Халықаралық есеп айырысу нысандары | туралы қазақша

Халықаралық сауда практикасында жеткізілген өнім, орындалған жұмыстар немесе қызметтер үшін есеп айырысу нысаны өте маңызды.

Халықаралық есеп айырысу нысандары-бұл сыртқы сауда қызметіне қатысушылар арасындағы есеп айырысуларды құжаттық ресімдеу шарттары, ережелері мен тәртібі. Оларды қаржы, экономикалық және заң институттары мен мемлекеттік билік органдары, сондай-ақ үкіметаралық шарттар мен келісімдер белгілейді.

Халықаралық сауда тәжірибесінде есеп айырысу жеткізуге байланысты екенін, яғни есеп айырысу халықаралық сауда келісімшарттарының базистік шарттарына қатысты емес екенін атап өткен жөн. Бірінші кезекте қаралады:

1. Келісімшарттың мәні;

2. Жеткізу шарттары;

3. Төлем шарттары, Шарттың осы тармағына есеп айырысу нысаны да кіреді.

Біз мұнда «келісім — шарттың мәнін» қарастырмаймыз-бұл жерде кез келген және жалғыз ерекшелік болуы мүмкін, бұл шартқа қатысатын елдер үкіметтерінің шектеулері мен тыйымдары (барлық қажетті лицензиялардың бар екенін және т.б. ескере отырып), Ал бірден «жеткізу шарттарына»көшеміз.

Жеткізу шарттары немесе ИНКОТЕРМС-90 сәйкес (ағыл.INCOTERMS-90: internationalcommerceterms) — негізгі жеткізу шарттары. Халықаралық сауда келісімшарттарының осы пунктінен ең көп ақы төлеу шарттары тәуелді. Халықаралық сауда тәжірибесіндегі негізгі құжат ИНКОТЕРМС-90 болып табылады. Бұл 1990 жылы халықаралық сауда палатасы шығарған ең көп қолданылатын сауда терминдерін түсіндіру жөніндегі халықаралық ережелердің біріздендірілген жинағы. 1936, 1953, 1967, 1976, 1980 жылдары болды. ИНКОТЕРМС ережелеріне енгізілетін өзгерістер -…. ең алдымен ғылыми-техникалық және коммуникациялық-қаржы саласындағы прогрестің дамуына қатысты және ережелердің халықаралық сауданың бүгінгі жағдайларына бейімделуін білдіреді.

ЕСЕП АЙЫРЫСУ НЫСАНДАРЫ.

Халықаралық сауда практикасында шартты түрде былайша жіктеуге болатын есептеулердің мынадай түрлері бар:

· Есеп айырысудың ақшалай нысандары

* Есеп айырысудың ақшалай емес нысандары

Есеп айырысудың ақшалай емес түріне тек бас айырбас мәмілелері жатады(ағыл. — barter) — негізінен траншы (айырбасталатын) валютаның жетіспеуіне, валюта бағамдарының ауытқуына, ұлттық валютаның тұрақсыздығына негізделген тікелей, валютасыз, тауарлар мен қызметтердің теңгерімделген алмасуы. Айырбастаудың баламалылығы, сақтандыру сомасын анықтау, кінәраттарды бағалау, Санкциялар есептеу, кедендік статистика және басқа да Б. с. баламалылығының шарты болып табылатын Бірыңғай Шартпен (келісім-шартпен) ресімделеді. Б. с. кезіндегі өзара кінәраттар (айыппұлдар, бағалар және т.б.) бойынша есеп айырысулар әдетте қосымша тауарларды (қызметтерді) жеткізумен немесе олардың азаюымен жүзеге асырылады. Халықаралық саудада Б. с. үлес салмағының ұлғаюы Халықаралық валюта өтімділігінің шиеленісуімен түсіндіріледі. Бұдан басқа Б. Ф. Р.»өтеусіз» (ағылш. — gratis free) — әлеуетті сатып алушыларды тарту үшін немесе қайырымдылық мақсатта жарнама мақсатында тегін жүзеге асырылатын тауарларды жеткізу, қызметтер көрсету, Жұмыстарды орындау.

