA.net сайтына 30 қазанда жарияланған сұхбатында айтты.
«Әрине, пандемиямен күресу үшін мемлекет тез және шешімді әрекет етуі керек. Бірақ көптеген басшылар мұны дағдарыс аяқталғаннан кейін бұдан әрі бас тартпайтын етіп билікке қол жеткізу мүмкіндігі деп санайды. Бұл демократиялық сайлауда сайланған үкіметтері бар елдер туралы ғана емес. Мысалы, Қытай Гандонгке бақылауды күшейту үшін пандемияны қолданды, бұл үкіметтің былтырғы қаладағы наразылықтарға берген жауабы. Сондықтан болып жатқан оқиғалар бүкіл әлемдегі демократия мен ашық қоғамдарға жақсы әсер етпейді», — деп атап өтті американдық философ.
COVID-19-тен зардап шеккен барлық елдер байлар мен кедейлердің арасындағы үлкен алшақтықты сезінді, деді ол: бай адамдар денсаулық сақтау жүйелеріне басқаларға қарағанда көбірек қол жетімді.
«Бірақ екінші жағынан, бұл көптеген елдердегі медициналық сектордың осалдығын одан әрі ашады: ол көбінесе қаржыландырылмайды және сыбайлас жемқорлыққа ұшырайды, бұл экономикаға тікелей әсер етеді, демек, байлардың әл-ауқатына әсер етеді, өйткені елдер көбіне қаржылық тұрғыдан ұзақ уақытқа созыла алмайды», — деді Фукуяма.
Ұзақ мерзімді перспективада бұл қоғамдарда жаңа әлеуметтік келісімге әкелуі мүмкін деді. «Барлығы жағдай қайталануы мүмкін екенін түсінеді. Көріп отырғанымыздай, одан кедейлер ғана емес, байлар да зардап шегеді», — деді американдық профессор.
Сонымен қатар, американдық философ Фрэнсис Фукуяма коронавирустық пандемияны қоғамдар әртүрлі әсерге ие болатын саяси эксперимент деп атады. Мемлекеттердің саяси құрылымы мен демократия деңгейі олардың коронавирус пандемиясымен күрестегі жетістігіне әсер етпейді.
«Бұл жағдай әртүрлі қоғамдардың пандемияға ұшыраған кезде өзін қалай ұстайтынын көрсететін саяси эксперименттің бір түрі ретінде қарастырылуы мүмкін. Бірақ менің ойымша, бәрі саяси құрылымға және мемлекеттің демократия деңгейіне байланысты. Біз вирустың таралуымен сөзсіз күрескен автократиялық Қытайдың мысалын көріп отырмыз. Екінші жағынан, демократиялық лагердегі жетістік мысалдары бар: Оңтүстік Корея, Германия, Тайвань», — деп атап өтті американдық философ.
Оның пікірінше, күрестің сәттілігіне үш фактор әсер етеді. «Біріншісі — мемлекеттің әлеуеті. Бұл сіздің аурулармен күресте алдыңғы қатарда жүрген дәрігерлер, емханалар мен медициналық қызметкерлердің жеткілікті болуын қамтамасыз ететін ресурстарға қатысты. Екіншісі — сенім. Бұл жерде мен екі бағытты бөліп көрсетер едім. Әңгіме азаматтар бетперде киіп, егер билік сұраса үйде отыратын болса, азаматтардың үкіметке деген сенімі туралы. Бір-біріне деген сенім де маңызды: бұл өте қиын жағдай, адамдар өзара қолдауды бұрынғыдан да көбірек қажет етеді», — деп атап өтті Фукуяма.
Үшінші фактор, бұл — дұрыс басшылар, деді Фукуяма. «Мен пандемияны ауыр қабылдамайтын мемлекет басшылары қоғам үшін нақты апат деп ойлаймын. Сіз денсаулық сақтау жүйесінде жақсы дайындалған және кәсіби мамандарға ие бола аласыз, бірақ бәрі де жоғары басшылықтың дұрыс емес директиваларын жоя алады. Бұл тұрғыда жақсы мысал — бұл АҚШ-та, онда ұлттық көшбасшы бастапқыда қауіп-қатерді қабылдамады, нәтижесінде ол проблемаға айналды», — деді американдық профессор.
Қытайда коронавирустық инфекция 2019 жылдың соңында басталды. 2020 жылы 11 наурызда Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы коронавирустың таралуын пандемия деп жариялады. Джон Хопкинс Америка Университетінің мәліметтері бойынша 30 қазанға әлемде COVID-19 коронавирустық инфекциясының саны 45 миллион 300 мың болды, 1 миллион 184 мың адам қайтыс болды, 30 миллион 380 мың адам сауығып кетті.
Керімсал Жұбатқанов
