НАҒЫЗ ЕРДІҢ ҚҰРАНДАҒЫ СИПАТЫ

Көптеген адамдар жігіттік, мәрттік дегенді ер адамның ажырамас сиволы деп санайды. Кейбір азаматтардың бойынан ерге тән мәрттік көп жағдайда табылмай қалып жататыны жасырын емес.

Еркек шоралық – әйелдік нәзіктікке қарама-қайшы ұғым болса, онда жігіттік – қайырымсыздық пен жауапсыздыққа қарама-қайшы ұғым болмақ.

Құран аяттарында үнемі ражул (ер адам) сөзін қолданатынын білеміз. Асылында, бұл сөз өз ішіне біз сөз еткелі отырған қасиеттерді сыйдырған екен.

Сонымен, Құранда «нағыз ер» деп мына бес түрлі қасиет бойынан табылған адамды атайды:

Жүрегімен мешітке байланған әрі таза 

Алла Тағала Құранда:

«…Әу бастан-ақ тақуалыққа негізделіп салынған мешіт – сен үшін намаз оқуға ең лайықты орын. Ол мешітте жан-тәнімен күнә һәм арсыздық атаулыдан арылуды, тазаруды қалайтын нағыз ерлер бар. Алла күнә мен арсыздық атаулыдан арылып, тазаруға тырысатын жандарды жақсы көреді»,- делінген. («Тәубе» сүресі, 108-аят)

Бұл жерде мешітте тазаруды қалайтын ерлер бар деп айтылуда. Олар мешітке келіп тазарады: Алла күнә мен арсыздық атаулыдан арылып, тазаруға тырысатын жандарды жақсы көреді, деуде. Демек, ер азамат деген атқа лайық болу үшін ең әуелгі қасиеттерді бірі осы болмақ.

Сонымен қатар, қоғам жігіттік, мәрттік, ер азамат, тақуалық деген сөздердің шынайы мағынасын түсінуден қалған заманда бұл санаттағы адамды өзге жерден кездестіре алмасыңыз анық.

Олар үнемі Алланы еске алады әрі намаз оқиды

Құранда Алла Тағала:

«Осынау нұрға Алланың өзі асқақтатқан әрі тұрғызылуына һәм ішінде атының аталуына Өзі рұқсат еткен үйлерде бөленуге болады. Ол үйлерде Оны ертелі-кеш дәріптейтін».

«Сондай ер-жігіттер бар, олардың күн көріс көзіне айналған саудалары да, алу-сату істері де оларға Алланы ауызға алуына, намазды кемеліне жеткізіп, үзбей әрі уақытылы оқуына және зекетті толық беруіне бөгет бола алмайды. Олар жүректер күйден-күйге еніп, астаң-кестең болатын және көздер шарасынан шығатын ауыр күннен қорқады»,- дейді. («Нұр» сүресі, 36-37- аяттар)

Алланың үйінде, мешітте болатындар – нағыз ерлер. Бұл пәни, оның сұлулығы мен уайымы оларды Раббысына құлшылық етуден тоспайды.

Олар Жаратушысын қолдағы барынан артық екенін түсінгендер. Олар Алланың әміріне бойсұнуды бірінші орынға қойып, Оған ұнамды амалдар жасап, өзі де Раббысына ұнауды қалайтын жандар.

Бірде Абдлулла ибн Омар базарда жүргенде азан айтылады. Сол сәтте-ақ барлық саудагерлер заттарын жауып, мешітке қарай ағыла бастайды. Бұлардың ісіне тәнті болған ибн Омар:

«Бұлар жайлы Құранда «Сондай ер-жігіттер бар, олардың күн көріс көзіне айналған саудалары да, алу-сату істері де оларға Алланы ауызға алуына, намазды кемеліне жеткізіп, үзбей әрі уақытылы оқуына және зекетті толық беруіне бөгет бола алмайды» деген аят бар»,- дейді. (Ибн Аби Хатим, Ибн Жәрир)

Осы аятта тақуа ерлер турасында «Олар жүректер күйден-күйге еніп, астаң-кестең болатын және көздер шарасынан шығатын ауыр күннен қорқады», делінеді, яғни есеп күні сондай ауыр күн, ол күні адамдардың жүрегі астаң-кестең болып, көздері шарасынан шығады.

Олар уәдеге берік

Жаратушы Хақ Тағала Құранда нағыз ердің тағы бір сипатын былайша жеткізеді:

«Мүміндер арасында Аллаға берген сертінде тұрған нағыз ерлер бар. Олардың кейбірі уәдесінде тұрып, жанын пида қылды. Енді біреуі (өз кезегін) күтуде. Олар серттерінен әсте тайған да, әуелгі қалыптарынан айныған да емес»  («Ахзаб» сүресі, 23- аят)

Шынайы иман еткен жандар өздерінің Раббысына берген уәдесіне өле-өлгенше берік болып өмірден озды. Ал кейбірі өз кезегін әлі де күтуде, дегенмен, Аллаға берген уәдесін бұзбайды.