Барлық қалған есептер ақшалай нысанға жатады. Есеп айырысудың ақшалай нысандары қолма-қол және қолма-қол ақшасыз болып бөлінеді. Қолма-қол ақшасыз есеп айырысулар халықаралық сауда тәжірибесінде жиі қолданылады және көптеген нұсқалар бар, мұнда олардың негізгілері:

1. Есеп айырысудың акцептілік нысандары;

2. Аккредитивтер;

3. Төлем тапсырмасы;

4. Төлем талабы;

5. Пошталық аударма;

6. Вексель;

7. Алдын ала төлеу;

8. Тауарлық кредит;

9. Чек;

10. Несие картасы;

11. «On-line» төлемдері.

* Есеп айырысудың акцепт формалары · Акцепт (лат. — acceptus қабылданған)

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың неғұрлым кең таралған нысаны, халықаралық сауда практикасында ел ішінде төлем жасаған кезде қарағанда анағұрлым аз пайдаланылса да. Бұл есеп айырысудың акцептілік нысанының кейбір ерекшеліктеріне байланысты. Есеп айырысудың Акцепт нысаны кезінде Өнім беруші коммерциялық шот-фактура мен төлем талабын жазып береді және оларды банкке инкассоға тапсырады. Банк көшірмелерді төлеушінің банкіне жібереді. Сатып алушы алынған тауардың коммерциялық шот фактураға сәйкестігін тексергеннен кейін, ол не т. б. қабылдайды. немесе ішінара акцептен бас тартуға құқылы. Әдетте, өнім беруші мен Сатып алушы бұрыннан ынтымақтасқан және бір-бірін іскерлік жағынан жақсы білетін немесе жоспарлы төлемдер жағдайында пайдаланылады. Жоспарлы төлемдер-қолма-қол ақшасыз есеп айырысу нысаны. Өнімді немесе қызметтерді босату жүйелі және біркелкі жүргізілсе қолданылады. Төлемдердің сомасы мен мерзімдері тараптардың келісімі бойынша белгіленеді, ал келісімдердің көшірмелері банкке беріледі. Есеп айырысудың осы нысаны кезінде төлеуші келісімде келісілген сомаларды Тараптар бекіткен жеткізу және төлемдер кестесіне сәйкес аударады. Уақыт өте келе, бірлескен уағдаластық бойынша, белгілі бір кезең өткеннен кейін тараптар төлемдер мен жеткізілімдер бойынша өз баланстарын салыстырады. Әдетте, п.п. төлемшінің төлем тапсырмасы негізінде жүзеге асырылады. Алайда жеткізушінің төлем талаптарын көрсетуге жол беріледі, онда төлем қай кезеңде жүргізілетіні және «акцептсіз»деген жазу жазылады. Қарсы жеткізілімдер кезінде есеп айырысудың акцепттік нысанын пайдалану өте ыңғайлы, өйткені өзара талаптарды есепке алу тетігі айналымнан ақша қаражатын алаңдатпауға мүмкіндік береді, бұл шебер пайдалану кезінде шығындардың 1-5% — ға төмендеуін береді.

* Аккредитивтер (лат · — accredo-сенім).

