«Айтматов және Кино»

Кинофестиваль ұйымдастыру­шы­ла­рының Айтматовты бас­қосу­дың арнайы тақырыбы етіп алуының себебі бар. Әлем­дік­ ру­хани кеңістікке құлашын кең сермеген Ш.Төреқұлұлының бір қа­наты әдебиет болса, бір қана­ты кино болды. Посткеңестік елдер­дің қаламгерлері арасында шы­ғар­маларының ең көп экрандалуы жағынан Айтматовтың алдына түсетін жазушы кемде-кем. Бір ғана Болотбек Шамшиевтің өзі Шыңғыстың 12 шоң шығармасына кинокартина түсіріп, барлығы да кеңестік елдердің ұлттық тіліндегі телевизиясында табыспен жүрді. 

Іс-шараға ақын Исраил Сапар­бай, КСРО және Қырғыз Рес­пуб­ликасының халық әртісі Болотбек Шамшиев, түркімен кинорежиссері Ходжакули Нарлиев, «Ш.Айтматов атындағы халықаралық Ыстықкөл форумының» вице-президенті Ассоль Молдакматова, ақын Аян Нысаналин, қазақстандық дипломат Валерий Толмачев, режиссер, Шәкен Айманов халықаралық ки­но­фестивалінің бас директоры Ермек Тұрсынов, философия және өнертану ғылымдарының докторы, Еуразияның ғаламдық байланыс жөніндегі агенттігінің бас директоры Светлана Слапке қатысты.

«Әлемдік деңгейде әр ұлт­тың,­­ әр елдің өзінің бір алға сала­тын,­ тарихтың өзі, өмірдің өзі алға қоятын адамдары болады. Сон­дай адамдардың бірі – Шыңғыс Айтматов. Биылғы жыл, арнайы жария­ланбаса да мерейтойына орай бейресми Шыңғыс Төреқұлұлының жылына айналып кетті. Мен жақында ғана әлеуметтік желіде отырып, Айтматовтың тойы Өзбекстанда ата­­лып өткенін оқып қалдым. Оған өз басым қатты қуандым. Өйткені көп жағдайда мұндай мерекелер сол елдің деңгейінде ғана тойланып жатады. Бірақ адамзаттың Айтматовы алақандай ғана елдің алқалағанына сыя ма? Осындай тұлғалардың түркі әлемінде, әлемдік масштабта алатын орны ерекше», деді өз сөзінде ақын Исраил Сапарбай. 

«Мені Айтматовпен 10-класта ақын әкем таныстырды. Мен, ол кез­дегі әдебиетті аса ұнатпайтын едім, жаспын ғой. Бірақ анам әдебиетті сүюім үшін барлық амалды жасап бақты, ақыры көндірді. Бірде қолыма әлдеқандай газетті ұстатты. Ол жерде Айтматовтың «Бетпе-бет» деген шығармасы тұр екен, соны оқыдым да таңғалдым. Таңғалғаным, әсер­ленгенім сонша, отыра салып бір деммен осы шығармаға сценарий жазып тастадым. Мектеп оқушысы не жазады дейсіздер, бірақ әкем сценарийді оқыды да, қолымнан жетектеген бойы Айтматовқа алып барды. Сол кезде мен оны бірінші рет көрдім. Арық, мұрынды. Мұрнынан басқа ешнәрсе көрінбейді. Ол менің жазбамды алып оқыды. Содан бері мен Айтматовпен елу жылдай бірге жүрдім, бірнеше шығармасын экранизацияладым және ол ешқашан ешкімнің қолын қақпады», деді Б.Шамшиев мырза. 

– Әр елдің күші мен намысы – сол елдің абыройлы балалары» дейтін мақал бар түркімен елінде. Айтматов тек қана қырғыз елінің мақтанышы емес, бүкіл түркі жұртының, бүкіл әлемнің мақтанышы»,  деп түйіндеді Х.Нарлиев ақсақал. 

Кездесу соңында фестивалдің бас директоры Ермек Тұрсынов та Айтматовпен Бельгияда болған кездесуін еске алып, тұлғалармен жүздесудің шығармашылыққа тигі­­зетін игі әсері туралы баяндады. Бү­гінде алыстап кеткенімен, кинофестиваль аясында басы қосылып, қайта қауқылдасқан бауырлас ел­дердің мықтылары Айтматовқа тағзым ету арқылы киноның алтын діңгегі іспетті ізгілік пен ұлы­лықты бірдей дәріптеді. 

Айгүл АХАНБАЙҚЫЗЫ, 

«Егемен Қазақстан»

АЛМАТЫ