Кейбір Құран тәпсіршілері бұл аят әз елшінің ﷺ саңлақ сахабасы Әнас ибн ал-Нәдрге қатысты түскен дейді. Бұл сахаба Бәдір соғысына қатыса алмай қалып қаты өкінген екен. Өкініш өзегін өртеген ол Алла елшісімен ﷺ тағы бір иық тіресіп шайқасқа қатысар болса, батырлығымды дәлелдеймін деп уәде береді. Ухуд шайқасында Сағд ибн Муаз оған: «Уа, Әбу Әмр! Қайда барасың?»,- дегенде: «Ухуд тауынан Жәннаттың иісін сезіп тұрмын»,- деп жауап берген екен.

Ол сол шайқаста мүшріктермен шайқасып, қаза болады. Оның денесі сексен жерінен тілінген екен, туған әпкесі бауырын саусағының ұшынан танығанын айтады. Осы оқиғадан кейін біз сөз етіп отырған аят түскен, деп жазады имам Ахмад «Муснадында».

Әнас секілді сахабалар өз сертінен еш уақытта таймаған, уәдесін орындап, сөзінде тұрған. Осылайша, Ислам діні бізге тап-таза, саф қалпында келіп жетті.

Өкінішке орай, қазіргі күнде көптеген мұсылмандар мұндай жанқиярлық адалдығын жоғалтып алған.

Олар Алла елшісін қорғайды

Құранда келген ер жігіттің ең басты қасиетінің бірі – ол Алла елшісін небір жаладан, жаман аттан қорғайды. Қорғай тұра өзінің сол амалына мақтау күтпейді я болмаса дүниелік пайдасын көздемейді. Құрандағы «Ясин» сүресінің 20-21- аяттарында:

«Содан шаһрдың арғы басынан бір кісі жүгіріп келеді де: «Уа, жарандар! Мына елшілерге еріңдер! Істеген игілікті істері үшін сендерден ақы сұрамайтын әрі хақ жолда жүрген жандарға еріңдер!»,- делінген.

Ибн Исхақ: «Бұл қаланың халқы өздеріне жіберілген елшіні өлтірмек болады. Сол кезде қланың арғы шетінен бір адам оларға көмектесу үшін жүгіріп келеді. Ол адамның аты Хабиб болған деседі, ол арқан есуші болған екен. Ол әлжуаз әрі алапес ауруына шалдыққан жан екен. Алайда өте жомарт, табысының жарымын садақа етіп жүретін адам болған екен, яғни фытраты таза жан болған»,- деп жазады.

Қала халқы оны да таяқтың астына алып, ол қаза табады. Айтпағымыз, нағыз ер жігіт дәл осы Хабибтей болуы керек. Алла елшісін, пайғамбарларды қорғау сол заманның адамдарына ғана тиесілі емес. Кез келген қоғамда да, заманда да пайғамбарға тіл тигізгендерден қорғау – нағыз ердің ісі.

Олар өзгелер үшін басын қатерге тігеді

Нағыз ердің Құранда аталған соңғы қасиеті – өзіне қауіп төніп тұрса да, өзгелерге демеу болу.

Мұса пайғамбарға жасалатын қастандықты ескертуге келген жігіт туралы аятта былай делінеді:

«Содан шаһардың арғы басынан бір кісі суыт жүріп келді де: «Уа, Мұса! Дәл қазір шонжарлар бас қосып, сені өлтіру үшін өзара кеңесіп жатыр. Шаһардан тезірек шығып кет! Күмәнің болмасын, мен сенің шын жанашырыңмын!»,- деді»

Бұл адамның қысқа жолмен Мұсаға тездетіп жетуге батылы жеткен. Бәлкім, Мұсаны ұстап алса, өлтіріп тастар ма еді?! Егер бұл адам Мұсаны асықтырмаса, сөзсіз, оны айуандықпен өлтіріп кетер еді, себебі дұшпандарын ашу мен надандық торлап алған болатын.

Расында да, дұрыс санап тұрған амалды жүзеге асыру үшін үлкен батылдық қажет екені сөзсіз.

Олай болса, жігіт болу мен нағыз ер азамат болу екі түрлі нәрсе екенін жоғарыдағы аяттардан ұққандаймыз.

Сонымен қатар, әрбір мұсылман өз бойына нағыз ердің қасиетін сіңіре білуі керек. Яғни, мешітке ынтық болу, тазалықты сүю, үнемі Раббысын еске алып, құлшылық жасап, уәдесіне берік болу, Алланың елшілерін қорғап, өзіне қауіп төнсе де, өзгелерді қорғауы тиіс.

muftyat.kz