Аккредитивтердің бірнеше түрі де, түрлері де болады. Алдымен аккредитив деп аталуы мүмкін: 1) қолма-қол ақшасыз есеп айырысу жүзеге асырылатын банктік шоттың түрі; 2)атына жазылған тұлғаның онда көрсетілген соманы кредиттік мекемеден (банктен және т.б.) алу құқығын куәландыратын атаулы бағалы қағаз. Аккредитив кері қайтарылмайтын, осы мерзім аяқталғанға дейін күшін жою құқығынсыз белгілі бір мерзімге ашық және аккредитивте көрсетілген мерзім басталғанға дейін банк әрекетін тоқтатуы мүмкін кері қайтарып алынатын болуы мүмкін. Аккредитив басқа банк растаған және расталмаған болуы мүмкін. Аккредитив расталған жағдайда, ол арқылы төлем өтетін банк аккредитив ашылған банк қаражатының түсімдеріне қарамастан, аккредитивте көрсетілген соманың төлемін жүргізу міндеттемесін өзіне қабылдайды. Мұндай растау болмаған жағдайда аккредитив расталмаған болып табылады. Бұдан басқа, бенефициарға (оның пайдасына ашылған тұлғаға) өзі алған аккредитив негізінде басқа банктен өз немесе басқа тұлғалардың пайдасына басқа аккредитивтерді алу құқығы берілетін аударым аккредитивтері таратылған жағдайда, егер бірінші аккредитивтің бөлінетіндігі көрсетілген жағдайда, бірінші аккредитивтің жалпы сомасы шегінде бірнеше аккредитивтер ашылуы мүмкін, олар өз кезегінде, біріншісі сияқты, ал қатаңдату жағына өзгертілген аккредитивтерге аударылуы мүмкін.; мысалы, жеткізу қысқа мерзімге орнатылған немесе ең төмен баға және т.б. көрсетілген. Тараптардың тауарлық немесе құжаттық аккредитив бойынша құқықтық қатынастары, құжаттарды тексеру ережелері құжаттық аккредитивтер үшін шығарылатын Біріздендірілетін ережелер мен әдет-ғұрыптарда халықаралық сауда палатасымен регламенттеледі. Әдетте, банктер орындауға аккредитивных операцияларды взимают комиссиялық.

Төлем тапсырмасы.

Төлеушінің Банкке оның есеп айырысу (ағымдағы) шотынан есептен шығару және алушының шотына ақша қаражатының белгілі бір сомасын есептеу туралы жазбаша өкімі. Ол белгіленген нысан бойынша жазылады және үзінді көшірілгеннен кейін бірнеше (бүгінгі күні, біздің елде бұл 10 күнтізбелік күн) ішінде банкке ұсынылуы мүмкін. РФ ішінде бұл ұлттық нарықтың ерекшеліктеріне байланысты төлемдердің ең көп тараған түрі. Төлем тапсырмасы арқылы алдын — ала төлем өндірушіге қаржылық дағдарыстардан (біздің елде ұлттық экономиканың ажырамас бөлігі болған) және кеңес халқының өзін-өзі көрсету тәсілі ретінде алаяқтықтың барлық түрлерін барынша қорғауға мүмкіндік беретін алдын-ала төлем сияқты есеп айырысу түрін жүзеге асыру ыңғайлы. Халықаралық сауда тәжірибесіндегі төлем тапсырмасының артықшылығы, бірнеше күн алдын ала төленген жағдайда, өнім немесе қызмет құны әдетте 1-3% — ға төмен.

· Төлем талабы.

Төлем талабы — өнім беруші сатып алушыға банк арқылы ұсынатын құжат. Әдетте, төлем талабы коммерциялық шот фактурасының қосымшасына есеп айырысудың акцептілік нысандары жағдайында пайдаланылады. Сондай-ақ төлем талабы сатып алушының немесе Төлеушінің шоттарынан ақша қаражатын акцептсіз есептен шығару кезінде қолданылады.

* Пошта аудармасы ·

Почта аударымы-халықаралық сауда практикасында іс жүзінде пайдаланылмайтын қолма-қол ақшасыз есеп айырысу нысаны, онда қажеттіліктің болмауы, аудару уақытында үлкен ұзақтық, әлемдегі қазіргі заманғы электрондық байланыс құралдарының кең интеграциясы себебінен. Дегенмен, «үшінші әлем»елдеріндегі кәсіпорындармен есеп айырысудың осы нысанын пайдалану әбден мүмкін. Пошта аударымының мәні-төлем сатып алушының есеп айырысу шотынан ақша қаражатын сатып алушының немесе Төлеушінің шоттарынан есептен шығару арқылы, кейіннен осы ақша қаражатын пошта ұйымдары арқылы Жеткізушіге жіберу арқылы жүзеге асырылады.